Strzępiel wielki

Ognica pstra

Ryby, ryby właściwe (Pisces) – tradycyjna nazwa zmiennocieplnych kręgowców wodnych oddychających skrzelami , posiadających szczęki i poruszających się za pomocą płetw . Niezwykle zróżnicowane pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej, ubarwienia oraz przystosowania do warunków środowiska. Stanowią najliczniejszą grupę współcześnie żyjących kręgowców (ponad połowę). Ponad 31 tysięcy współcześnie żyjących gatunków opisano naukowo, a co roku naukowcy opisują 100–150 nowych gatunków morskich i nieco więcej słodkowodnych^[1]. W Polsce występuje około 120 gatunków. Szacuje się, że nie odkryto jeszcze co najmniej 5000 gatunków, głównie ryb głębinowych ze strefy klimatu tropikalnego^[1].

Ryby są najstarszymi kręgowcami świata, pojawiły się około 480 mln lat temu.

Dział zoologii zajmujący się rybami to ichtiologia .

Występowanie

Wszystkie typy zbiorników wodnych na Ziemi z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych warunkach.

Cechy charakterystyczne

• ciało opływowe, kształtu zwykle wrzecionowatego, przystosowane do pokonywania oporu wody
• głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny
• szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny
• otwór gębowy zaopatrzony w ruchome szczęki
• kończyny przednie przekształcone w płetwy piersiowe, tylne – w płetwy brzuszne
• skóra u większości gatunków pokryta łuskami , u niektórych naga (bez łusek), gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
• wiele gatunków posiada pęcherz pławny
• oddychają skrzelami, niektóre gatunki mogą oddychać powietrzem atmosferycznym dzięki uchyłkom jelita
• większość posiada charakterystyczny dla ryb narząd – linię boczną
• zmiennocieplne
• zamknięty układ krążenia
• rozdzielnopłciowe
• w większości jajorodne

3-tonowy żarłacz biały z wyspy Guadalupe

Znaczenie gospodarcze

Ryby przetwarzają bezużyteczne – z punktu widzenia człowieka – rośliny i zwierzęta wodne na wartościowe dla niego mięso . Są wykorzystywane na całym świecie w celach konsumpcyjnych , przemysłowych oraz rekreacyjno-poznawczych:

• Konsumpcja (pożywienie) – od najdawniejszych czasów ryby są jednym z podstawowych składników pożywienia człowieka. Rybie mięso jest łatwo przyswajalne i wartościowe pod względem odżywczym. Zawiera wysokiej jakości białko , jod , fosfor , potas , wapń oraz witaminy A i D .
• Przemysł – dostarczają surowca dla przemysłu rybnego , farmaceutycznego , do produkcji nawozów , klejów , karmy dla zwierząt i innych (np. z łusek uklei produkowano sztuczne perły i inne tanie imitacje klejnotów).
• Akwarystyka – stanowią obiekt badań naukowców (laboratoria, ośrodki naukowe), są prezentowane w akwariach publicznych, hodowane w akwariach prywatnych. Istnieje wiele firm wyspecjalizowanych w poławianiu, hodowli i dystrybucji ryb akwariowych.
• Wędkarstwo – popularny na całym świecie rodzaj hobby i sportu polegający na łowieniu ryb przy pomocy wędki .
• Są bioindykatorami czystości wód (np. pstrąg potokowy i sieja).

Zagrożenia

Odmienne środowiska w jakich żyją ludzie i ryby nie zmniejszają faktu, że wzajemnie mogą być dla siebie zagrożeniem.

Zagrożenia dla człowieka:

• niebezpieczeństwo pogryzienia – wiele gatunków dużych, drapieżnych ryb ( rekiny , barrakudy ) jest zdolnych do zaatakowania człowieka, który z ich punktu widzenia naruszył ich terytorium (np. podczas kąpieli),
• niebezpieczeństwo zatrucia – mięso ryb jest uważane za smaczne i zdrowe, jednak istnieją gatunki, a nawet całe rodziny ryb, których mięso jest dla człowieka śmiertelnie trujące ( takifugu , rozdymkokształtne ). Inne natomiast są wyposażone w kolce połączone z gruczołem jadowym ( skorpenokształtne ).

Zagrożenia dla ryb:

• przełowienie – nadmierna, niekontrolowana eksploatacja łowisk ,
• zatrucie środowiska – ograniczanie obszaru występowania gatunków poprzez pogarszanie parametrów wody.

Systematyka

Ryby stanowią takson parafiletyczny , ponieważ każdy klad obejmujący ryby obejmuje również czworonogie (Tetrapoda), które nie są rybami. Z tego powodu tradycyjnie rozumiane ryby (Pisces) nie są już traktowane jako jednostka taksonomiczna.

Obecnie zwierzęta zaliczane do ryb dzielone są na gromady ^[2]:

• śluzice (Myxini)
• cefalaspidokształtne (Cephalaspidomorphi) - czyli minogokształtne
• ryby pancerne (†Placodermi)
• ryby chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
• fałdopłetwe (†Acanthodii)
• promieniopłetwe (Actinopterygii)
• mięśniopłetwe (Sarcopterygii)

Dwie ostatnie gromady łączone są w nadgromadę Osteichthyes – ryby kostnoszkieletowe .

Zobacz też

• ryby - wykaz rodzin
• ryby Polski
• rybołówstwo
• ochrona przyrody w Polsce

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• ( ang. ) Światowy rejestr gatunków morskich.
• Eschmeyer W. N. (red.) Catalog of Fishes electronic version ( ang. ) Taksonomiczna baza danych o rybach.
• FishBase ( ang. ) Kompleksowa baza danych z informacjami o ponad 31 000 gatunków ryb.
• ANGFA - Aquatic Survey Database ( ang. ) Ilustrowana baza danych ryb słodkowodnych Australii i Nowej Gwinei.
• Ecology Asia ( ang. ) Zdjęcia i fakty o rybach słodkowodnych Azji Południowo-Wschodniej.
• Fischinfos.de ( niem. ) Ilustrowana baza danych ryb słodkowodnych Niemiec.
• Philippines Fishes ( ang. ) Baza danych z tysiącami ryb na Filipinach.
• The Native Fish Conservancy ( ang. ) Ochrona i badania ryb słodkowodnych Ameryki Północnej.