Słupsk
Panorama miasta Ratusz Miejski , Nowa Brama , Widok z Ratusza na park im Waldorffa i Kościół św. Jacka , Zamek Książąt Pomorskich , Zespół Zamkowy ( Zamek , Brama Młyńska , Spichlerz Richtera )
Herb Flaga Herb Słupska Flaga Słupska
Województwo	pomorskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina • rodzaj	Słupsk miejska
Założono	X wiek
Prawa miejskie	1265, 1310 (relokacja miasta)
Prezydent miasta	Maciej Kobyliński
Powierzchnia	43,15 km²
Wysokość	22 m n.p.m.
Ludność (XII 2009) •  liczba •  gęstość	97 087[1] 2250,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 59
Kod pocztowy	76-200→ 76-210, 76-215, 76-216, 76-218, 76-280
Tablice rejestracyjne	GS
Położenie na mapie Polski Słupsk
54°27'57″N 17°01'45″E / 54.46583, 17.02917 Na mapach: 54°27'57″N 17°01'45″E / 54.46583, 17.02917
TERC ( TERYT )	22 63 011
SIMC	0977278
Miasta partnerskie	Carlisle , Vantaa , Flensburg , Archangielsk , Bari , Buchara , Vordingborg , Cartaxo , Ustka , Grodno
Hasło promocyjne : Słupsk – więcej niż myślisz
Urząd miejski plac Zwycięstwa 3 76-200 Słupsk
Strona internetowa miasta

Słupsk ( kasz. Stôłpsk lub Słëpsk, łac. Stolpa, niem. Stolp, , szw. Stölpe) – miasto w północnej Polsce , w województwie pomorskim , siedziba powiatów grodzkiego i ziemskiego oraz gminy Słupsk . Leży nad rzeką Słupią , na Pobrzeżu Koszalińskim , w odległości 18 km od Bałtyku . Jest to ośrodek przemysłu: drzewnego (meble), obuwniczego, maszynowego (głównie maszyny rolnicze), okiennego oraz samochodowego (autobusy i ciężarówki). Historycznie miasto należy do Pomorza Zachodniego .

Według danych z 31 grudnia 2009 Słupsk liczył 97 087 mieszkańców.

Patronem miasta jest bł. Bronisław Kostkowski .

Położenie

Dzielnice Słupska - zdjęcia lotnicze

Westerplatte (Słupsk)

Westerplatte (Słupsk)

Nadrzecze (Słupsk)

Nadrzecze (Słupsk)

Ryczewo

Ryczewo

Śródmieście (Słupsk)

Śródmieście (Słupsk)

Zatorze (Słupsk)

Zatorze (Słupsk)

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna

 

Schemat ukazujący granice miasta Słupska i jego główne osiedla

Dolina Słupi

Miasto leży nad rzeką Słupią, na Równinie Słupskiej , będącą mezoregionem Pobrzeża Koszalińskiego. Słupsk jest oddalony od Bałtyku o 18 km . Miasto zajmuje powierzchnię 43,15 km² z czego

• 21,12 km² — obszar zabudowany
• 11,86 km² — grunty orne i ogrody działkowe
• 5,74 km² — łąki, lasy i pastwiska
• 0,97 km² — sady^[2]

Miasto ma status powiatu grodzkiego, a cały jego obszar otacza powiat słupski .

Słupsk składa się z 7 dzielnic: Nadrzecze , Ryczewo , Śródmieście , Niepodległości (za PRL Budowniczych Polski Ludowej), Westerplatte , Zatorze , a także ze Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej .

Klimat

Położenie blisko Bałtyku sprawia, że Słupsk znajduje się pod wpływem klimatu morskiego . Klimat kontynentalny ma znacznie mniejsze oddziaływanie niż w innych regionach kraju^[]. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec , w którym średnia temperatura waha się od +11 °C do +21 °C. Najzimniejszym miesiącem jest luty (temperatura waha się od -5 °C do 0 °C). Średnia roczna temperatura wynosi ok. +7 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi ok. 600 mm. Najbardziej deszczowym miesiącem jest sierpień (90 mm), najmniej opadów przypada na marzec (20 mm).

Historia

Panorama Słupska na mapie Lubinusa , XVII w.

Słupsk po zakończeniu II wojny światowej

Zamek Książąt Pomorskich w Słupsku

Brama Młyńska

Spichlerz i Brama Młyńska

Kaplica św. Jerzego

Zamek Książąt Pomorskich

Rondo Solidarnośći, kamienice secesyjne

Park Kultury i Wypoczynku

Toponimia

Nazwa miasta pochodzi od nazwy rzeki. Etymologicznie wiąże się ze słowem "słup", które wskazuje powiązane z wieżą lub elementem budynku obronnego wybudowanego na brzegu rzeki. Inna teoria głosi, że domostwa, ze względu na podmokły teren wznoszono na słupach. W języku kaszubskim miasto nosiło nazwę Stolpsk, które zostało przyjęte przez Niemców i przetransformowane na Stolp^[2].

Średniowiecze

Pierwsze osady położone przy drodze pochodzącej jeszcze z epoki brązu – droga ta niegdyś łączyła obronne grody kultury łużyckiej – na Słupi był bród w miejscu dogodnym powstaniu tam dla kontroli szlaku grodziska słowiańskiego, w pobliżu przeprawy przez rzekę na trakcie handlowym łączącym m.in. Kołobrzeg ze wschodem. Warownia była doskonale położona strategicznie – otoczona przez nieprzystępne bagna i trzęsawiska , wybudowana została natomiast na sztucznym wzgórzu (obecnie w tym miejscu znajduje się kościół pw. św. Ottona ), stanowiła też miejsce kontroli samej żeglugi na rzece.

Dzięki badaniom archeologicznym wiemy, że warownia była otoczona drewniano-ziemnym wałem, oraz naturalną fosą – nieistniejącymi obecnie odnogami rzeki Słupi .

