Koszalin
Panorama miasta Koszalin nocą (północna część miasta)
Herb Flaga Herb Koszalina Flaga Koszalina
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina • rodzaj	Koszalin miejska
Założono	XI wiek
Prawa miejskie	1266
Prezydent miasta	Mirosław Mikietyński [1][2]
Powierzchnia	98,34 km²
Wysokość	32 m n.p.m.
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość	107 986 1098,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 94
Kod pocztowy	75-004, 75-016, 75-017, 75-113, 75-202, 75-238, 75-350, 75-454, 75-455, 75-606, 75-617, 75-640, 75-840, 75-847, 75-900, 75-901, 75-903,
Tablice rejestracyjne	ZK
Położenie na mapie Polski Koszalin
54°11'25″N 16°10'54″E / 54.19028, 16.18167 Na mapach: 54°11'25″N 16°10'54″E / 54.19028, 16.18167
TERC ( TERYT )	3261011
SIMC	0949448
Miasta partnerskie	Albano Laziale , Berlin Tempelhof-Schöneberg , Bourges , Fuzhou , Gladsaxe , Iwano-Frankowsk , Kristianstad , Lida , Neubrandenburg , Neumünster , Schwedt/Oder , Seinäjoki
Hasło promocyjne : Zielone miasto zaprasza ...; Koszalin – pełnia życia
Urząd miejski ul. Rynek Staromiejski 6-7 75-007 Koszalin
Strona internetowa miasta

Koszalin ( kasz. Kòszalëno, niem. Köslin, łac. Coslinum^[3]) – miasto na prawach powiatu w północno-zachodniej Polsce , w województwie zachodniopomorskim , drugi ośrodek miejski na Pomorzu Zachodnim . Położone na Pobrzeżu Koszalińskim , nad rzeką Dzierżęcinką , nad jeziorem Jamno i Jeziorem Lubiatowskim Północnym . Siedziba powiatu koszalińskiego , sądu okręgowego, wydziału zamiejscowego urzędu marszałkowskiego i delegatury urzędu wojewódzkiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 roku Koszalin (w nowych granicach) miał 107 986 mieszkańców^[4].

Miasto jest większym ośrodkiem kulturalnym w regionie, w którym znajdują się teatry , kina , filharmonia , amfiteatr oraz muzea . Jest także siedzibą lokalnych mediów. W Koszalinie znajduje się również siedziba diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej .

Koszalin stanowi węzeł komunikacji pasażerskiej, gdzie znajduje się dworzec autobusowy i kolejowy. Przez miasto prowadzą dwie drogi krajowe: nr 6 i nr 11 .

Centrum miasta znajduje się ok. 11 km od Morza Bałtyckiego . Obszar miasta sięga południowego brzegu nadmorskiego jeziora Jamno .

Położenie

Koszalin pośród powiatów na mapie województwa

Miasto położone jest na Pobrzeżu Koszalińskim , a dokładnie znajduje się na styku granic trzech mezoregionów: Wybrzeża Słowińskiego , Równiny Białogardzkiej i Równiny Słupskiej . Po zmianach granic w 2010 roku miasto leży nad jeziorem Jamno .

Wg danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosi 98,34 km²^[4].

Historycznie Koszalin jest położony na Pomorzu Zachodnim . W latach 1815–1945 miasto było siedzibą rejencji koszalińskiej . W latach 1946–1950 znajdowało się w województwie szczecińskim . Od 1950 do 1998 roku miasto było siedzibą województwa koszalińskiego . Od 1999 roku leży w północnej części województwa zachodniopomorskiego .

Dzielnice i inne osiedla w Koszalinie: 4 Marca, Akademickie, Kędzierzyn, Kretomino, Przylesie, Unii Europejskiej, Zagórzyno, Za Murem, Lechitów, Wenedów, Na Skarpie, Rokosowo, Bukowe, Chełmoniewo, Dzierżęcino, Lubiatowo, Raduszka.

Dawne miejscowości stanowiące obecnie części miasta: Jamno , Łabusz , Sarzyno, Wilkowo, Żabowo^[5][6].

Historia

Dworzec kolejowy (1911 r.)

Rynek i katedra w l. 30 XX w.

Koszalin był osiedlem słowiańskim w XII wieku.^[] W 1214 r. książę pomorski Bogusław II nadał wieś Koszalin (łac. Cossalitz), koło Góry Chełmskiej , w ziemi kołobrzeskiej klasztorowi w Białobokach k. Trzebiatowa ^[7][8][9].

