Ajschylos, Aischylos z Eleusis, Eschyl (
gr.
Αἰσχύλος Aischýlos), (ur.
525 p.n.e.
w
Eleusis
, zm.
456 p.n.e.
) – jeden z najwybitniejszych (obok
Sofoklesa
i
Eurypidesa
)
tragików
ateńskich
, powszechnie uważany za rzeczywistego twórcę
tragedii greckiej
- wprowadził na
scenę
drugiego
aktora
, przyczynił się do rozwoju
dialogu
i
akcji
scenicznej, ograniczył rolę
chóru
, wprowadził do
tragedii
akcję
dziejącą się poza
sceną
.
Biografia
Ajschylos był synem Euforiona, pochodził z zamożnej, prawdopodobnie arystokratycznej rodziny, lecz swoją sympatią obdarzył
demokrację ateńską
. Ajschylos dość wcześnie rozpoczął działalność
dramatopisarską
: po ukończeniu 25 roku życia (w okresie 70
Olimpiady
w latach
499
-
496 p.n.e.
) rywalizował podobno w konkursie tragicznym z Pratinasem i Choirilosem, a pierwsze zwycięstwo odniósł w roku
484 p.n.e.
. W sumie 13 razy zdobywał doroczną nagrodę
ateńskich
igrzysk teatralnych. W wieku 35 lat, w roku
490 p.n.e.
walczył jako
hoplita
przeciwko
Persom
w
bitwie pod Maratonem
(w tej bitwie bohatersko zginął jego brat, Kynegeiros). Najprawdopodobniej brał również udział w
bitwie pod Salaminą
(
480 p.n.e.
) i
bitwie pod Platejami
(
479 p.n.e.
). Około roku
476 p.n.e.
poeta na zaproszenie tyrana
Syrakuz
,
Hierona I
, wyjechał na
Sycylię
na uroczystości związane z założeniem miasta Etna - podobno Ajschylos wystawił tam swój dramat Etnijki. Drugą, a jak przypuszczają niektórzy badacze - trzecią podróż na
Sycylię
poeta odbył pod sam koniec życia. Wyjazd ten łączono z faktem, że Ajschylos w jednej ze swoich sztuk zdradził pewne tajemnice misteriów i że uwikłało go to w proces, zakończony jego uniewinnieniem. Źródła
starożytne
wskazują jeszcze inne powody wyjazdu
tragika
w tę ostatnią podróż: jednym z nich miało być wygnanie z
Aten
, spowodowane rzekomo zawaleniem się trybun podczas
agonu
tragediowego, w którym wystawiano jego sztuki; innym - porażka poniesiona w konkursie na
elegię
sławiącą poległych w
bitwie pod Maratonem
; lub wreszcie - zwycięstwo
Sofoklesa
nad Ajschylosem w
agonie
około roku
468 p.n.e.
. Wiadomo jednak, że poeta najprawdopodobniej zmarł około roku
456 p.n.e.
w
sycylijskim
mieście
Gela
. Według legendy zginął, gdy
orłosęp brodaty
zrzucił na jego łysą głowę żółwia sądząc, że to kamień, na którym można rozłupać skorupę.
Ajschylos w swych utworach zdołał się wznieść na wyżyny prawdziwej poezji. Jego
tragedie
rozgrywane są zawsze w kręgu największych problemów moralnych i religijnych, dla których poeta potrafił odnaleźć w historii lub w
micie
odpowiedni materiał fabularny i tworzyć potężne postacie, zdolne udźwignąć ciężar reprezentowanych przez siebie idei - bohaterów Ajschylosa cechuje niemal posągowość. Uderzająca w
tragediach
Ajschylosa jest również majestatyczność i dostojeństwo stylu, prostota i liryczność języka, sceny pełne dramatycznego napięcia i prawdziwego tragizmu. Należy zwrócić jeszcze uwagę na stosunek Ajschylosa jako artysty i myśliciela do własnej współczesności. W jego
tragediach
odbiło się wiele ważnych problemów epoki formowania się fundamentów
demokracji ateńskiej
. Ajschylos osadzając swoje utwory w świecie historii lub
mitu
, wypowiadał się językiem
sztuki
w wielu doniosłych zagadnieniach swojej epoki, wykazywał wyraźną sympatię dla
demokracji ateńskiej
, a nienawidził tyranii i wszelkich form despotyzmu.
Twórczość Ajschylosa obejmowała mniej więcej 90 utworów: około 70
tragedii
i 20
dramatów satyrowych
, jednak do naszych czasów z tego olbrzymiego dorobku w całości przetrwało zaledwie 7 sztuk, a oprócz tego tytuły utworów i różnej wielkości fragmenty.
Twórczość
Ciekawostki
- Fragment z "Agamemnona" pojawia się w serialu "
Z archiwum X
", zabójca Kennedy'ego Cancer Man powtarza tam za Robertem Kennedym przemawiającym w telewizji:
"I nawet gdy śpimy ból kapie kropla po kropli na dno serca i w całej naszej rozpaczy, wbrew naszej woli, przychodzi mądrość"
