Hale Baltarda- tytułowy brzuch Paryża

Brzuch Paryża (fr. Le ventre de Paris) - trzecia powieść z cyklu Rougon-Macquartowie , której akcja rozgrywa się w czasach II Cesarstwa w paryskiej dzielnicy Hal . Głównym bohaterem jest Florentyn, niespokrewniony z pierwszoplanową rodziną, jedynie spowinowacony z Lizą Macquart-Quenu. Utwór podejmuje problematykę życia codziennego ubogich paryskich handlarzy w Halach.

Treść

Główny bohater, Florentyn Quenu, jest byłym więźniem politycznym, któremu udała się ucieczka z deportacji do Cayenne . Trafił on do więzienia w dość przypadkowych okolicznościach - znalazł się na w okolicach barykady wzniesionej przez republikanów w czasie zamachu stanu w 1851 r. i, ubrudzony krwią przypadkowo zabitej kobiety, został uznany za niebezpiecznego wywrotowca. Po powrocie do Francji Florentyn szuka schronienia w domu swojego brata, ożenionego z Lizą Macquart i posiadającego w Halach względnie prosperujące stoisko z serami i mięsem.

Dzięki bratu Florentyn zdobywa stanowisko jednego z inspektorów w Halach, mając za zadanie dozór higieny i warunków pracy panujących na największym paryskim targowisku. Nadzorując pracę handlarek i handlarzy, zdobywa przyjaźń jednych i naraża się na niechęć drugich. Przerażony fatalną sytuacją społeczną panującą w Halach, zaczyna czytać pisma radykalnych socjalistów i organizować kółko lewicowe. Niezdolny jednak do organizowania czegokolwiek, zostaje w końcu zadenuncjonwany przez Lizę, która decyduje się wydać go w ręce policji pod wpływem handlarek, którym Florentyn jako inspektor przeszkadzał. Sąd wojskowy, po znalezieniu radykalnych pism oraz planów powstania, skazuje go na ponowną deportację.

Wartość literacka i cechy utworu

Brzuch Paryża jest pierwszym dziełem, w którym Zola bezpośrednio podjął temat życia codziennego miejskiej biedoty. Widać w nim liczne cechy, które rozwiną się w pełni w dalszych powieściach, jak W matni i Germinal - użycie języka potocznego, zastosowanie wyrażeń właściwych slangowi robotników, ale i monumentalne opisy miejsc akcji, w tym wypadku kompleksu Hal. Zola postanowił podjąć w nim próbę przeniesienia impresjonistycznej techniki na grunt powieściowy^[1]. Szczególną sławę zdobył opis straganu z serem, w którym pełen rozmachu literacki język zostaje użyty do przedstawienia błahego, uważanego dotąd za niegodny, tematu. Sam autor określił książkę jako "poemat brzucha" ^[2]. Po raz pierwszy również Zola dokonał typowego dla późniejszych utworów zabiegu - ożywienia i monumentalizacji przedmiotu martwego (który stał się, wg określenia A.Lanoux "dziwotworem" - postacią rozwijającą się mimo woli artysty), w tym wypadku kompleksu Hal ^[3]

Tworząc postać młodego idealisty Florentyna i jego rewolucyjną biografię Zola wykorzystał szereg autentycznych epizodów odnalezionych w książkach lewicowych historyków Cesarstwa - prawdziwy jest opis traktowania więźniów zesłanych do Gujany Francuskiej oraz epizod, w którym konwój więźniów prowadzonych do aresztu tarasuje drogę grupie powozów udających się na bal, ku wściekłości ich właścicieli ^[4]. Kwestia społeczna jest bowiem drugim - obok opisu Hal - wielkim tematem utworu. W zamyśle autora Brzuch Paryża - obraz średnio zamożnego mieszczaństwa i całkowitej biedoty - miał stanowić dopełnienie Zdobyczy jako obrazu społecznego wczesnej fazy II Cesarstwa, natomiast warstwa drobnych posiadaczy - reprezentowana przez małżeństwo Quenu - poddana równie surowej krytyce, co wielka burżuazja z powodu analogicznego materializmu i niepohamowanego pędu do bogacenia się. Zola sugerował wręcz, że Florentyn i Liza uosabiają typową dla współczesnych mu społeczeństw walkę Tłustych z Chudymi, którą na razie ci drudzy przegrywają^[5].

O ile recenzenci, nie mogąc zrozumieć wyboru tematu, dziwili się autorowi, że zdecydował się na opisywanie życia w jednej z gorszych dzielnic miasta, powieść wzbudziła entuzjazm w kręgach młodych literatów-adeptów naturalizmu. Jej miłośnikiem był m.in. Guy de Maupassant ^[6]

Adaptacje

• Sztuka teatralna autorstwa Emila Zoli i Williama Busnacha z lat 80. XIX wieku

1. ↑ H. Suwała, Emil Zola, Wiedza Powszechna, Warszawa 1968, s.135
2. ↑ G. Robert, Emil Zola. Ogólne zasady i cechy jego twórczości, Warszawa 1968, Państwowy Instytut Wydawniczy, s.64
3. ↑ Armand Lanoux, Dzień dobry mistrzu, s.189, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy 1957
4. ↑ G. Robert, op.cit., s.75
5. ↑ H. Suwała, Emil Zola, Warszawa, Wiedza Powszechna 1968, s.137-138
6. ↑ A.Lanoux, op.cit., s.190-191