W 1248 r. wschodnia część ziemi kołobrzeskiej z Koszalinem przeszła na własność biskupów pomorskich (kamieńskich) dając początek biskupiemu księstwu kamieńskiemu. 23 maja 1266 r. biskup Herman von Gleichen lokował miasto na prawie lubeckim nadając mu okoliczne wsie i liczne przywileje i ustanawiając tu swoją główną rezydencję i stolicę biskupiego księstwa kamieńskiego.

Nabywając wieś Jamno ( 1331 ), część jeziora Jamno wraz z mierzeją i grodem Unieście ( 1353 ) Koszalin uzyskał bezpośredni dostęp do morza uczestnicząc intensywnie w następnych wiekach w handlu morskim jako członek Hanzy . Prowadziło to do zatargów z Kołobrzegiem i Darłowem – m.in. w 1446 doszło do wygranej bitwy z Kołobrzegiem. Zarazy i wojna trzydziestoletnia zmniejszyły znaczenie miasta – w 1535 na dżumę zmarło 1,5 tys. z 2,5 tys. mieszkańców^[10].

W 1582 roku ukończono budowę zamku-rezydencji książąt pomorskich .

Po wymarciu książąt pomorskich w 1637 r. miasto dostało się w ręce kuzyna Gryfitów – Ernesta Bogusława von Croy , a następnie margrabiów brandenburskich .

W 1690 wielki sztorm zamulił Jamieński Nurt , co zakończyło funkcjonowanie miasta jako portu morskiego^[11].

Prawie całe miasto spłonęło w pożarze w 1718 r. i od tego czasu miasto rozwijało się bardzo powoli. W 1816 r. w Koszalinie umieszczono stolicę jednej z trzech rejencji (obok szczecińskiej i stralsundskiej) wchodzącej w skład prowincji pomorskiej państwa pruskiego. W 1859 r. ukończono budowę kolei Koszalin – Stargard jako część linii do Gdańska. W 1890 r. przeniesiono tu Szkołę Kadetów z Chełmna . W latach 1911-1937 działała komunikacja tramwajowa. W 1938 r. z części rejencji koszalińskiej utworzono prowincję Poznań - Prusy Zachodnie z siedzibą w Pile istniejącą do 1945 r.

4 marca 1945 miasto zajęła Armia Czerwona (3 Korpus Pancerny Gwardii generała Aleksego Panfiłowa ), radzieckim wojennym komendantem miasta został major Woronkow. Miasto zostało zburzone w 40%^[12]. Jest sprawą dyskusyjną na ile te zniszczenia powstały w wyniku krótkich walk, a na ile w wyniku świętowania zdobycia niemieckiego miasta.

Na mocy ustaleń konferencji w Poczdamie Koszalin znalazł się w Polsce. W lipcu 1945 r. administracja polska rozpoczęła proces wysiedlania dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec^[13]. 10 lipca przybył z Gniezna pierwszy transport 500 polskich osadników^[11]. Niemców wysiedlono z Koszalina ostatecznie do końca 1947 r.

W 1945 r. władze dwa razy przenosiły siedzibę administracyjną pierwszego województwa szczecińskiego (Pomorze Zachodnie) między Koszalinem i Szczecinem (19 maja-9 czerwca; 19 czerwca-5 lipca)^[14]. W 1950 r. podzielono województwo na województwo szczecińskie i województwo koszalińskie . Koszalin był w latach 1950-1975 stolicą "dużego" województwa koszalińskiego (jednego z 17) oraz w latach 1975-1998 siedzibą władz "małego" województwa koszalińskiego (jednego z 49). W latach 1946-54 siedziba wiejskiej gminy Koszalin .

W wyniku reformy administracyjnej z 1998 Koszalin znalazł się w województwie zachodniopomorskim , mimo że część mieszkańców głównie z Koszalina opowiadała się za utworzeniem województwa środkowopomorskiego (pokrywającego się w części z dawnym woj. koszalińskim istniejącego w latach 1950-1975).

1 stycznia 2010 roku zmianie uległy granice miasta, przyłączono tereny w kierunku północnym, wraz z dawnymi wsiami Jamno i Łabusz .

Środowisko naturalne

Góra Chełmska

Dzierżęcinka w Koszalinie

Obszar miasta znajduje się dorzeczu Dzierżęcinki , Unieści i Parsęty . Z Góry Chełmskiej spływa strumień Grodna . Na południowym obszarze miasta znajduje się potok Raduszka , którego wody płyną w dwóch kierunkach: do Dzierżęcinki oraz do strugi Czarnej (jej odcinek stanowi południową granicę miasta).

W granicach administracyjnych miasta w 2005 roku powierzchnia lasów wynosiła 3393 ha, a użytków rolnych 2119 ha^[15].

Na leżącym w granicach miasta wale morenowym Góry Chełmskiej znajduje się kilka wzniesień, z których najwyższa jest Krzyżanka , następnie Krzywogóra , Leśnica , Lisica .

