Popiersie Hipokratesa autorstwa Rubensa
Hipokrates z Kos (
gr.
Ἱπποκράτης; ur. ok.
460 p.n.e.
na wyspie
Kos
, zm. ok.
370 p.n.e.
w
Larysie
) –
lekarz
grecki
, jeden z najwybitniejszych prekursorów współczesnej
medycyny
, obdarzony przydomkiem "ojca medycyny".
Okres nauki
Zawodu nauczył się u swego ojca, a wiedzę pogłębiał podróżując m.in. po
Egipcie
i
Azji Mniejszej
, zwiedzając
Tesalię
i
Ateny
.
Pisma i rozprawy naukowe
Metody i idee jego szkoły znamy z zachowanego dzieła Corpus Hippocrateum, stanowiącego zbiór około siedemdziesięciu pism lekarskich sprzed połowy
IV wieku p.n.e.
zebranych 100 lat po śmierci Hipokratesa. Pomimo opatrzenia ich jego imieniem pism samego Hipokratesa nie udało się wyróżnić, choć uznaje się, że jest autorem m.in. "Prognoz koskich" i "Aforyzmów", które dotyczą takich dziedzin jak
anatomia
,
patologia
,
chirurgia
,
położnictwo
i inne zabiegi lekarskie (są one często podawane mylnie jako cytaty z
przysięgi Hipokratesa
, która stanowi podstawę etyki lekarskiej). Dzieła Hipokratesa zostały po raz pierwszy przetłumaczone i wydrukowane w
1525
roku w
Wenecji
.
Wśród licznych papirusów z pismami o treści medycznej znalezionych w
Oksyrynchos
, świadczących być może o tradycji edukacji
medycznej
w tym mieście
Górnego Egiptu
, jest m.in. papirus 4969, będący pierwszym wydanym świadectwem
tekstu
De Articulis, należącego do Corpus Hippocrateum, oraz papirus 4970 - rzadkie świadectwo edukacyjnego wykorzystania
przysięgi Hipokratesa
w starożytności[1][2].
Metody badań chorych
Metoda Hipokratesa opierała się na metodach
racjonalnych
. Na podstawie obserwacji i doświadczeń wyciągał wnioski prowadzące do ustalenia diagnozy. Jego szkoła nacechowana była troską o zdrowie chorego (łac. salus aegroti suprema lex – zdrowie chorego najwyższym prawem). Leczenie miało polegać na wspomaganiu naturalnych procesów zdrowienia, a naczelną zasadą było nieszkodzenie choremu (łac.
primum non nocere
– po pierwsze nie szkodzić). Główną siłą leczącą jest sama natura, lekarz ma jej jedynie pomagać jest więc minister naturae (sługą natury) a nie nauczycielem (magister). Stworzył pierwsze opisy dotyczące zimna, ciepła słonecznego, światła i ćwiczeń fizycznych jako zabiegów leczniczych. Zajmował się zniekształceniami
kręgosłupa
(stworzył urządzenie do redukcji
skoliozy
). Opisał także sposób
amputacji
kończyn, budowę
protez
oraz
obuwia
korygującego wady
stóp
. Opisywał leczenie złamań, ran, hemoroidów, przetok odbytu. Stosował
balneoterapię
w leczeniu chorych. Był zwolennikiem lecznictwa opartego na zasadach racjonalnych, wnikliwej obserwacji chorego, wyciągania wniosków pozwalających na zdiagnozowanie choroby i dobór odpowiadających jej sposobów leczenia.
Temperamenty
Wyróżnił w organizmie cztery podstawowe soki (płyny, "
humory
"):
Zaburzenie równowagi między nimi miało być przyczyną choroby (patologia humoralna). Przewaga jednego z tych elementów miała również być przyczyną określonego typu
temperamentu
:
Naukę o
temperamentach
kontynuował
Galen
.
Rozwój medycyny
Wprowadził
dietę
i
higienę
jako środki
profilaktyczne
, zapobiegające chorobom. Zwalczał również takie
przesądy
jak ten, że
epilepsję
wywołuje
opętanie
przez
demona
. Wiele terminów wprowadzonych przez niego jest używane do dziś np.
rak
, diagnosis (rozpoznanie), prognosis (rokowanie), thearapia (leczenie), epidemia, inne natomiast noszą jego imię np. twarz Hipokratesa - zapalenie otrzewnej, (
cholera
). Uważał, że środowisko i klimat wpływa na stan zdrowia i kondycję człowieka. Swe przemyślenia zawarł w pracy Peri aeron, hydaton, topon, które zostały przetłumaczone przez Henryka Łuczkiewicza na
język polski
O powietrzu, wodach i okolicach. Do dziś za Hipokratesem wyróżnia się pięć cech
zapalenia
: dolor – ból, calor – ocieplenie, rubor – zaczerwienienie, tumor – obrzmienie, functio laesa – upośledzenie funkcji.
Twarz Hipokratesa
Hipokrates uważał też, że na podstawie wyglądu człowieka można ustalić jego stan zdrowia. Sama twarz może wiele o tym powiedzieć. Do historii medycyny przeszło też tzw. oblicze Hipokratesa (łac. facies Hippocratica), które jest oznaką zbliżającej się śmierci. Twarz Hipokratesa odznacza się: zaostrzonymi rysami, wydłużonym nosem, wpadniętymi oczami, zapadniętymi policzkami, ziemistą cerą, spieczonymi ustami. Najczęstszą przyczyną śmierci u tych osób jest
zapalenie otrzewnej
lub cholera.
Przypisy
- ↑ N. Gonis, The Preface, w:The Oxyrhynchus Papyri. D. Leith, D. C. Parker, S.R. Pickering, N. Gonis, M. Malouta (oprac., przypisy i tłumaczenia). T. 74. Londyn: The Egypt Exploration Society, 2009, ss. V, seria: Graeco-Roman Memoirs 95. .
- ↑ Opublikowane w: The Oxyrhynchus Papyri. T. 74, dz. cyt. Ss. 163-164.