W XIII i XIV Słupsk kilkakrotnie zmieniał przynależność państwową. Ok. 1236 wraz z całą ziemią słupsko-sławieńską wszedł w skład Pomorza Wschodniego (Gdańskiego). W 1265 gród otrzymał prawa miejskie od księcia gdańskiego Świętopełka . W wyniku bezpotomnej śmierci ostatniego księcia Pomorza Gdańskiego Mściwoja II , Słupsk znalazł się w 1294 w granicach Polski. Pozostawał w nich do 1307 , gdy w wyniku zdrady Święców przeszedł w ręce margrabiów brandenburskich .

W 1310 nowi właściciele wystawili przywilej relokacyjny, który potwierdził prawa miejskie. Lokowany Słupsk uzyskał samorząd miejski z władzą wójtowską i radą miejską, nadania ziemskie, oraz odcinek rzeki Słupi długości 19 km, od grodu do ujścia, wraz z pięciometrowymi pasami ziemi na obu brzegach. Umożliwiło to prowadzenie gospodarki morskiej. Patrz: Umowa spisana w Słupsku w 1337 roku .

Po zwycięskiej wojnie z Brandenburgią w 1317 Słupsk przeszedł pod panowanie książąt zachodniopomorskich. Wkrótce jednak, bo w 1329 książęta Otton I i Barnim III oddali miasto wraz z całą ziemią w zastaw zakonowi krzyżackiemu na 12 lat. Władza zakonu była dla społeczeństwa ziemi słupskiej uciążliwa, więc kiedy nadszedł termin uregulowania długu, a książę Bogusław V nie zgromadził całej sumy, rycerstwo, mieszczaństwo i duchowieństwo wykupiło miasto w rąk krzyżackich.

W 1342 Słupsk ponownie wszedł w skład Pomorza Zachodniego. W 1368 miasto uzyskało od księcia Bogusława V przywilej menniczy, co oznaczało formalne wyodrębnienie się księstwa słupskiego .

W 1382 podczas zjazdu przedstawicieli miast hanzeatyckich w Strzałowie delegacja ze Słupska złożyła prośbę o przyjęcie do Hanzy . W ten sposób kupcy słupscy uzyskali przywileje w portach przynależne członkom związku oraz rozszerzenie zachodnich i północnych rynków.

Dzieje nowożytne

Do czasów reformacji mieszkańcy Słupska wyznawali katolicyzm – w mieście nie przetrwały tradycyjne wierzenia Pomorzan . W początkach XVI w. nastąpiły społeczno-religijne zaburzenia. Najostrzejszą formę przybrały one w latach 1524 - 1525 , gdy zbezczeszczono kościół pw. NMP . Większość mieszkańców miasta przyjęła wówczas luteranizm .

W XVII i XVIII miasta nie ominęły wojny. Podczas wojny trzydziestoletniej , w 1630 do Słupska wkroczyli Szwedzi . Miasto zostało obciążone kontrybucjami i kosztami zakwaterowania wojsk, a rabunki, epidemie i pożar pogłębiły jeszcze kryzys w jego rozwoju. W trakcie wojny, w 1637 wygasła miejscowa dynastia Gryfitów . Pomorze Zachodnie zdołało jeszcze zachować samodzielność do 1648 , do zawarcia pokoju westfalskiego . Ostatecznie miasto, wraz ze wschodnią częścią księstwa znalazło się w granicach Elektoratu Brandenburgii .

Ponowny kryzys i osłabienie miasta miały miejsce podczas wojny siedmioletniej oraz podczas wojen napoleońskich , które również nie oszczędziły miasta. W 1807 miasto, które było ważnym punktem oporu pruskiego przeciwko Napoleonowi, zostało zdobyte przez żołnierzy polskich pod dowództwem generała Michała Sokolnickiego . Po ściągnięciu kontrybucji, po dwóch tygodniach Polacy opuścili miasto.

W XIX sytuacja miejskiej gospodarki uległa znacznej poprawie. Dobra koniunktura gospodarcza i dynamiczny rozwój Prus sprzyjał rozwojowi miasta. Rozbudowano przemysł. Mimo zdegradowania miasta do roli ośrodka administracyjnego powiatu (siedziba władz rejencji znajdowała się w Koszalinie , a prowincji – w Szczecinie), Słupsk był drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym w regionie, zajmował również drugie miejsce pod względem liczby ludności. W latach 1869 - 1870 zbudowano w Słupsku pierwszą linię kolejową relacji Szczecin - Gdańsk . Rozwinęło się również budownictwo. W XIX granice miasta przesunęły się znacznie w stosunku do średniowiecznych. W pierwszej kolejności budowano domy i fabryki wzdłuż głównej drogi Szczecin-Gdańsk (utwardzonej w 1835 ) oraz przy drodze prowadzącej do dworca kolejowego (obecnie ulica Wojska Polskiego ).

W 1901 oddano do użytku ratusz , w 1903 budynek obecnego starostwa powiatowego. W latach 1903 - 1910 rozbudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną, wybudowano też mechaniczną oczyszczalnię ścieków. W 1910 wyjechał na ulice miasta pierwszy tramwaj . Ważnym wydarzeniem w dziejach miasta była wizyta cesarza Wilhelma II , który we wrześniu 1910 przybył na uroczystości 600-lecia nadania praw miejskich przez książąt brandenburskich. Liczba mieszkańców wzrastała bardzo szybko, w 1914 osiągnęła 34 430 mieszkańców.

Dwudziestolecie międzywojenne i II wojna światowa

Działania I wojny światowej oszczędziły miastu większych zniszczeń. Już w początkach 1919 wznowiono funkcjonowanie komunikacji tramwajowej. Jednak rozwój miasta, mimo znacznego przyrostu liczby ludności, został zahamowany.

Okolice Słupska znalazły się w zasięgu żądań polskich dotyczących powojennych granic, jednak wyraźna dominacja ludności niemieckiej w mieście sprawiła, że traktat wersalski pozostawił Słupsk w granicach Niemiec. Powiat słupski stał się powiatem nadgranicznym.

W 1926 NSDAP wystąpiła w mieście publicznie, zyskując wielu zwolenników.

Wybuch wojny w 1939 całkowicie wyhamował rozwój miasta. Podczas wojny do miasta sprowadzano robotników z okupowanych krajów – otwarto w Słupsku obóz pracy, a w 1944 także filię obozu zagłady w Stutthof . Śmierć tych ludzi upamiętnia obelisk w pobliżu dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego.