W okolicach Koszalina występują złoża surowców mineralnych takich jak: gaz ziemny, ropa naftowa, borowina, solanka oraz kreda jeziorna.^[]

Klimat

Klimat obszaru Koszalina kształtują masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Morza Bałtyckiego i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeża Południowobałtyckiego i Pojezierza Pomorskiego . Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie obszaru Koszalina zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W–SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie. W lecie przeważają chłodne wiatry zachodnie i północno-zachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima jest tu łagodna i krótka; przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny^[16].

Przyroda

Dużą powierzchnię miasta (40,78%) zajmują tereny zielone: Park im. Książąt Pomorskich, Las komunalny na masywie Góry Chełmskiej , Las Bukowy i wiele innych mniejszych parków i terenów zielonych.

Północna część miasta została objęta Koszalińskim Pasem Nadmorskim , który jest obszarem chronionego krajobrazu. W północno-zachodniej części Koszalina znajduje się większa część Bukowego Lasu Górki, będącym obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty (Natura 2000). Na terenie Koszalina znajduje się część Jeziora Lubiatowskiego z ścisłym rezerwatem przyrody , rezerwat glebowy Bielica , zespół przyrodniczo-krajobrazowy Dolina Grabowa.

Zdjęcie panoramiczne z 2009 roku – Park przy amfiteatrze

Zdjęcie panoramiczne z 2009 roku – Park przy amfiteatrze

Architektura

Nowa zabudowa miasta

Układ urbanistyczny

(do opracowania)

Zabytki

Mury miejskie

Budynek Poczty Głównej

Cały obszar Starego Miasta został wpisany do rejestru zabytków^[18]. Zabytki Koszalina znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego . Lista zabytków chronionych prawem:

• fragmenty murów obronnych z ok. 1320 r.
• Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP – kościół gotycki z 1333 r.
• Domek Kata z XV w., od 1964 r. siedziba Teatru Propozycji Dialog
• Kościół św. Józefa Oblubieńca – neogotycka budowla z 1869 r. dla wiernych, założonej w 1857 r. parafii katolickiej
• Kaplica św. Gertrudy – wybudowana w latach 1382 - 1383 , obecnie kaplica ewangelicko-augsburska
• kościół zamkowy – wybudowana ok. 1300 r. jako kościół klasztoru cysterek, opuszczony w czasie reformacji, następnie zrujnowany, został odbudowany przez księcia Franciszka I w latach 1602-1609 jako kościół zamkowy. Od 1953 r. cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Koszalinie
• Pałac Młynarza i młyn z XIX w.
• kamienica gotycka z XIV w. (ul. Bolesława Chrobrego 6)
• Pałac Ślubów – kamienica z XVI w., wzniesiona w okresie późnego średniowiecza, posiada w ścianach bocznych elementy z XV/XVI w. – ostrołukowe blendy (ul. Bogusława II 15)
• zespół budynków Poczty Głównej – zespół neogotycki wzniesiony w 1884 r.
• kamieniczka (elewacje) (ul. Zwycięstwa 125)
• dawna plebania (ul. Wyszyńskiego)
• zabytkowe domy (pl. Wolności 2-3, pl. Wolności 4)
• zabytkowe wille (ul. Batalionów Chłopskich 83, ul. Jana z Kolna 38, ul. Piłsudskiego 53, ul. Szczecińska 1, ul. Zwycięstwa 126)
• stacja kolejki wąskotorowej wraz z obiektami kolejowymi z 1898 r.
• Park Miejski im. Książąt Pomorskich – zabytkowy park, którego najstarsza część parku powstała w 1817 r.
• wieża widokowa na Górze Chełmskiej zbudowana w 1888 r.; wysokość 31,5 m

Obiekty historyczne w mieście:

• budynek z początku XIX w. przy ul. Mickiewicza – obecnie część Urzędu Miasta
• Gmach Rejencji, wzniesiony ok. 1890 r. przy ulicy Andersa – obecnie siedziba Policji
• neogotycki budynek polikliniki – wzniesiony w latach 1895 - 1896 na potrzeby szpitala miejskiego.
• budynek Bałtyckiego Teatru Dramatycznego – wzniesiony w 1906 r. jako budynek parafialny ewangelickiej gminy wyznaniowej
• neogotycki budynek Archiwum Państwowego – wzniesiony na początku lat 80. XIX w. jako szpital garnizonowy, znajdował się pod zarządem administracji wojskowej do końca I wojny światowej
• budynek Straży Pożarnej – wzniesiony w 1928 r., z charakterystyczną wysoką wieżą usytuowaną od strony zachodniej, służącą pierwotnie jako ściana ćwiczeń wysokościowych.
• podziemia starego browaru , ul. Kazimierza Wielkiego – stanowią część dawnego browaru E. Aschera z 1846 r., istniejącego do 1910 r.
• budynek z końca XIX w. – zbudowany został w latach 70. XIX w. przez rodzinę Hildebrand. W latach 1905 - 1919 mieszkał tutaj dr Fryderyk Hildebrand, koszalinianin, znany botanik , profesor uniwersytecki i dyrektor Ogrodów Botanicznych we Freiburgu .
• skansen kultury jamneńskiej

