Księstwo Normandii na mapie Francji
Księstwo Normandii powstało w
911
roku, prawdopodobnie jako
hrabstwo
w wyniku nadania
Rollonowi
, wodzowi normańskiemu, terenów dzisiejszej
Górnej Normandii
, przez króla Francji
Karola Prostaka
. Zakończyło swój byt, jako niezależny twór polityczny, w momencie włączenia do domeny królewskiej w
1204
roku.
Dzieje księstwa Normandii dzieli się na cztery okresy[1]. Pierwszy między l.
911
, a
960
jest okresem falowej imigracji ludności skandynawskiej. Drugi między rokiem
960
, a
1025
jest czasem stopniowego wtapiania się w otoczenie frankijskie, przejmowanie kultury i urządzeń ustrojowych, a także umacniania się władzy książęcej. Okres
1025
-
1050
to czas kryzysu, szczególnie w okresie małoletności
Wilhelma Zdobywcy
, wtedy to wielu możnych starało się zdobyć większą władzę kosztem książęcej, w tym okresie zerwane zostają także ostatnie związki ze Skandynawią. Okres od roku
1050
do, w zasadzie, końca istnienia księstwa, jest czasem ustabilizowanych stosunków wewnętrznych w oparciu o silną władzę książąt.
Dzieje polityczne
Powstanie i pierwszy wiek istnienia (
911
-
1035
)
Ziemie dzisiejszej Francji od ok. 830 r. były terenem nieustannych najazdów, pochodzących ze Skandynawii Normanów. Stopniowo Normanowie zaprzestali łupieskich najazdów, a zastąpili je podbojem i kolonizacją terenów północnej Francji. W
911
roku króla
Karol III Prostak
zawarł traktat z przywódcą Normanów
Rollonem
w
Saint-Clair-sur-Epte
, na mocy, którego Rollon stawał się lennikiem króla z terenów
Górnej Normandii
. W zamian za to Rollo musiał przyjąć chrzest. Nie były to bardzo korzystne warunki, gdyż normański wódz otrzymał jedynie tytuł hrabiowski, do jego ziem pretensje zgłaszali także książęta Bretanii.
Choć Rollon pozostawał wierny Karolowi Prostakowi, to potrafił ułożyć stosunki także z jego następcą (po epizodycznym panowaniu
Roberta I
), królem
Rudolfem I
, który nadał mu w
924
roku hrabstwa Bessin i Hiémois. Rollo ustąpił z tronu na rzecz swojego syna
Wilhelma I
. Wilhelmowi udało się w walkach z Bretończykami przyłączył Avranchin, a także półwysep Contentin. Morderstwo księcia w
942
roku przerwało jego rządy. Rządy objął jego syn
Ryszard I Nieustraszony
, książę ten jednoznacznie opowiedział się za
Robertnami
w sporze o koronę królewską, jemu także przypisuje się rozpowszechnienie systemu lennego. Jego syn
Ryszard II Dobry
wprowadził tytuł książęcy do tytulatury władców normańskich, a swoje władztwo począł nazywać regnum[2]. Jednak tytuł ten nie został uznany przez królów Francji, aż do
1204
roku, czyli do momentu, w którym Normandia weszła do ich domeny. Po śmierci księcia w
1027
roku władzę przejął jego najstarszy syn
Ryszard III
, jednak jego nagła śmierć oddała władzę w ręce młodszego brata
Roberta I
, któreego podejrzewano z resztą o otrucie brata. Robert I poparł króla
Henryka I
, w jego walce z matką i bratem, za co otrzymał nadanie
Vexin
. Nigdy się nie ożenił, ale wyjednał u swych baronów wybór swego nieślubnego syna Wilhelma na księcia. Jednak, gdy zmarł w
1035
z drodze powrotnej z Ziemi Świętej, jego syn napotkał poważne trudności w objęciu władzy w księstwie.