Tuż przed przybyciem do miasta wojsk radzieckich , 7 marca 1945 dokonano masowej egzekucji w Lasku Południowym – rozstrzelano 22 przymusowych robotników. Wcześniej powieszono jeszcze dwie osoby. Te tragiczne wydarzenia upamiętnia pomnik . Dzień później do miasta wkroczyły oddziały 19. armii i 3. korpusu gwardii Armii Czerwonej. Miasto zostało zajęte bez walk, jednak żołnierze radzieccy celowo podpalali budynki w mieście, zwłaszcza na Starym Mieście. W efekcie zbrodniczych działań Sowietów zniszczeniu uległa znaczna część najstarszej, zabytkowej dzielnicy miasta.

• Wykres liczby ludności Słupska na przestrzeni ostatnich 2 stuleci

Największą populację Słupsk odnotował w 1994 – wg danych GUS 102 832 mieszkańców^[4].

Słupsk w Polsce Ludowej i współcześnie

Zajęcie miasta przez wojska ZSRR oznaczało rozpoczęcie nowego rozdziału w historii miasta. W 1945 Słupsk został przekazany pod kontrolę władz polskich, rok później znalazł się w granicach województwa szczecińskiego , które pokrywały się mniej więcej z granicami niemieckiej prowincji Pomorze . W 1950 województwo podzielono na dwa mniejsze: szczecińskie i koszalińskie . W skład tego drugiego wszedł również powiat słupski.

Polskie władze (pierwsza grupa przybyła do miasta 23 kwietnia 1945) i przybyli z kresów wschodnich Polacy postawiły przed sobą następujące zadania^[5]:

• zorganizowanie sprawnej władzy
• wysiedlenie ludności niemieckiej
• równomierne zasiedlenie miasta
• odbudowa i rozwój miejskiej infrastruktury
• organizacja życia społecznego.

Nie wszystkie plany udało się zrealizować. Również podjęte starania o nadanie miastu statusu stolicy województwa musiały poczekać. W 1950 Słupsk i powiat słupski znalazły się w granicach województwa koszalińskiego. W latach 1950 - 1975 województwo koszalińskie było jednym z trzech województw, których stolica była mniejsza od innego miasta regionu. Pozostałymi województwami były województwo kieleckie – Radom większy od Kielc oraz województwo zielonogórskie – Gorzów Wlkp. większy od Zielonej Góry .

W 1967 zorganizowano po raz pierwszy "Dni Słupska", a także Festiwal Pianistyki Polskiej .

W grudniu 1970 w Słupsku miały miejsca strajki i akcje protestacyjne. Nie było ofiar śmiertelnych.

W 1975 Słupsk stał się stolicą województwa. Status ten stracił 31 grudnia 1998 , aby następnego dnia stać się częścią nowego województwa pomorskiego.

10 stycznia 1998 w Słupsku miały miejsce jedne z najpoważniejszych zamieszek w Polsce po 1989. Ich przyczyną była śmierć kibica koszykarskiej drużyny Czarni Słupsk na skutek obrażeń odniesionych po interwencji policji.

Symbole miasta

Hejnał Słupska () W 1998 ogłoszono Ogólnopolski Konkurs na "Słupski Hejnał". Jury przyznało nagrodę "Grand Prix" Prezydenta Miasta Słupska Jackowi Stańczykowi ze Słupska. Od 1999 hejnał rozbrzmiewa codziennie o godz. 12.00. Od 1 stycznia 2009 na wieży Słupskiego ratusza rozbrzmiewają dwa hejnały – Słupska i Ustki. W ramach współpracy Dwumiasta w Ustce również grane są hejnały Ustki i Słupska^[2].

Architektura

Panorama Słupska z wieży Ratusza Miejskiego

Panorama Słupska z wieży Ratusza Miejskiego

Panorama miasta z ulicy Kołłątaja

Dwudziestolecie międzywojenne

W dwudziestoleciu międzywojennym charakterystyczna architektura Słupska, nawiązująca do wzorców klasycystycznych, sprawiła, że miasto uzyskało miano "małego Paryża"^[]. Oś miasta wyznaczały obecne ulice Tuwima, Nowobramska, Kowalska i Armii Krajowej, w pobliżu których znajdowały się najważniejsze budowle. Charakterystycznym obiektem była neogotycka synagoga , spalona w 1938 .

Stan obecny

Po II wojnie światowej duża część miasta uległa zniszczeniu. Starsze kamienice zachowały się przy ulicy Wojska Polskiego i jej okolicach. Spalone zostały świeckie budowle w centrum miasta. Oszczędzono m.in. ratusz i ruiny Zamku Książąt Pomorskich . Odbudowa miasta prowadzona była w taki sposób, żeby powstało jak najwięcej budynków mieszkalnych w jak najkrótszym czasie. Doprowadziło to do zabudowania dawnego średniowiecznego miasta blokami modernistycznymi. Prowadzone obecnie prace renowacyjne mają na celu upiększenie tej części miasta.

Architektura sakralna

• kościół pw. NMP , wybudowany w 2. połowie XIV wieku w stylu gotyckim
• podominikański kościół pw. św. Jacka z XIV wieku, w stylu gotyckim
• kościół przyklasztorny pw. św. Ottona , wybudowany w latach 1872-73 w stylu neogotyckim
• kościół pw. św Mikołaja , obecnie funkcjonujący jako biblioteka miejska, z XIII wieku , w stylu gotyckim
• Kaplica św. Jerzego w Słupsku , wybudowana w 1. połowie XV wieku w stylu gotyckim
• Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła , wybudowana pod koniec XIX wieku w stylu neogotyckim

Architektura świecka

• Starostwo Powiatowe w Słupsku
• Ratusz w Słupsku
• Poczta Główna w Słupsku

Gospodarka

W końcu grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Słupsku obejmowała ok. 4,7 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,6% do aktywnych zawodowo^[6].

