Mahajana (
skt.
mahāyāna "Wielki Wóz",
chin.
: 大乘, dàshèng;
kor.
대승 taesŭng,
jap.
: 大乗, daijō,
wiet.
) đai thu'a — kierunek
buddyzmu
, który wyodrębnił się w
I wieku p.n.e.
.
Geneza i historia
Jak wynika z badań źródłem nauk mahajany jest wyłoniona na bazie przekazu Buddy
Siakjamuniego
ok. 320 r. p.n.e. tradycja
mahasanghika
, której odnalezione teksty, przechowywane obecnie m.in. w kolekcji Schøyen[1], datowane są na II w. n.e. np. Mahaparinivana Sutra spisana w języku gandhari królestwa
Gandhara
. Podczas pierwszego stulecia naszej ery mahajana rozprzestrzeniła się na tereny Dalekiego Wschodu. Następnie w Indiach w mahajanie wyodrębniła się
wadżrajana
i w tej formie od piątego wieku naszej ery dotarła na
Daleki Wschód
a od ósmego wieku, kiedy zaczęto popularyzować
tantry Jogi Najwyższej
, została przenoszona do
Tybetu
i dalej do
Mongolii
. Obecnie mahajanę rozwija się szczególnie w krajach Dalekiego Wschodu oraz na Zachodzie.
Charakterystyczną cechą
buddyzmu
mahajany na tle nauk
hinajany
, tudzież
theravady
, jest zmiana ideału
soteriologicznego
, rozumienie "pustości" (sanskryt.
Siunjata
), nauki o
naturze Buddy
oraz zastosowanie terminu
trzech ciał Buddy
.
Teoria
Ideałem staje się nie
arhat
, który osiągnął wyzwolenie od cierpień
nirwana
poprzez wyrzeczenie się
Samsary
, ale
bodhisattwa
- czyli istota, która rozwinęła postawę
bodhiczitty
, aby osiągnąć Doskonałe
Oświecenie
dla pożytku wszystkich czujących istot. W tym celu bodhisattwa nie zważając na
cierpienia
samsary
, decyduje się świadomie nadal odradzać po śmierci, aby nauczać innych i dać im także szansę na
oświecenie
. Ścieżka Bodhisattwy obejmuje 10 poziomów (sanskryt. bhumi), które odróżniają się w doskonaleniu oświeconych cech i właściwości, oczyszczaniu zasłon wyzwolenia od
samsary
, które osiąga się na 6 poziomie (bhumi) i zasłon
niewiedzy
(co do natury rzeczywistości
Siunjata
), którą w pełni się usuwa podczas Wadżra
Samadhi
na 10 poziomie (bhumi). Ostatecznym celem mahajany stało się osiągnięcie Doskonałego Oświecenia, czyli
trzech ciał Buddy
tzn.
Nirmanakaji
,
Sambhogakaji
oraz
Dharmakaji
dla pożytku czujących istot. Urzeczywistnić to można poprzez praktykę sześciu
transcendentalnych
cnót (
sans.
Paramita), ale w czasie trzech niezliczonych
kalp
(zgodnie z zasadami
reinkarnacji
).
Sześć transcendentalnych cnót, wyzwalających aktywności (
Paramity
) to:
- szczodrość
- etyczne (moralne) postępowanie
- cierpliwość
- radosny wysiłek (gorliwość, entuzjazm)
- medytacyjne skupienie
- mądrość
Poprzez praktykę paramit mahajana utrzymuje również duży nacisk nagromadzenie zasługi (praktykując paramity szczodrości, moralnego prowadzenia, cierpliwości, radosnych wysiłków) oraz nagromadzenie mądrości (praktykując paramity medytacyjnego skupienia i mądrości).
Kluczowe jest kultywowanie
miłującej dobroci
(sanskryt.
Bodhiczitta
) i pomaganie
czującym istotom
oraz
medytacje
nad brakiem wrodzonej inherentnej egzystencji własnej tożsamości "ja" oraz nad brakiem istnienia przejawień zjawisk (potocznie zwanego "pustością" sanskryt.