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców Koszalina wg danych z 31 grudnia 2007^[15]:

Gospodarka

Koszalin jest jednym z większych centrów gospodarczych Pomorza. Miasto wchodzi w skład Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej . Podczas realizacji pierwszego etapu SSSE inwestorzy zakupili całość oferty, w związku z tym planowane jest rozszerzenie terenów SSSE.

Wg danych z 2007 roku w mieście działało 17 914 prywatnych podmiotów gospodarczych , z czego 14 480 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą^[15]. W 2007 r. spośród 1032 spółek handlowych, 205 z nich miało udział kapitału zagranicznego^[15].

W końcu czerwca 2010 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Koszalinie obejmowała ok. 5,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,3% do aktywnych zawodowo^[19].

Przemysł

Miasto jest ośrodkiem przemysłowym średniej wielkości. Przeważa przemysł elektromaszynowy (dźwigów budowlanych, szyb samochodowych, urządzeń próżniowych), spożywczy (zakłady cukiernicze, mięsne, przetwórstwa rybnego "Espersen", zbożowo-młynarskie, Browar Koszalin , chłodnia składowa), drzewny (Fabryka stolarki otworowej i kantówki Drewexim, fabryki mebli), spółdzielnia mleczarska "Mlekosz" (przeniesiona do Bobolic).

Oprócz zakładów przemysłowych w mieście istnieje szereg spółek zaopatrujących miasto w niezbędne media, m.in.^[]: Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, Miejski Zakład Komunikacji , PGK^[20], Zakład Energetyczny Energa , Zakład Energetyczny Koszalin .

Handel

CHR Galeria Emka

Koszalin jest regionalnym ośrodkiem handlu. W mieście znajduje się wiele obiektów handlowych m.in. 3 centra handlowe , 3 domy handlowe oraz 1 dom towarowy . Istnieje wiele sieci supermarketów i dyskontów . W 2006 roku w mieście było 8 targowisk , z czego 7 z przewagą sprzedaży drobnodetalicznej^[15].

W każdą niedzielę organizowana jest także giełda na placu Podożynkowym. W mieście działają 2 hale typu cash and carry . Produktem regionalnym jest koszalińskie piwo Brok , sprzedawane głównie na terenach dawnego województwa koszalińskiego .

Edukacja

Budynki Politechniki Koszalińskiej

W 2007 roku w koszalińskich 15 szkołach podstawowych uczyło się 5839 dzieci, a w 14 gimnazjach 3546 uczniów. W szkołach średnich uczyło się 6710 osób^[15]. Miasto w 2007 roku miało 9 liceów ogólnokształcących , 12 technik dla młodzieży, 5 liceów profilowanych dla młodzieży, 3 szkoły policealnych , 5 zasadniczych szkół zawodowych , 6 szkół artystycznych^[15].

W Koszalinie największą uczelnią jest Politechnika Koszalińska , na której wg danych z 30 listopada 2008 roku studiowało 10 751 osób. Jest też 2. uczelnią w woj. zachodniopomorskim pod względem liczby studentów^[21].

• Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna - filia w Koszalinie
• Centrum Szkolenia Sił Powietrznych im. Romualda Traugutta
• Koszalińska Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie
• Politechnika Koszalińska
• Uniwersytet Gdański – Zamiejscowy Wydział Prawa i Administracji
• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie
• wydział zamiejscowy Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi
• Zespół Kolegiów Nauczycielskich- przekształcany w Państwową Wyższą Szkołę Zawodową
• Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Grażyny Bacewicz
• Zespół Szkół Plastycznych im. Władysława Hasiora
• dawniej także Punkt Konsultacyjny Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

Kultura i rozrywka

Koszaliński park, w oddali amfiteatr

Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela

Koszalin stanowi ośrodek kulturalny, w którym znajduje się m.in. Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego , Filharmonia Koszalińska , Teatr Muza, Teatr Propozycji Dialog, Muzeum Okręgowe, Skansen Jamneński, Muzeum Radia, Muzeum Włodzimierza Wysockiego, Muzeum Wody , Studio Poezji i Piosenki Haliny i Krzysztofa Ziembińskich, wiele galerii, 3 kina (Alternatywa, Kryterium, Multikino). W Koszalinie znajduje się największy w Polsce amfiteatr z widownią krytą stałym dachem – mogący gościć 6 tys. miejsc^[].