Przemysł

Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSSE)

Słupsk jest ośrodkiem przemysłowym średniej wielkości. Od 1997 działa Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna , posiadająca filie w Koszalinie, Redzikowie , Debrznie , Szczecinku i Wałczu , zarządzana przez Pomorską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. W mieście działają instytucje wspierające rozwój gospodarczy: Słupska Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Słupskie Stowarzyszenie Innowacji Gospodarczych i Przedsiębiorczości.

W Słupsku działa ok. 14 tys. podmiotów gospodarczych, wśród których znajdują się firmy o europejskiej renomie^[]:

• BAJCAR (okna i drzwi),
• Fabryka Maszyn Rolniczych FAMAROL S.A. (maszyny rolnicze i części zamienne),
• gino rossi S.A. (obuwie),
• Kapena S.A. (produkcja i naprawa autobusów),
• Laminopol Sp. z o.o.,
• Przetwórstwo Rybne „Łosoś”,
• M&S Pomorska Fabryka Okien Sp. z o.o.,
• PLAST-BOX S.A. (przetwórstwo tworzyw sztucznych),
• Scania Production Słupsk S.A. (autobusy),
• STAKO S.J. (zbiorniki ciśnieniowe na gaz),
• Stanpol Sp. z o.o. (przetwórstwo rybne).
• CURVER POLAND (d. DOM-PLAST – art. plast. AGD)
• MGA ENTERTAINMENT (zabawki)
• FISKARS (narzędzia ogrodnicze)
• PLASTEAM (art. plast. AGD)

Energię cieplną miastu zapewniają dwie ciepłownie — EC2 przy ul. Koszalińskiej oraz EC3 przy ul. Grunwaldzkiej.

Handel

Słupsk spełnia rolę regionalnego ośrodka handlowego. W Słupsku znajduje się 6 centrów handlowych (CH Jantar, CH Manhatan, CH Passo, CH Wokulski, Skwer Viki, CH w b. RDT), 3 galerie handlowe (Galeria Podkowa, Galeria Prestige, Galeria Słupsk), 1 hala targowa (Hala Targowa "Pod Wieżą")^[2].

Edukacja

Sport

W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Obecnie najbardziej znanym w Polsce zespołem ze Słupska jest Energa Czarni Słupsk (koszykówka mężczyzn), od wielu lat występujący w najwyższej klasie rozgrywkowej. Na tym samym szczeblu występują piłkarki ręczne Słupi Słupsk oraz badmintoniści Piasta-B Słupsk. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych klubów sportowych jest Gryf 95 Słupsk (piłka nożna). Ostatnio sukcesy w piłce nożnej plażowej odnosi Team-Baltica Słupsk (wicemistrz Polski w 2007). W mieście działają też SKB Czarni Słupsk i AP Czarni Słupsk, spadkobiercy tradycji Czarnych Słupsk, którzy dawniej odnosili wielkie sukcesy w boksie i siatkówce kobiet (pięciokrotne mistrzynie Polski).

W mieście odbywają się zawody rangi międzynarodowej i ogólnopolskiej. Od lat w Słupsku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego "Solidarność" . W 2007 Słupsk był organizatorem XIII Światowych Igrzysk Polonijnych .

Kluby sportowe

Stadion 650-lecia, ul. Madalińskiego

• Energa Czarni Słupsk – koszykówka mężczyzn
• Gryf 95 Słupsk – piłka nożna
• Słupia Słupsk – piłka ręczna
• Słupski Klub Sportowy Piast-B – badminton
• Klub Strzelecki Gryf Słupski – strzelectwo sportowe
• SKB Czarni Słupsk – boks
• AP Czarni Słupsk – siatkówka kobiet
• Towarzystwo Pływackie Skalar Słupsk – pływanie
• SKLA M&S Okna Słupsk – lekkoatletyka
• Team-Baltica Słupsk – piłka nożna plażowa
• KU AZS-AP Słupsk – aerobik, taekwon-do itf, piłka nożna, koszykówka, siatkówka
• Basket Słupsk – koszykówka mężczyzn
• Aeroklub Słupski – lotnictwo sportowe
• Floorball Słupsk – unihokej mężczyzn
• Słupski Uczniowski Klub Piłkarski Słupsk
• Salos Słupsk – piłka nożna, koszykówka, tenis stołowy
• STS "Gryf-3" Słupsk – judo

Obiekty sportowe w Słupsku

Korty tenisowe w Parku Kultury i Wypoczynku, ul. Rybacka

Boisko wielofunkcyjne, ul. Wiatraczna

Basen kryty w Słupskim Ośrodku Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska

Hala Gryfia, ul. Szczecińska

• Centra sportowe
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Słupski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Rybacka
  • Gryf Słupski Klub, ul. Orzeszkowej
• Stadiony
  • Stadion 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Stadion Gryfa 95 Słupsk, ul. Zielona
  • Stadion przy ul. Krzywoustego
• Hale sportowe
  • Hala Gryfia, ul. Szczecińska
  • Hala sportowa, ul. Ogrodowa
  • Hala sportowa I LO, ul. Szarych Szeregów
  • Hala sportowa przy SP 5, ul. Hubalczyków
  • Hala sportowa SP 1 ul.Rybacka
• Baseny i kąpieliska
  • Basen kryty w Słupskim Ośrodku Sportu i Rekreacji, ul. Szczecińska
  • Kąpielisko miejskie, ul. Arciszewskiego
• Ośrodki jeździeckie
  • Fundacja dla dzieci niepełnosprawnych "Nadzieja", ul. Kaszubska
  • Stowarzyszenie Appaloza, ul. Rybacka
  • Ośrodek Hipoterapii i Rekreacji Ranczo, ul. Krzywa
  • Słupski Klub Jeździecki "Szarża"
• Korty tenisowe
  • Korty tenisowe w Parku Kultury i Wypoczynku, ul. Rybacka
  • Korty przy stadionie 650-lecia, ul. Madalińskiego
  • Korty tenisowe na stadionie przy ul.Krzywoustego
• Inne obiekty
  • Lodowisko, ul. Moniuszki
  • Lodowisko syntetyczne, róg ul. Leszczyńskiego i al. 3 Maja
  • Skatepark, ul. Małcużyńskiego
  • Shogun Klub Kulturystyczny, ul. Braci Gierymskich
  • Siłownia Malaga, ul. Hubalczyków (nad Apteką)
  • Boisko wielofunkcyjne, ul. Wiatraczna
  • Boisko wielofunkcyjne, Orlik, ul. Krzywoustego
  • Strzelnica, Zamiejska 30