Siunjata
).
W mahajanie istnieją dwie tradycje nauk odnoszących się do natury rzeczywistości tzw. Siunjaty. Pierwsza tradycja związana jest z przekazem
Nagardżuny
o
madhjamace
„Środkowej Ścieżce”. Druga tradycja związana jest z przekazem
Asangi
o „
naturze Buddy
”, przekazem na którym później oparto nauki
czittamatry
. Przekaz Nagardżuny o „Środkowej Ścieżce” to podejście pomagające ukazać naturę rzeczywistości poprzez wyeliminowanie wszystkiego tego, co nią nie jest, tzn. wszystkich niewłaściwych „skrajnych” poglądów i praktyk. Przekaz ten jest precyzyjny w tym sensie, że nakierowuje w ten sposób na doświadczenie natury rzeczywistości nawet zanim faktycznie bezpośrednio się ją doświadczyło. Przekaz Asangi o „naturze Buddy”, to podejście pomagające za to ukazać naturę rzeczywistości, taką jaka powinna ona być. Ten drugi przekaz jest mniej precyzyjny, gdyż próbuje ująć doświadczenie natury rzeczywistości zanim faktycznie bezpośrednio się ją doświadczyło. Tym niemniej oba te przekazy bezsprzecznie się wspomagają tworząc jedną kompleksową całość.
Istotne są również nauki o całkowitym oczyszczeniu swojej
karmy
,
cierpieniu
oraz inne nauki przyjmowane z
hinajany
jako podstawa i odniesienie, np.
Dwanaście ogniw współzależnego powstawania
. Prawo działań karmy to
prawo działań przyczyn i skutków
, w myśl którego, poprzez dążenia i działania,
istota
gromadzi przyczyny, które w przyszłości objawią się jako skutki w ciągu obecnego życia, bądź przyszłych odrodzeń w
samsarze
. Nie ma tu jednak żadnego fatum, bądź przeznaczenia, gdyż
karmiczne
skutki działań można ciągle zmieniać.
Praktyka
W tradycyjnej praktyce mahajany wyróżnia się dwa etapy:
- medytacyjne wyciszenia (
skt
sziamata,
tyb
. szine), praktyka medytacyjnego przyzwyczajania się do dobroczynnych obiektów koncentracji, aż do uzyskania jedno-upunktowionego nieprzerwanego skupienia
- doskonałe widzenie (
skt
wipasziana,
tyb
. laktong), praktyka poglądu na naturę rzeczywistości uzyskana pod wpływem medytacyjnego wyciszenia i analitycznej wiedzy, aż do urzeczywistnienia bezpośrednio mądrości o rzeczywistości (sanskryt.
Siunjata
)
Praktyki medytacyjnego skupienia i doskonałego widzenia (poglądu) stosuje się w ramach kultywowania w mahajanie Sześciu Transcendentalnych Cnót w celu nagromadzeniu zasługi i nagromadzeniu mądrości, aby osiągnąć Doskonałe Oświecenie dla pożytku wszystkich czujących istot.
Tradycje mahajany
Szkoły silnie związane z pierwotną tradycją mahajany znajdziemy dziś w
Tybecie
,
Bhutanie
,
Wietnamie
,
Chinach
,
Japonii
,
Mongolii
oraz
Korei
. Jest najbardziej różnorodna, ze względu na największe rozpowszechnienie i łatwość asymilacji lokalnych tradycji. Obecnie poza tymi tradycyjnymi buddyjskimi krajami mahajanę można spotkać niemal na całym świecie. Wyewoluowała w różnych kierunkach jak
wadżrajana
,
chán
(a później
zen
),
amidyzm
,
singon
i inne.
Przypisy
- ↑
[1]
kolekcja Schøyen, dostęp 08.03.2010
Zobacz też
Bibliografia
- Świat buddyzmu tybetańskiego, Dalajlama Tenzin Giaco, Wydawnictwo MUDRA,
2002
- Wprowadzenie do buddyzmu tybetańskiego, John Powers, Wydawnictwo "A", Kraków,
1999
Linki zewnętrzne