Uroczystym Dniem Miasta jest 23 maja, będący rocznicą nadania praw miejskich . Dni Koszalina są obchodzone w okresie od 23 maja do 2 czerwca^[22].

Co roku odbywają się liczne imprezy i festiwale o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym takie jak:

• Festiwal Filmowy "Młodzi i Film",
• Letni Festiwal Kabaretów,
• Festiwal Chórów Polonijnych,
• Festiwal Organowy,
• Hanza Jazz Festiwal.

W Koszalinie działają dwa artystyczne ośrodki kształcenia: Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Grażyny Bacewicz i Państwowy Zespół Szkół Plastycznych im. Władysława Hasiora.

Media

W Koszalinie mają siedzibę 4 rozgłośnie radiowe (Polskie Radio Koszalin, Eska Koszalin (dawniej Radio Północ ), Radio Plus Koszalin (dawniej VOX FM Koszalin ), Radio RMF MAXXX Pomorze ), prywatna telewizja MAX i studio TVP Szczecin . Regionalne pozycje prasowe to przede wszystkim: Głos Koszaliński , Miasto , Teraz Koszalin, Impuls, Prestiż.

Sport

W mieście działa klub koszykarski AZS Koszalin , zdobywca Pucharu Polski w koszykówce mężczyzn 2010 , który od 2003 znajduje się w ekstraklasie oraz zdobywczynie Pucharu Polski (w sezonie 2007/2008) piłkarki ręczne KU AZS Politechnika Koszalin (od 2004 w ekstraklasie). Ponadto Koszalin posiada wiele klubów sportowych w innych, niższych ligach. W 2. lidze znajdują się tenisiści stołowi KTS "Koszalinianin" Koszalin, w IV lidze znajdują się piłkarze Gwardii Koszalin, w tym roku do I ligi weszły koszykarki KSKK Koszalin.

W mieście istnieje około 50 klubów sportowych. Ponad 8 tys. osób, z czego większość stanowią dzieci i młodzież, bierze udział w zajęciach sportowych i ćwiczeniach^[23].

Jedną z ważniejszych organizacji sportowych jest Zarząd Obiektów Sportowych, będącą spółką miejską, której przedmiotem działania jest stwarzanie warunków dla rozwoju sportu i rekreacji w mieście poprzez działalność gospodarczą^[24]. ZOS zarządza największymi obiektami sportowymi w mieście: 2 kompleksy sportowo-rekreacyjne (hala sportowa, sala judo(z sauną, która będzie gotowa jeszcze w tym roku), basen, skatepark ), stadion "Bałtyk", hala sportowa przy ul. Orlej. W mieście 2 duże obiekty sportowej posiada Gwardia Koszalin (stadion piłkarski, hala widowiskowo-sportowa "Gwardia" na 2000 miejsc). Koszalin posiada ponadto boisko golfowe^[25], lodowisko, 5 obiektów na których znajdują się korty tenisowe^[26] oraz 1 ściankę wspinaczkową^[27], park linowy "Trollandia", moto park, jedną kręgielnię w Galerii Kosmos. W mieście powstała tzw. Sportowa Dolina, w budowie jest hala widowiskowo–sportowa oraz aquapark.

Kluby sportowe

• Piłka nożna: Gwardia Koszalin , Bałtyk Koszalin .
• Koszykówka: AZS Koszalin , KSKK Koszalin, Politechnika Koszalin, KUKS Koszalin
• Piłka ręczna: KU AZS Politechnika Koszalin, Szabel Koszalin, KSPR Gwardia
• Tenis stołowy: KTS "Koszalinianin" Koszalin
• Tenis ziemny: Bałtyk Koszalin
• Lotnictwo: Aeroklub Koszaliński
• Rugby: Rugby Club Koszalin
• Sporty wodne:MKS Znicz Koszalin klub pływacki, OSP ORW Klub Płetwonurków MARES, Morski Klub Żeglarski Tramp
• Sporty walki: Fight Club Koszalin, Koszaliński Klub Karate Kyokushin ;Judo: KJ Samuraj Koszalin
• Szachy: AKSz Hetman Politechnika Koszalińska
• Wspinanie: Klub wspinaczkowy Koszalin
• Sporty Motorowe: Klub Motor Sport Koszalin