Kultura

Polska Filharmonia Sinfonia Baltica w Słupsku

Słupsk jest ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu krajowym. Odbywają się tu znane w kraju festiwale , jak np. Festiwal Pianistyki Polskiej , Komeda Jazz Festival , Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu "Mundus Orientalis", Schaefferiada , Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop". W mieście istnieje Polska Filharmonia Sinfonia Baltica , oraz cztery teatry: reaktywowany w 2004 po 13 latach Teatr Nowy , awangardowy Teatr "Rondo" , Teatr Władca Lalek oraz Teatr Lalki "Tęcza" ^[].

W słupskim Zamku Książąt Pomorskich siedzibę ma Muzeum Pomorza Środkowego , które prezentuje zbiory dotyczące historii regionu, jak pochodzący z 1618 oryginał mapy Lubiniusa , cynowe sarkofagi Anny i Ernesta Bogusława von Croy , gobelin przedstawiający poczet książąt pomorskich (dzieło Heleny i Tadeusza Gałkowskich) i stałą wystawę sztuki pomorskiej ("Sztuka Dawna Pomorza"). Muzeum Pomorza Środkowego posiada również sporą kolekcję prac Ottona Priebe'a oraz największy na świecie zbiór prac Witkacego . Często organizowane są też wystawy czasowe.

Sąsiedni Młyn Zamkowy , będący najstarszym obiektem przemysłowym na Pomorzu prezentuje wystawę stałą zatytułowaną "Rzeczywistość kulturowa Pomorza dawniej i dziś". Ekspozycja ukazuje całokształt zmian i procesów kulturowych, jakie zachodziły na ziemiach zachodnich w ostatnim stuleciu .

W Spichlerzu Richtera , również części zespołu zamkowego, prezentowane są rozmaite ekspozycje czasowe o bardzo zróżnicowanej tematyce. W Słupsku niegdyś było pięć kin , obecnie działa w mieście wybudowane w 1963 jako jedno z pierwszych w kraju z tzw. cineramą kino "Milenium" przy Starym Rynku i kino "Rejs" w Młodzieżowym Centrum Kultury przy ul. 3 Maja. W II etapie budowy CH Jantar zostanie wybudowany kilkusalowy multipleks. Plany zakładają także budowę 5-salowego kina Helios w CHR Arena. Oddanie obu multipleksów do użytku nastąpi w 2010^[7].

W 2008 powstała w Słupsku Bałtycka Biblioteka Cyfrowa , która udostępnia w formie cyfrowej zbiory dotyczące miasta i regionu. Za projekt Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej w 2009 roku Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku zajęła III miejsce w finale konkursu Samorządowy Lider Zarządzania w kategorii kultura^[8].

Amber Cup w Słupsku

Słupsk Festiwal Brydża Sportowego Solidarność

Slupsk, City Festival, Feast of Fish

Imprezy cykliczne

• Amber Cup – Hala Gryfia, Szczecińska 99 (styczeń)
• Międzynarodowe zawody połowu troci i łososia w Słupsku (styczeń)
• Konfrontacje Sztuki Kobiecej (luty)
• Słupska Wiosna Literacka (maj)
• Eurofest – Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej (czerwiec)
• Sam na Scenie – Finał Turnieju Teatrów Jednego Aktora (czerwiec)
• Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej (lipiec-sierpień)
• Międzynarodowy Festiwal Brydża Sportowego "Solidarność" w 2010 r. (sierpień)
• Święto Dwumiasta, Święto Ryby (sierpień)
• Jarmark Gryfitów (lipiec-sierpień)
• Festiwal Pianistyki Polskiej w Słupsku (wrzesień)
• Witkacy pod strzechy (wrzesień)
• Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop" (październik)
• Mundus Orientalis (jesień)
• Komeda Jazz Festival (październik)
• Przegląd Twórczości Bogusława Schaeffera – Schaefferiada

Media

• Telewizja
  • Telewizja Kablowa Słupsk (Kanał 6)
  • Telewizja Słupsk (w sieci Vectra)
  • TVP Gdańsk – Redakcja w Słupsku
• Radio
  • RMF MAXXX Pomorze
  • Radio Koszalin
  • Radio Gdańsk -redakcja w Słupsku 102 FM

• Prasa
  • Głos Pomorza – Dziennik Pomorza Środkowego
  • "Dziennik Słupski" – dodatek Dziennika Bałtyckiego
  • "Nasze Miasto" – bezpłatny dziennik Słupska i Ustki
  • "Moje Miasto" – bezpłatny dwutygodnik miejski
  • "Zbliżenia" – dwutygodnik regionalny
  • "Echo Słupska" – bezpłatny miesięcznik
  • "Teraz Słupsk" – bezpłatny tygodnik miejski
  • "Kurier Obywatelski" – bezpłatny miesięcznik społeczny
  • "Kurier Słupski" – bezpłatny tygodnik

Administracja

Ratusz Miejski

Słupsk jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy Słupska wybierają do swojej Rady Miasta 23 radnych . Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta . Siedzibą władz miasta jest ratusz przy placu Zwycięstwa.

Słupsk ściśle współpracuje z nadmorskim miastem Ustka m.in. tworząc dwumiasto . Słupsk jest członkiem Związku Miast Polskich , Nowej Hanzy (od 2007 Słupsk jest koordynatorem działań Związku Hanzy w Polsce i reprezentuje pozostałe miasta polskie w Związku), Związku Miast Bałtyckich , Związku Powiatów Polskich , Związku Miast i Gmin Dorzecza Rzeki Słupi i Łupawy.

Miasto jest siedzibą starostwa słupskiego oraz gminy Słupsk . Znajduje się tu także Urząd Morski w Słupsku oraz zamiejscowy oddział Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Miasta partnerskie Słupska

Dwumiasto Słupsk i Ustka

13 lipca 2003 roku została podpisana deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta między władzami Słupska i Ustki. Sam akt podpisany został statku płynącym na morzu w pobliżu Ustki.