Księstwo Normandii z zaznaczonymi zamkami książęcymi
Małoletni Wilhelm nie był w stanie zapobiec rozpadaniu się księstwa, coraz więcej hrabiów i wicehrabiów ignorowało zwierzchność książęcą i prowadziło własną politykę. Dopiero pomoc króla francuskiego
Henryka I
(
1047
) i zwycięstwo w bitwie pod Val-ès-Dunes zapewniło władzę Wilhelmowi. Po tym wydarzeniu Wilhelm wraz z królem rozpoczęli walkę z księciem Andegawenii Godfrydem Młotem, co zaowocowało przyłączeniem
Maine
. Ten nagły wzrost potęgi Wilhelma zaniepokoił Henryka, który w sojuszu z Godfrydem dwukrotnie najechał na Normandię. Wilhelm odparł oba ataki, pokonując przeciwników w bitwach pod
Mortemer
(
1054
) i
Varaville
(
1058
). Wojnę zakończyła jednak dopiero śmierć Henryka i Godfryda w
1060
roku. Na tronie francuskim zasiadł teraz małoletni
Filip I
, którego opiekunem został
Baldwin V
, książę Flandrii i teść Wilhelma, te dwa czynniki zapewniały Wilhelmowi pełne bezpieczeństwo od strony Paryża, dzięki czemu mógł on pozwolić sobie na znacznie szersze projekty. W
1062
roku zhołdował
Maine
i Ponthieu, próbował także zająć całe
Vexin
. W l.
1064
-
1066
prowadził wojnę z Bretanią, którą zakończyła dopiero śmierć księcia Konana II.
Następnym przedsięwzięciem Wilhelma był najazd na Anglię, roszcząc sobie prawa do tronu angielskiego, którego sukcesję miał mu obiecać zmarły król
Edward Wyznawca
w
1051
roku. Podbój całego kraju zapewniło, w zasadzie, zwycięstwo w jednej walnej
bitwie pod Hastings
, gdzie Wilhelm całkowicie rozbił wojska
Harolda II
, wybranego na króla przez baronów. Jednak ujarzmienie podbitego kraju trwało, aż do
1080
roku, książę musiał odpierać bunty możnych, a także ataki innych władców, m. in. Walii, Szkocji czy Danii. Wielu baronów anglosaskich zostało wywłaszczonych, a ich dobra zajęły rodzinny normańskiego pochodzenia, zadzierzgnęło to trwało związki między obu krajami, gdyż wielu możnych normandzkich miało jeszcze długo dobra tak po jednej, jak i po drugiej, stronie kanału La Manche.
Tymczasem na nowo wybuchł konflikt z królem Francji o Vexin, także syn Wilhelma
Robert Krótkoudy
buntował się przeciw ojcu (
1077
-
1080
), wpierany w tym przez Filipa I. Wilhelm umarł w
1087
roku w czasie oblężenia Mantes w
Vexin
.
Podział terytorialny
Administracja księstwa opierała się hrabstwach i wicehrabstwach. Hrabiowie pojawili się za panowania
Ryszarda I
(
996
-
1026
). Ich zadaniem było bronienie kraju (stąd położenie hrabstw na granicach) poprzez strzeżenie książęcych warowni, wypełnianie administracji książęcej, a przede wszystkim pobieranie podatków. Hrabiowie byli powoływani i usuwania przez księcia, często tracili swą pozycję poprzez złe zarządzanie lub knowania przeciw seniorowi. Z drugiej strony, niektóre hrabstwa pozostawały w posiadaniu jednej rodziny przez kilka generacji (np. hrabiowie Evreux).
Normandzkie
hrabstwa
:
- Hrabstwo Talou, w późniejszym okresie określane, jako Arques
- Hrabstwo Aumale, poświadczone jedynie dla roku
1082
- Hrabstwo Avranches, podzielone między wicehrabstwo Avranches i hrabstwo Mortain między
1015
, a
1050
rokiem
- Hrabstwo Brionne, zniesione za
Wilhelma Zdobywcy
- Hrabstwo Eu
- Hrabstwo Évreux
- Hrabstwo Hiémois, obniżone do rangi wicehrabstwa w połowie
XI wieku
- Hrabstwo Ivry, jedyny znany hrabia to Raoul d'Ivry
- Hrabstwo Mortain
Przypisy
- ↑ Hallam E. M., Judith E., Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328, Warszawa 2006, s. 66.
- ↑ Łacińskie słowo oznaczające królestwo, używane także do określanie księstw terytorialnych; Tamże, s. 68.
Bibliografia
-
Marc Bloch
: Społeczeństwo Feudalne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2002. .
- Elizabeth M. Hallam, Judith Everard: Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. .
- Èdouard Perroy: Od początku dziejów do końca XV wieku. W: Èdouard Perroy, Roger Doucet, André André Latreille: Historia Francji. T. I: Od początku dziejów do roku 1774. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969, ss. 90-268.
Zobacz też