Szczupak pospolity (Esox lucius) – szeroko rozprzestrzeniona, drapieżna
ryba
z
rodziny
szczupakowatych
(Esocidae). Jej okołobiegunowy zasięg występowania jest największym naturalnym zasięgiem ryb wyłącznie słodkowodnych.
Zasięg występowania i biotop
Cała
Europa
, z wyjątkiem
Półwyspu Iberyjskiego
, południowych
Włoch
i południowej części
Półwyspu Bałkańskiego
a także północna oraz środkowa
Azja
i
Ameryka Północna
.
Introdukowany
w wielu krajach świata m.in. w
Hiszpanii
i
Irlandii
. Żyje w wodach słodkich, zarówno płynących, jak i stojących, oraz w słonawych wodach
Bałtyku
.
Cechy morfologiczne
Osiąga długość do 1,5 m i masę do około 10 kg. Okazy ponad 15–20 kg są rzadkie. Notowany rekord masy wynosił 35 kg[3]. Ciało szczupaka pospolitego jest spłaszczone, opływowe. Głowa wydłużona, ze zwężającymi się szczękami i bardzo szerokim spłaszczonym pyskiem. Zęby szczupaka na
żuchwie
są skierowane do środka i bardzo ostre,
szczęka
jest ich pozbawiona. Ponadto liczne zęby występują na kości podniebiennej, kościach międzyszczękowych, lemieszu, kości gnykowej oraz łukach skrzelowych.
Łuski
są dosyć małe, owalne, mocno osadzone w skórze.
Linia boczna
dobrze rozwinięta, często poprzerywana, posiada dwa lub trzy rozgałęzienia wzdłuż boków. Na głowie znajdują się liczne jamki zmysłowe. Płetwy grzbietowa i odbytowa są przesunięte mocno do tyłu i położone blisko siebie. Ubarwienie zmienne w zależności od warunków środowiska. Młode osobniki są zwykle jasnozielone, brązowawe lub srebrzyste. Ciemne plamy na bokach zlewają się czasami w poprzeczne smugi. Starsze osobniki mają ciemnozielony grzbiet, jaśniejsze nakrapiane żółtymi plamami boki i biały brzuch. Płetwy parzyste są czerwonawe i jasne, na nieparzystych występują ciemne poprzeczne paski. W dobrych warunkach rośnie bardzo szybko.
Odżywianie
Jest świetnie przystosowany do życia wodnego
drapieżnika
, normalnie nie jest aktywnym myśliwym, choć zalicza się do najbardziej drapieżnych ryb. Czyha w ukryciu między roślinami wodnymi i czeka na przepływającą zdobycz. Większe osobniki mogą aktywnie gonić ławice ryb (na przykład śledzi) w
strefie pelagicznej
dużych jezior albo Bałtyku. Szczupak wybiera ryby często występujące w jego
ekosystemie
i dostatecznie duże, "żeby były warte wysiłku”. Wśród szczupaków częstym zjawiskiem jest
kanibalizm
.
Rozród
Tarło
odbywa wczesną wiosną – w marcu i kwietniu, na zarośniętych płyciznach, starorzeczach i zalanych łąkach.
Ikra
jest bardzo drobna, jest ona przytwierdzana do roślinności wodnej. Wylęg następuje po 12–15 dniach.
Znaczenie gospodarcze
Mięso szczupaka jest wysoko cenione, szczególnie w Europie środkowej i południowej, trudne jednak do porcjowania w taki sposób, by uniknąć pozostawienia w mięsie
ości
.
Popularna ryba wśród
wędkarzy
sportowych, łowiona na
przynęty
naturalne (na żywca) i sztuczne (
woblery
,
rippery
, błystki obrotowe oraz wahadłowe (tzw. "blachy") i inne. Najpopularniejszą metodą połowu jest
spining
.
Wędkarzy
podczas połowu szczupaka obowiązują okresy i wymiary ochronne zgodnie z regulaminem
PZW
.
Ochrona
W ostatnich latach liczebność szczupaka w polskich wodach wyraźnie się zmniejszyła ze względu na nieracjonalną gospodarkę rybacką i
kłusownictwo
oraz także bardzo dużą presję wędkarską. Niski stan wód w rzekach w okresie wiosennym oraz brak rozlewisk przyczyniają się do wypierania tego drapieżnika z rzek przez inne gatunki np.
bolenia
.
Bardzo ważna jest ochrona środowiska szczupaka i innych ryb. Chodzi o zatrute wody, przeżyźnienie, brak miejsc na tarliska i inne.
W wędkarstwie sportowym coraz częściej zaleca się zwracanie wolności wszystkim albo prawie wszystkim złowionym rybom – "catch and release" – czyli "złów i wypuść". W ten sposób, dostarczając sobie wędkarskich przeżyć, jednocześnie chroni się populację danego gatunku.
Rekord Polski 24,10 kg 128 cm (1976)[]
Przypisy
- ↑
Esox lucius
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑
Esox lucius
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ Muus, B.J. and P. Dahlström 1968 Süßwasserfische. BLV Verlagsgesellschaft, München. 224 p.
Bibliografia
- Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa:
Wiedza Powszechna
, 1976.
- Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
: Dorota Szatańska, 2007. .
- Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. .
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. .
-
Esox lucius.
(
ang.
) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp 24 września 2008]