Umowa została podpisana przez prezydenta Słupska Macieja Kobylińskiego i burmistrza Ustki Jacka Graczyka.

Deklaracja o współpracy w ramach Dwumiasta została podpisana w celu wspólnej promocji i rozwoju obu miast, tak aby ich oferta mogłaby się nawzajem uzupełniać i kompleksowo spełniać oczekiwania turystów.

Słupsk i Ustka bliżej siebie Razem będą silniejsi- pod tym hasłem została podpisana deklaracja.

Treść Deklaracji

Podpisanie umowy partnerskiej Dwumiasta - Słupska i Ustki w 2003 roku

Podpisanie umowy partnerskiej Dwumiasta - Słupska i Ustki w 2003 roku

Deklaracja współpracy partnerskiej w ramach Dwumiasta pomiędzy miastem Słupsk, reprezentowanym przez Macieja Kobylińskiego, Prezydenta Miasta oraz miastem Ustka, reprezentowanym przez Jacka Graczyka, Burmistrza Miasta. Wymienione strony, zwane dalej "Partnerami"w ramach istniejących kompetencji samorządowych w celu zacieśnienia więzów, które od wieków łączą nasze dwa miasta, w duchu integracji miast wzajemnie od siebie zależnych, przyczynia się do wzrostu dobrobytu mieszkańców obu miast, rozwoju współpracy gospodarczej,społecznej i kulturalnej oświadczają, że są gotowi utworzenia nowej formy współistnienia i współpracy w dziedzinie gospodarki, administracji, nauki i kultury, bezpośrednich kontaktów między mieszkańcami obu miast, przedsiębiorcami, urzędami, instytucjami i organizacjami pozarządowymi.

Partnerzy zgodnie oświadczają, że deklaracja niniejsza staje się początkiem nowej formy współdziałania, jaką jest Dwumiasto.

Partnerzy, w ramach Dwumiasta:

• Będą gromadzić i wymieniać informacje o swoich projektach, planach i tematach bilateralnej współpracy, ze szczególnym uwzględnieniem i naciskiem położonym na współpracę w dziedzinie rozwoju turystyki, gospodarki, urbanistyki, wymianę doświadczeń, organizację wspólnych imprez o charakterze promocyjnym, kulturalnym, sportowym oraz działania mające na celu wypromowanie wszelkich atutów Ziemi Słupskiej,
• Dołożą wszelkich starań, by skutecznie tworzyć nowe możliwości współpracy poprzez udostępnienie swoich sieci kontaktów, przedstawienie inwestorom oferty kompleksowo ukazującej atuty Słupska i Ustki oraz budowanie spójnego wizerunku miasta w dążeniu do ekonomicznego i gospodarczego rozwoju całego regionu.
• Partnerzy zobowiązują się do utworzenia na zasadach parytetu zespołu koordynującego, którego zadaniem będzie realizowanie celów niniejszej Deklaracji.
• Zespół spotykać się będzie przynajmniej raz na trzy miesiące, na przemian w każdym z miast. Realizacja celów Wspólnej Deklaracji o utworzeniu Dwumiasta będzie się odbywać za wzajemnym porozumieniem, zgodnie z kompetencjami umawiających się samorządów oraz bez naruszenia żywotnych, specyficznych interesów dla każdego z Partnerów.

Sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach.

Podpisano w Ustce, dnia 13 lipca 2003 roku^[9].

Trójporozumienie

Najlepiej rozwinęła się formuła współpracy trzech miast europejskich tj. współpraca trójstronna Carlisle - Flensburg - Słupsk . W ramach tzw. Trójporozumienia, tj. umowy podpisanej 28 czerwca 1988 r. we Flensburgu, realizuje się polityka współpracy między stowarzyszeniami, grupami młodzieży,artystami, mieszkańcami i równie ściśle między władzami miejskimi i radnymi.

Przykłady współpracy:

Każdego roku, w cyklu trzyletnim, spotykają się przedstawiciele władz miejskich trzech zaprzyjaźnionych miast, wymieniając doświadczenia i wytyczając programy dalszej współpracy. Również w sposób rotacyjny realizowana jest wymiana młodzieży.

Corocznie odbywające się Trójstronne Spotkanie Miast Partnerskich Calisle -Flensburg - Słupsk. Goście spotykają się z władzami Słupska i młodzieżą biorącą udział w dorocznej wymianie. Omawianych jest wiele inicjatyw m.in.:

• wspólne ubieganie się o środki unijne na niwelowaniu różnic rozwojowych,

• wymiana doświadczeń z zakresu gospodarki komunalnej i ochrony środowiska, spraw społecznych,

• rozwijanie wymiany kulturalnej i sztuki,

Efektem współpracy partnerskiej w 2007 roku między Flensburgiem a Słupskiem była wystawa fotograficzna ukazująca Flensburg i okolice przygotowana przez Landschaftsmuseum-Angeln, a także spotkanie architektów polskich i niemieckich we Flensburgu w dniach 8-11.11.2007 roku. Omówiono zagadnienia gospodarki przestrzennej i metody zachowania dziedzictwa kulturowego w architekturze.

Artyści z miast partnerskich wzięli udział w organizowanym przez Miasto Słupsk Międzynarodowym Plenerze Rzeźbiarskim. Tematem pleneru był Słupski Niedźwiadek Szczęścia. Tworzywem rzeźbiarzy było drewno. W ciągu dwóch tygodni powstały prace, które rozmieszczone zostały w 2007 roku na ulicach Słupska. Kolejny plener - malarski przeprowadzony został we wrześniu 2007 roku^[10].

Podpisanie umowy partnerskiej Słupska i Grodna Słupsku

Umowa z Grodnem

Porozumienie zostało zawarte 30 lipca 2010r i podpisane przez prezydenta Słupska Macieja Kobylińskiego i mera Grodna Borysa Nikołajewicza Koziełkowa. W uroczystości uczestniczył Rusłan Jesin, Konsul Generalny Republiki Białorusi w Gdańsku. Umowa zakłada, że Słupsk i Grodno dążyć będą do tego, aby oba miasta działały na rzecz tworzenia korzystnego klimatu dla rozwoju stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi. Współpraca ma być realizowana na wielu płaszczyznach m.in.: społecznej, gospodarczej i kulturalnej.