Koszalińscy sportowcy

• Józef Janiel – koszykarz/trener
• Leszek Doliński – koszykarz
• Sławomir Kuczko – pływak
• Mirosław Trzeciak – piłkarz
• Sebastian Mila – piłkarz
• Mirosław Okoński – piłkarz
• Dariusz Płaczkiewicz – piłkarz
• Marian Tałaj – judoka
• Józef Warchoł – kickboxing
• Marian Standowicz – judoka
• Mateusz Góra – kulturysta
• Piotr Rzepka - piłkarz
• Dariusz Zelig - koszykarz
• Natalia Kowalska - kierowca wyścigowy
• Patryk Szczerbiński - kierowca wyścigowy
• Marcel Kanarek - szachista

Administracja

Modernistyczny budynek urzędu miasta

Samorząd lokalny

Koszalin ma status miasta z prawami powiatu . Mieszkańcy wybierają 25 radnych do Rady Miejskiej w Koszalinie^[28][29], w pięciu okręgach wyborczych (każdy po 5 radnych)^[30]. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta , którym obecnie jest Mirosław Mikietyński . Siedzibą władz miasta jest ratusz na Rynku Staromiejskim.

Koszalin jest członkiem Związku Miast Polskich , Związku Miast Bałtyckich , Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pomorza Środkowego, Nowej Hanzy , Stowarzyszenia Pomerania . Urząd Miasta w Koszalinie zarządzany jest zgodnie z międzynarodowymi standardami określonymi w normach ISO 9001 ^[31].

Podział administracyjny

Koszalin utworzył 16 jednostek pomocniczych miasta , zwanych osiedlami. W każdym z nich mieszkańcy wybierają radę osiedla, która liczy 15 członków. Rada wybiera organ wykonawczy – zarząd osiedla, w skład którego wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący i sekretarz. Przewodniczący zarządu osiedla pełni jednocześnie funkcję przewodniczącego rady osiedla^[32].

Osiedla statutowe Koszalina:

1. Bukowe,
2. Jedliny,
3. im. Tadeusza Kotarbińskiego,
4. Lechitów,
5. Lubiatowo,
6. Morskie,
7. Na Skarpie,
8. Przedmieście Księżnej Anny,
9. Rokosowo,
10. im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich,
11. Śródmieście,
12. Tysiąclecia,
13. im. Melchiora Wańkowicza,
14. Wspólny Dom.
15. Unii Europejskiej
16. Jamno – Łabusz

Instytucje państwowe

Miasto to siedziba wielu urzędów i instytucji o znaczeniu regionalnym. Koszalin jest siedzibą władz powiatu koszalińskiego (gminy poza Koszalinem). znajduje się tu wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego , delegatura urzędu wojewódzkiego, sąd okręgowy , Regionalne Centrum Informacji Europejskiej, urząd celny, a także Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich.

Reprezentanci mieszkańców

Mieszkańcy Koszalina wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu IV . Parlamentarzystów wybierają z okręgów z siedzibą komisji wyborczej w Koszalinie . W Koszalinie znajdują się 4 biura poselskie : Stanisława Gawłowskiego ( PO ), Jana Kuriaty (PO), Danuty Olejniczak (PO), Stanisława Wziątka ( SLD ) oraz 2 biura senatorskie: Grażyny Sztark (PO), Piotra Zientarskiego (PO).

Przy wyborach do Parlamentu Europejskiego, Koszalin znajduje się w okręgu wyborczym nr 13 . W mieście znajduje się 1 biuro posła PE tj. Zdzisława Chmielewskiego ( PO ).

Współpraca międzynarodowa

Koszalin posiada następujące miasta i gminy partnerskie^[33]:

• Albano Laziale ( Włochy ) od 2008
• Berlin Tempelhof-Schöneberg ( Niemcy ) od 1995
• Bourges ( Francja ) od 1999
• Fuzhou (福州) ( Chiny ) od 2007
• Gladsaxe ( Dania ) od 1990
• Iwano-Frankowsk ( Ukraina ) od 2010
• Kristianstad ( Szwecja ) od 2004
• Lida (Ліда) ( Białoruś ) od 1993
• Neubrandenburg (Niemcy) od 1987
• Neumünster (Niemcy) od 1990
• Schwedt/Oder (Niemcy) od 2004
• Seinäjoki ( Finlandia ) od 1988

Bezpieczeństwo

Miejska Komenda PSP

W mieście znajduje się Miejska Komenda Policji, której obszarem działania jest Koszalin oraz powiat koszaliński . Miasto posiada dwa komisariaty policji , które oprócz terenów powiatu grodzkiego obejmują obszar działania ziemskiego powiatu koszalińskiego. Komisariat Policji I obejmuje swym działaniem północno-wschodnią część miasta, natomiast Komisariat Policji II część południowo-zachodnią. Zarówno pierwszy rewir jak i drugi przyporządkowany jest 9 dzielnicowym. Ponadto MKP w Koszalinie posiada 4 sekcje (prewencji, ruchu drogowego, kryminalna, do walki z korupcją i przestępczością gospodarczą) oraz 7 zespołów administracyjnych.

