l.a.	nazwa	symbol
58	Cer	Ce
59	Prazeodym	Pr
60	Neodym	Nd
61	Promet	Pm
62	Samar	Sm
63	Europ	Eu
64	Gadolin	Gd
65	Terb	Tb
66	Dysproz	Dy
67	Holm	Ho
68	Erb	Er
69	Tul	Tm
70	Iterb	Yb
71	Lutet	Lu

Lantanowce - grupa pierwiastków chemicznych wydzielona z 6. okresu układu okresowego .

Rozpoczyna się ona od ceru ( liczba atomowa 58) i kończy na lutecie (liczba atomowa 71). Łącznie liczy ona 14 pierwiastków: cer , prazeodym , neodym , promet , samar , europ , gadolin , terb , dysproz , holm , erb , tul , iterb i lutet .

Do lantanowców zalicza się też zwykle sam lantan , od którego wywodzi się nazwa całej grupy, i tak też czyni IUPAC , wielu chemików woli jednak zaliczać ten pierwiastek do skandowców .^[1]

Skandowce ( lantan , itr i skand ) razem z lantanowcami określano kiedyś łącznie mianem metali ziem rzadkich , gdyż dawniej uważano, że występują one stosunkowo rzadko. Obecnie wiadomo jednak, że ich zawartość w skorupie ziemskiej bynajmniej nie jest mniejsza od zawartości niektórych metali użytkowych, oraz że ich minerały są znacznie bardziej rozpowszechnione niż to dawniej sądzono. Dzieli się je na podgrupę ceru (Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd - tzw. lantanowce lekkie) oraz podgrupę itru (Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu - tzw. lantanowce ciężkie).

Wszystkie lantanowce mają jednakową budowę zewnętrznej powłoki elektronowej, a rozbudowują podpowłokę 4f, są więc razem z aktynowcami częścią bloku f układu okresowego. Powoduje to, że mają one bardzo zbliżone właściwości fizyczne i chemiczne. Są to metale , które mogą osiągać maksymalny stopień utlenienia +4, choć najczęściej występują na +3 stopniu utlenienia. Możliwość występowania lantanowców na +2 i +4 stopniu utlenienia tłumaczy się różnicami stanu energetycznego elektronów na poziomie 4f w zależności od ich liczby. Elektrony najtrwalej są związane wówczas, gdy poziom 4f zapełniony jest do połowy (7 elektronów) lub całkowicie, dlatego najtrwalszą konfigurację poziomu 4f mają gadolin Gd i lutet Lu. Stopień utlenienia +4 przejawiają Ce, Pr, Tb, Dy a stopień utlenienia +2 Sm, Eu, Tm, Yb, tj. pierwiastki, których liczba elektronów na poziomie 4f jest bliska 0, 7 i 14.

W przyrodzie występują w formie mieszanych minerałów, z których trudno jest wyodrębnić czyste pierwiastki. Główny minerał, w którym występuje lantan i kilka lantanowców to monacyt .

W geochemii stosuje się skrót REE dla pierwiastków ziem rzadkich (lantanowców). Wchodzą one zazwyczaj wszystkie razem w skład minerałów bardzo trwałych i odpornych na wietrzenie.

Wpływ elektronów przybywających do podpowłoki 4f, jest słabszy niż elektronów przybywających do podpowłoki (n-1)d w pierwiastkach zewnątrzprzejściowych. Przeważającym czynnikiem jest przyciąganie elektronów walencyjnych przez jądro . Ładunek jądra zwiększa się w kierunku od ceru do lutetu , co powoduje zmniejszanie promieni atomowych i jonowych lantanowców ze wzrostem liczby atomowej , czyli tzw. kontrakcję lantanowców.

Przypisy