Słupsk od wielu lat współpracuje z Grodnem w Republice Białorusi. Owocem tej współpracy jest aktywna działalność prowadzona od ponad 20 lat przez władze Słupska przy współpracy z Towarzystwem Przyjaciół Wilna i Grodna w Słupsku, które było inicjatorem zawarcia umowy partnerskiej między Słupskiem a Grodnem.

Rada Miejska w Słupsku w dniu 28 kwietnia br. podjęła uchwałę w sprawie podpisania przez nasze miasto umowy partnerskiej z Grodnem^[11].

Turystyka

Słupsk – panorama, Park Jerzego Waldorffa

Tramwaj

Słupsk leży w centrum atrakcyjnego turystycznie regionu – pobliskie miejscowości wypoczynkowe (kurorty nadmorskie Jarosławiec , Ustka, Rowy , Łeba ) dysponują bogatą ofertą turystyczno – kulturalną. Największymi walorami regionu są wybrzeże morskie i liczne jeziora (8441 jezior zajmujących powierzchnię 1 hektara) otoczone lasami (lasy zajmujące 40% powierzchni regionu) oraz Słowiński Park Narodowy – rezerwat biosfery UNESCO – z unikatowymi na skalę światową ruchomymi wydmami piaskowymi^[].Uroku najbliższym okolicom miasta dodaje Park Krajobrazowy Dolina Słupi oraz turystyczne tzw. produkty markowe tj. „Kraina w Kratę” i „Szlak Elektrowni Wodnych” na rzece Słupi. W mieście znajdują się liczne zabytki, które znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego .

Miasto jest jednym z piękniejszych miejsc na Pomorzu Środkowym, dlatego uważane jest za perełkę turystyczną. Odwiedzający znajdą tu niezwykłą przyrodę, interesujące zabytki i miejsca historyczne, a także rozwiniętą infrastrukturę turystyczną.

Do najważniejszych walorów i atrakcji turystycznych należą:

• Ratusz Miejski ,

gotyckie kościoły

• Mariacki z krzywą wieżą,
• Kościół św. Jacka)
• Zamek Książąt Pomorskich,
• najstarsza czynna winda w Europie,
• największa na świecie kolekcję prac plastycznych Witkacego i witkacjanów.

W centrum można również podziwić zabytkowe kamienice z okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Słupsk jest również ważnym ośrodkiem kulturalnym o znaczeniu krajowym. Odbywa się tu wiele znanych festiwali o randze ogólnopolskiej. Do najważniejszych można zaliczyć: Festiwal Pianistyki Polskiej, Komeda Jazz Festival, Konfrontacje Sztuki Kobiecej, Festiwal Kultury Wschodu "Mundus Orientalis", Schaefferiada, Festiwal Młodych Talentów "Niemen Non Stop".

Korzystna lokalizacja miasta sprawia, sprawia że pełni ważne funkcje w regionie:

• administracyjne (siedziba urzędu miasta, Gminy Słupsk, Powiatu Słupskiego, innych instytucji państwowych
• turystyczne (bliskość morza, lasów, miejsce przecięcia wielu szlaków turystycznych)
• transportowe (węzeł kolejowy i drogowy)
• handlowe (główne centrum handlowe Pomorza Środkowego)
• produkcyjne (Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna)^[2]

Transport

Tranzyt

W układzie komunkacyjnym miasta znajduje się 15 rond . Słupsk leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 6 (planowana S6 ) i drogi krajowej nr 21 oraz dróg wojewódzkich nr 210 i nr 213 . Boczne drogi prowadzą również w stronę Darłowa i Krępy Słupskiej . Krzyżują się tu również relacje kolejowe Berlin – Szczecin – Koszalin – Słupsk – Gdynia i Ustka – Słupsk – Szczecinek. Dawniej istniała również normalnotorowa linia kolejowa do Budowa oraz sieć kolei wąskotorowej .

Komunikacja autobusowa

Organizacją komunikacji miejskiej zajmuje się Zarząd Transportu Miejskiego z siedzibą w Słupsku. Głównym przewoźnikiem w mieście jest Miejski Zakład Komunikacji z siedzibą w Kobylnicy. Obsługuje on 15 linii autobusowych miejskich i 2 podmiejskie. Od 1910 do 1959 w Słupsku działała komunikacja tramwajowa . W latach 1985 - 1999 po mieście kursowały również trolejbusy . Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Słupsku opiekuje się zarówno komunikacją miejską jak i komunikacją podmiejską, łącząc miasto z okolicznymi miejscowościami.

Autobusami PKS -u można ze Słupska dotrzeć m.in. do Bydgoszczy , Gdańska, Gdyni, Warszawy , Jeleniej Góry , Zakopanego, Katowic, Cieszyna, Torunia, Poznania , Świnoujścia , Wrocławia . Słupskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej obsługuje również trasy lokalne na obszarze powiatów: słupskiego, lęborskiego i sławieńskiego . Dworzec PKS zlokalizowany jest przy ulicy Kołłątaja

Komunikacja kolejowa

Słupsk jest węzłem kolejowym. Dojeżdżają tu pociągi regio, TLK i ekspres InterCity z największych miast Polski. Lokalne relacje łączą miasto z Ustką, Sławnem i Darłowem, Miastkiem i Szczecinkiem.

10 grudnia 2006 przedłużono z Lęborka do Słupska po trasie linii z Gdańska do Stargardu Szczecińskiego trójmiejską Szybką Kolej Miejską . Projekt zakłada budowę drugiego toru i rozbudowę stacyjnej infrastruktury w Słupsku, Damnicy i Potęgowie . Do sieci SKM ma zostać również włączony odcinek Słupsk-Ustka.