W Koszalinie mieści się Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej. Miasto posiada dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze PSP , a także jedną jednostkę Wojskowej Straży Pożarnej z JW 1223. W mieście działają jeszcze dwie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej tzn. OSP PKS Koszalin oraz OSP ORW Klub Płetwonurków „Mares”, który działa w strukturach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego PSP .

Koszalin posiada Straż Miejską , do której zakresu działań należą przede wszystkim sprawy dot. czystości i porządku na terenie miasta. Zadania te wykonywane są w trakcie działań operacyjno-prewencyjnych oraz przy realizacji programów z zakresu bezpieczeństwa. W ramach programu „Bezpieczne Miasto” wykonywane były patrole prewencyjnie z Policją oraz niektóre zadania ze Strażą Pożarną, Strażą Graniczną , Żandarmerią Wojskową i Strażą Ochrony Kolei ^[34].

Wojsko w Koszalinie

Przyjmuje się, iż charakter miasta garnizonowego Koszalin miał od pierwszej połowy XVIII wieku – kiedy to w mieście były dyslokowane jednostki armii pruskiej. Po I wojnie światowej w wyniku ograniczeń wynikających z postanowień Traktatu Wersalskiego w mieście była rozmieszczona stosunkowo niewielka liczba żołnierzy niemieckich.

Od 1945 roku w Koszalinie stacjonuje Wojsko Polskie . Jako pierwsze były dyslokowane w mieście jednostki 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii . Dynamiczny rozwój garnizonu koszalińskiego miał miejsce od 1948 roku. Wówczas w Koszalinie została utworzona Oficerska Szkoła Artylerii Przeciwlotniczej , której w 1967 roku nadano status wyższej uczelni wojskowej. Jednostka była kilkakrotnie przekształcana i obecnie funkcjonuje jako Centrum Szkolenia Sił Powietrznych im. Romualda Traugutta .

W Koszalinie w okresie powojennym stacjonowały dowództwa kilku związków taktycznych :

• 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty , przeformowanej kolejno w 8 Drezdeńską Dywizję Zmechanizowaną , następnie w 8 Bałtycką Dywizję Obrony Wybrzeża (rozformowaną na początku lat 90.);
• 16 Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej (istniejącej do 1963 roku);
• jednostki Wojsk Ochrony Pogranicza , w 1948 roku przeformowanej w Brygadę, która istniała do 1990 roku. Obecnie po rozwiązaniu formacji w koszarach funkcjonuje Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej.

Ogólnie w całym okresie powojennym w Koszalinie stacjonowało kilkadziesiąt różnych jednostek i instytucji wojskowych zarówno podporządkowanych Ministerstwu Obrony Narodowej jak i z pionu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych . Jako ciekawostkę należy odnotować, że krótki czas po zakończeniu działań wojennych Koszalin był siedzibą dowództwa Okręgu Wojskowego , przebazowanego następnie do Bydgoszczy . Również w pierwszych latach po wojnie w Koszalinie stacjonowała Oficerska Szkoła Samochodowa następnie przeniesiona do Piły .

Wspólnoty religijne

Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP

Miasto jest siedzibą diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej Kościoła rzymskokatolickiego . Koszalin posiada 8 parafii , które wchodzą w skład dekanatu Koszalin . Miasto posiada także parafię garnizonową pw. św. siostry Faustyny Kowalskiej. Głównym koszalińskim kościołem rzymskokatolickim jest katedra Niepokalanego Poczęcia NMP . W 1981 r. utworzono w Koszalinie Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej , jednak dopiero po poświęceniu nowego budynku przez Jana Pawła II w 1991 r. miasto stało się siedzibą seminarium. W mieście znajduje się 1 męskie zgromadzenie zakonne franciszkanów (w parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego ) oraz 4 zakony żeńskie: felicjanki , franciszkanki Rodziny Maryi , pallotynki , siostry szensztackie ^[35].

Inne wyznania:

• grekokatolicy – Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy^[36]
• prawosławni – parafia Zaśnięcia NMP będąca siedzibą prawosławnego dekanatu Koszalin
• luteranie – kościół parafialny Jezusa Dobrego Pasterza^[37]
• metodyści – parafia^[38]
• baptyści – zbór na Podgrodziu
• zielonoświątkowcy – zbór "Betel"^[39]
• Świadkowie Jehowy – 8 zborów spotyka się w 3 Salach Królestwa^[40]
• wierni Wspólnoty Kościołów Chrystusowych – zbór^[41]
• Adwentyści Dnia Siódmego – zbór^[42]

Od XII do XVI wieku Góra Chełmska była miejscem kultu chrześcijańskiego. Na początku XIII wieku powstało tu Sanktuarium Maryjne .

