Wiktor Sukiennicki (ur. 25 lipca 1901 w Aleksocie na Kowieńszczyźnie (obecnie dzielnica Kowna), zm. 10 kwietnia 1983 w Stanford , USA ) – polski prawnik, historyk, sowietolog , teoretyk prawa.

Życiorys

Ukończył szkołę średnią w Rybińsku (Rosja), gdzie należał do harcerstwa. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Kownie . W latach 1919 - 1924 – z przerwą na ochotniczy udział w wojnie polsko-bolszewickiej – odbył studia prawnicze na restytuowanym Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie .

W Wilnie obronił doktorat, poświęcony polityce kolonizacyjnej w zaborze pruskim po 1886 r., zaś na Sorbonie w 1925 r. uzyskał doktorat z zakresu prawa międzynarodowego rozprawą o rozwoju teorii suwerenności państwa w Europie nowożytnej. Odbył też studia uzupełniające w Wiedniu , Kolonii , Hadze i Rzymie . W latach 1929 - 1939 prowadził wykłady z teorii prawa na Uniwersytecie Stefana Batorego. Po utworzeniu w Wilnie Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej ( 1930 ) kierował jego Sekcją Prawniczą i wykładał w Szkole Nauk Politycznych przy Uniwersytecie Wileńskim. Korzystając z chwilowej odwilży w stosunkach polsko-sowieckich w roku 1934 odbył podróż naukowo-badawczą do ZSRR .

Z zakresu sowietologii opublikował m.in. syntezę Ewolucja ustroju ZSRR (1917-1936) (w druku ukazał się w 1937 r. tylko tom pierwszy z trzech projektowanych oraz dwa artykuły problemowe: Marksowsko-leninowska teoria prawa ( 1934 ) i Konstytucja stalinowska a ustrój radziecki ( 1937 ).

Zainicjował stosowanie w języku polskim określenia radziecki zamiast sowiecki'^[1]

Po najeździe sowieckim na Polskę przebywał w Wilnie, które pomiędzy październikiem 1939 r. a czerwcem 1940 r. znajdowało się w granicach neutralnej Litwy . Po okupacji i aneksji Litwy przez ZSRR (czerwiec-sierpień 1940 r.) został w czerwcu 1941 r. aresztowany przez NKWD ( deportacja z 14 czerwca 1941 r.) i wywieziony do łagru w rejonie Krasnojarska .

Zwolniony w grudniu 1941 r. po układzie Sikorski-Majski pełnił funkcję I sekretarza Ambasady RP w Kujbyszewie . We wrześniu 1942 r. został ewakuowany do Teheranu i mianowany pierwszym sekretarzem poselstwa polskiego w Iranie . Założył tam Towarzystwo Studiów Perskich i rozpoczął wydawanie w języku francuskim czasopisma Études Iraniennes. Po zerwaniu przez ZSRR pod pretekstem sprawy katyńskiej stosunków dyplomatycznych z rządem RP pracował w Ośrodku Studiów Ministerstwa Informacji i Dokumentacji RP na Bliskim Wschodzie. W ośrodku tym Sukiennicki wraz ze współpracownikami zbierali od tysięcy ocalałych z sowieckich łagrów, więzień i obozów jenieckich zaprzysiężone świadectwa dotyczące agresji i okupacji sowieckiej w Polsce w latach 1939-1941 oraz losów prześladowanych obywateli RP.

Po wojnie pozostał na emigracji. W latach 1945 - 1947 kierował tzw. polskim Wydziałem Prawa przy Uniwersytecie Oksfordzkim . W latach 1950 - 1959 współpracował z Radiem Wolna Europa . W 1959 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych . Pracował tam w czołowym amerykańskim ośrodku badań sowietologicznych – Instytucie Hoovera przy Uniwersytecie Stanforda (Kalifornia). Współpracował w Instytutem Literackim w Paryżu i Jerzym Giedroyciem ). Pod koniec życia większość sił poświęcił pisaniu nieukończonej ostatecznie pracy (wydanej pośmiertnie przez kuratora zbiorów polskich w Instytucie Hoovera – Macieja Siekierskiego) o latach I wojny światowej na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego i losach narodów Europy Środkowo-Wschodniej.

Kolekcje archiwaliów Wiktora Sukiennickiego są dostępne w Instytucie Hoovera, w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Londynie i bibliotece KUL w Lublinie .

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Sukiennicki, La souverainete des etats en droit international moderne / par Wiktor Sukiennicki; lettre-preface de A. de Lapradelle. Paris 1927, wyd. A. Pedone
• Wiktor Sukiennicki, Pruska polityka kolonizacyjna na ziemiach polskich 1886-1919: zarys pruskiego ustawodawstwa rentowego, z przedm. Witolda Staniewicza , Warszawa 1931, Wydawnictwo Ministerstwa Reform Rolnych
• Wiktor Sukiennicki, Sprawa sukcesji przez Polskę uprawnień rentowych państwa pruskiego, wynikłych z jego akcji kolonizacyjnej na Wschodzie: przyczynek do wykładni art. 256 Traktatu Wersalskiego, Warszawa 1931, Wydawnictwo Ministerstwa Reform Rolnych
• Wiktor Sukiennicki, Kolektywizacja rolnictwa w ZSRR w okresie pierwszej pięciolatki. Studium prawno-polityczne, Wileński Przegląd Prawniczy, r. VIII, 10, 1937
• Wiktor Sukiennicki, Ewolucja ustroju Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w świetle oficjalnych publikacji władzy radzieckiej, cz. 1/Wiktor Sukiennicki, (1937), Wilno 1938, nakł. Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej
• Wiktor Sukiennicki, Kolumbowy błąd: szkice z historii, teorii i praktyki sowieckiego "komunizmu.", Paryż 1959, wyd. Instytut Literacki
• Wiktor Sukiennicki, Legenda i rzeczywistość: wspomnienia i uwagi o dwudziestu latach Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Paryż 1967, wyd. Instytut Literacki
• Wiktor Sukiennicki, Pół wieku rewolucji rosyjskiej, 1967
• Wiktor Sukiennicki, East Central Europe during World War I: from foreign domination to national independence, edited by Maciej Siekierski, preface by Czesław Miłosz , 2 tomy, New York 1984, distributed by Columbia University Press,

• Stanisław Swianiewicz , Wspomnienia o Wiktorze Sukiennickim, w: "Zeszyty Historyczne", Paryż nr 66/1983
• Wiktor Weintraub , Wiktor Sukiennicki 25 VII 1901 – 10 IV 1983, w: "PULS", Londyn, nr 20/1983
• Natalia Kłossowska, Mistrz, w: " Kultura ", Paryż, nr 6/1984
• Marek Kornat , Polska szkoła sowietologiczna, Kraków 2003, wyd. Arcana ,