Pierwszy dworzec kolejowy w Słupsku mieścił się, od lipca 1869 , przy obecnej ul. Grunwaldzkiej 17. Wtedy to uruchomiono 67 km, 1-torową linię kolejową Koszalin-Słupsk. We wrześniu 1870 uruchomiono 131 km linię kolejową Słupsk- Gdańsk Główny . W maju 1879 uruchomiono 192 km, 1-torową linię kolejową Piła Główna -Szczecinek-Słupsk-Ustka^[12]. Obecnie dawny budynek dworca kolejowego stanowi część zaplecza naprawy wagonów osobowych (Sekcja Napraw Wagonów Pomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych spółki Przewozy Regionalne ). Główny i od 1945 jedyny dworzec w mieście znajduje się przy ulicy Kołłątaja . Na Nadrzeczu znajdował się również przystanek Słupsk Przymieście , ale wraz z likwidacją, uruchomionej w sierpniu 1906 , 38 km linii Słupsk – Budowo i rozebraniem (w 1945) toru na niemal całej długości linii, przystanek zlikwidowano. Na Ryczewie znajdował się przystanek Słupsk Ryczewo na liniach kolejowych Gdańsk Główny – Stargard Szczeciński oraz wybudowanej w 1935 Słupsk – Cecenowo , lecz w latach 80. XX wieku został zlikwidowany.

Obwodnica

Budowa Słupskiej obwodnicy – węzeł Głobino

• Plany budowy obwodnicy Słupska zakładają budowę bezkolizyjnych węzłów w Redzikowie, Głobinie, Kobylnicy i Bolesławicach. Obwodnica ma przebiegać przez tereny miasta i gminy Słupsk oraz gminy Kobylnica . Budowa obwodnicy S6 w ciągu drogi krajowej nr 6 ruszyła we wrześniu 2008 . Wbrew wcześniejszym zapowiedziom obwodnica nie będzie budowana w standardzie ekspresowej, dwujezdniowej drogi i będzie miała tylko jedną jezdnię. Decyzja ta wynika z prognoz natężenia ruchu na tej trasie^[13].

Niedawno zakończono budowę odcinka drogi łączącego słupską ulicę Grottgera z ulicą Kolejową w Kobylnicy. Będzie on częścią tzw. "małej obwodnicy Słupska" planowanej i budowanej przez władze miasta niezależnie od prac prowadzonych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. W ramach projektu "małej obwodnicy" wyremontowano też ul.Profesora Poznańskiego

Słupsk jako garnizon wojskowy

• Jednostki stacjonujące przed 1939
  • 5 Pułk Huzarów – od 1744 ; jednostka przeniesiona z Köpenick
• Jednostki stacjonujące po 1945
  • 28 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (rozwiązana);
  • 19 Lotnicza Eskadra Holownicza (rozwiązana);
  • 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża

Obecnie planowana jest budowa w Redzikowie amerykańskiej bazy pocisków antyrakietowych GBI jako fragmentu tzw. " tarczy antyrakietowej ".

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół Mariacki

Luterański kościół św. Krzyża

• Katolicyzm
  • Kościół rzymskokatolicki
  • Kościół greckokatolicki
• Prawosławie
  • Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny . Parafia w Słupsku
• Protestantyzm
  • Kościół ewangelicko-augsburski , parafia w Słupsku
  • Kościół ewangelicko-metodystyczny
  • Kościół Wolnych Chrześcijan
  • Kościół Boży w Chrystusie
  • Kościół Zielonoświątkowy w RP , zbór w Słupsku
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
• Świadkowie Jehowy
  • 8 zborów : Nadrzecze, Zarzecze, Centrum, Stare Miasto, Sobieskiego, Zatorze, Zachód, Północ z Salami Królestwa
• Buddyzm
  • Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Słupszczanie

Ze Słupskiem związanych było i jest wiele osób mających olbrzymie znaczenie w życiu politycznym, kulturalnym i naukowym nie tylko Polski, ale także Europy i świata . W mieście urodzili się m.in. wynalazca karty pocztowej Heinrich von Stephan , jeden z pierwszych przedstawicieli sztuki abstrakcyjnej Otto Freundlich , światowej sławy wokalistka jazzowa Grażyna Auguścik , pisarz i dziennikarz Daniel Odija , trzej biskupi katoliccy: Zygfryd von Boock (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1424 - 1446 ), Henning Iwen (ordynariusz diecezji kamieńskiej w latach 1446 - 1468 ) i Krzysztof Zadarko (od 2009 biskup pomocniczy diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej ), malarz, grafik i rysownik Mieczysław Kościelniak , piłkarz Paweł Kryszałowicz , maratończyk Jan Huruk i wielu innych przedstawicieli świata polityki, kultury, nauki i sportu. W Słupsku przez wiele lat mieszkali m.in. zwycięzca spod Waterloo Gebhard Leberecht von Blücher , medaliści olimpijscy w boksie Aleksy Antkiewicz , Jan Dydak i Kazimierz Adach , arcymistrz brydżowy Henryk Wolny i inni.

Honorowi obywatele Słupska

• Jerzy Waldorff (1986)
• Piotr Maksymowicz Tielepniew (1987)
• Jerzy Bytnerowicz (1994)
• Franciszek Szafranek (1995)
• Jan Druyff (1997)
• Aleksy Antkiewicz (1999)
• Anna Łajming (2000)
• Jan Stępień (2000)
• Wanda Chotomska (2003)^[14]
• Jan Paweł II (2003)^[15]
• Jan Giriatowicz (2006)^[16]
• Ignacy Jeż (2006)^[17]
• Tadeusz Werno (2006)^[18]
• Ryszard Ksieniewicz (2006)^[19]
• Zofia Lewenstam (2008)^[20]
• Józef Cieplik (2009)^[21]
• Isabel Sellheim (2009)^[22]

Zobacz też

• Stara Synagoga w Słupsku
• Cmentarz żydowski w Słupsku
• Bursztynowy niedźwiadek ze Słupska , Słupski chłopczyk
• Poczthalteria w Słupsku
• Słupia (moneta)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Słupska
• Urząd Miejski w Słupsku
• Biuletyn Informacji Publicznej UM w Słupsku
• Wirtualny spacer po Słupsku
• Przewodnik po Słupsku w Wikitravel