W XIX w. gmina żydowska wybudowała synagogę , jednak w 1938 r. podczas nocy kryształowej spaliły ją bojówki hitlerowskie. Istniał cmentarz żydowski

Ludzie związani z miastem

Honorowi Obywatele Koszalina

• Ignacy Jeż – biskup diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej^[43]
• Marek Kamiński – polarnik, przedsiębiorca^[44]
• Jan Paweł II nadana jako dowód hołdu dla dokonań i wyraz pamięci o wizycie, najważniejszej w dziejach miasta^[45]
• Mirosław Mikietyński obecny prezydent Koszalina^[46]

Transport

Rondo drogi krajowej nr 6 i drogi nr 206 (ul. Gdańska, Orląt Lwowskich, Juliana Fałata, Jana Pawła II)

Drogi

Kolej

Koszalin posiada dwa dworce kolejowe: Koszalin i Koszalin Wąskotorowy , które znajdują się przy ulicy Armii Krajowej (kolej normalnotorowa) i Kolejowej (wąskotorowa).

Przez Koszalin przechodzą linie kolejowe:

• nr 202 : Szczecin - Gdańsk ,
• nr 402 : początek linii prowadzącej do Goleniowa , przez Kołobrzeg i Trzebiatów
• nr 427 z Koszalina kursuje również szynobus do Mielna

Stacja wąskotorowa jest zamknięta, choć sama kolejka działa w ramach wolontariatu Towarzystwa Miłośników Kolei Wąskotorowej.

Lotnisko

Władze samorządowe planują reaktywację portu lotniczego Koszalin/Kołobrzeg w Zegrzu Pomorskim .

Aktualnie na lotnisku ma siedzibę Aeroklub Koszaliński, który sprawuje nadzór nad lotniskiem, a w porze sezonowej stacjonuje również Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.

Komunikacja miejska

Koszaliński autobus Scania OmniCity na linii nr 11

Miejskim przewoźnikiem transportowym jest firma MZK Koszalin . Miasto posiada 15 linii oraz jedna sezonowa ("1" do Mielna, "1 J" do przystani w Jamnie) i linie podmiejskie. Łączny tabor wynosi 64 autobusy. Na linie wyjeżdża codziennie 75% taboru niskopodłogowego. Do 2004 roku MZK Koszalin pozbyło się wszystkich autobusów marki Ikarus , a wcześniej zrobiono to ze wszystkimi autobusami Jelcz . Od pewnego czasu koszaliński przewoźnik pozbywa się też turystycznych autobusów marki DAB ^[47].

W latach 1911-1937 w Koszalinie kursowały tramwaje , które zlikwidowano z powodu nasilenia ruchu kołowego na Bergstrasse (ob. Zwycięstwa), zużycia taboru oraz malejącej opłacalności ekonomicznej i recesji^[48].

Historia koszalińskiego PKS-u sięga roku 1946. Od roku 1950 swoim zasięgiem przedsiębiorstwo objęło cały region^[49].

Infrastruktura techniczna

Nadajniki radiowe:

• RTON Koszalin " Góra Chełmska " – Radio ZET (88,7MHz); Polskie Radio Program IV (92,8MHz); Eska Rock (95,4MHz); Radio Koszalin (97,8MHz); RMF FM (104,9MHz); Chilli ZET (106,9MHz)
• RTON Koszalin "Góra Chełmska" (wieża widokowa) – Radio VOX FM Koszalin (102,6MHz); Radio Maryja (107,4MHz);
• Koszalin "Komin MEC" – Eska Koszalin (95,9MHz); Radio RMF MAXXX Pomorze (99,7MHz);

Nadajniki telewizyjne:

• RTON Koszalin "Góra Chełmska" – TVP INFO/TVP3 Szczecin (215,25MHz); TVP2 (471,25MHz); TVP1 (599,25MHz)
• maszt Koszalin "ul.Zwycięstwa" – wolna pula KRRiT (719,25MHz)

Miasto wykorzystuje także sygnał z nadajnika w Sławoborzu .

Przypisy

Bibliografia

• Z dziejów Koszalina, praca zbiorowa, Biblioteka Słupska, tom 7, Wydawnictwo Poznańskie i Polskie Towarzystwo Historyczne, Poznań – Słupsk 1960
• Dzieje Koszalina, praca zbiorowa pod red. A. Lesińskiego i B. Drewniaka, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1967
• Tadeusz Gasztold, Adam Muszyński, Hieronim Rybicki, Koszalin. Zarys dziejów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1974

Linki zewnętrzne

• Zbiór wirtualnych panoram
• BIP miasta Koszalin

• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi