Ordynacja większościowa to rodzaj ordynacji wyborczej , rozpowszechniony w krajach anglosaskich. Stosowany w Polsce w wyborach do Senatu.

Charakterystyka

Obszar, na którym przeprowadzane są wybory, dzielony jest na okręgi. Jeśli każdemu okręgowi wyborczemu przypada jeden mandat , wówczas mówimy o jednomandatowych okręgach wyborczych . W danym okręgu wygrywa kandydat z największą liczbą głosów.

W praktyce zdarzają się okręgi kilkumandatowe. System ten stosowany jest m.in. w Wielkiej Brytanii , Stanach Zjednoczonych , Kanadzie , Australii , Francji , a także w Polsce , w wyborach do Senatu oraz w wyborach samorządowych w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców^[1]. System większościowy, poprzez ograniczenie liczby ugrupowań w parlamencie , prowadzi zazwyczaj do powstania jednopartyjnych większości.

Ordynacja większościowa powoduje wytworzenie dwubiegunowej sceny politycznej poprzez mechanizm zwany przez politologów prawem Devergera . Kandydaci zrzeszają się jeszcze przed wyborami – wymusza to fakt, iż w każdym okręgu wygrać może tylko jeden człowiek. Partie nie mogą liczyć, że otrzymają choć 5% głosów - nie daje to żadnej korzyści, liczy się tylko zwycięzca. Dlatego różne zbliżone poglądowo grupy muszą się porozumieć i zjednoczyć. Efekt ten jest wzmacniany w wypadku jednoturowości, tj. systemu bez dogrywki pomiędzy dwoma kandydatami z największą liczbą głosów (w przypadku gdy uzyskają jednakową liczbę głosów - o zwycięstwie decyduje losowanie).

Na charakter wyborów w ordynacji większościowej zasadniczy wpływ ma rozmiar okręgu (pod względem populacji). Jeżeli jest on mały (jak w Wielkiej Brytanii - 646 okręgów), to wybory mają charakter lokalny. Jeżeli okręgi są duże (jak w polskich wyborach do Senatu, gdzie wybiera się 100 senatorów), to wybory pod względem związku kandydata z regionem nie różnią się znacznie od wyborów ogólnokrajowych, np. prezydenckich.

Cechą charakterystyczną tej ordynacji jest oddawanie głosu na pojedynczego kandydata (a nie jak w większości ordynacji proporcjonalnych - na listę kandydatów).

Podział ordynacji większościowych

• Ze względu na liczbę mandatów w okręgu rozróżniamy:
  • Jednomandatowe okręgi wyborcze - Wielka Brytania (do Izby Gmin ), Australia (do izby niższej), Francja , Stany Zjednoczone , Indie , Kanada , Polska (w wyborach samorządowych w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców)
  • Wielomandatowe okręgi wyborcze - np. do polskiego Senatu , Tajlandia , Mauritius , Japonia
• Ze względu na sposób wyboru mandatu
  • Jednoturowe - Wielka Brytania , Indie , Kanada , Stany Zjednoczone
  • Dwu- lub wieloturowe - Francja , Iran , Kuba , Ukraina
  • Alternatywnego głosu (Alternative Vote) - Australia

System alternatywnego głosu

Szczególnym rodzajem ordynacji większościowej jest system alternatywnego głosu ( Australia , a także wybory prezydenckie w Irlandii ). W tym systemie dysponuje się wieloma głosami i głosuje według preferencji (przeważnie numerycznie - 1, 2, 3, itp.). Jeśli jeden kandydat uzyskuje 50% i więcej głosów z oznaczeniem 1 to ten kandydat wygrywa. Jeśli nie, odpada kandydat z najmniejszym poparciem, a jego głosy rozdziela się według dalszych preferencji wyborców. Ten proces jest powtarzany, aż jeden z kandydatów uzyska bezwzględną większość. System ten pozwala zlikwidować wieloturowość wyborów i lepiej oddaje preferencje wyborcze obywateli niż pozostałe ordynacje większościowe. Z drugiej strony jest jednak bardziej skomplikowany i mniej zrozumiały. Tym niemniej wspierany jest przez wielu prominentnych polityków amerykańskich jak Howard Dean czy Ralph Nader jako alternatywę dla obecnie funkcjonującego systemu wyborczego w Stanach Zjednoczonych .

Cechy ordynacji większościowej

• wiadomo kto reprezentuje dany okręg wyborczy
• umożliwia wybór pomiędzy ludźmi i ocenianie dokonań indywidualnych kandydatów, choć w praktyce nie ma to większego wpływu na wynik wyborów
• podtrzymuje powiązanie reprezentanta z jego wyborcami - mogą go wybrać ponownie, odrzucić w trakcie jego kadencji
• daje szansę na wybór popularnym niezależnym kandydatom, zwiększa niezależność kandydatów od kierownictwa partii
• dwubiegunowość systemu - grupowanie głosów wokół 2 najpopularniejszych kandydatów lub opcji (w zależności od poglądów dwubiegunowość można też uznać za wadę)
• korzystnie wpływa na tworzenie się klarownej większości w parlamencie, dzięki czemu utrzymuje się spójna podstawa dla rady ministrów
• pozbawia partie skrajne i populistyczne wpływu na władzę (dzięki stabilnej większości - mali koalicjanci nie mają na nią wpływu)
• opozycja w parlamencie jest z reguły silna i konkretna
• wspiera 'ogólnoświatopoglądowe' partie kosztem partii jednego 'tematu'
• zazwyczaj są proste i łatwe do zrozumienia (ale są wyjątki, np. system alternatywnego głosu)
• prowadzi ona do zjawiska tzw. "głosów straconych" (oddanych na mniej popularne opcje; zwycięzca bierze wszystko)
• wymuszenie głosowania na najpopularniejsze opcje jako jedynej racjonalnej możliwości - problem ten można zminimalizować stosując wieloturowe wybory lub system głosu alternatywnego (można bez obaw o nieważność głosu dać najwyższe preferencje kandydatowi najbardziej lubianemu, a nie temu, który ma największe szanse wygrać)
• w praktyce istnieje wzmocniona tendencja do głosowania partyjnego, rzadko udaje się w tym systemie zwyciężyć kandydatom niezależnym
• dwubiegunowość systemu - wyklucza mniejszości światopoglądowe i etniczne (chyba że są mocno skoncentrowane w jednym regionie wyborczym)
• wspiera politykę 'etniczną' w krajach np. afrykańskich
• w większym stopniu wykluczają kobiety z parlamentu
• 'regionalizacja poparcia' - pewne regiony w kraju stają się ostoją jednej opcji politycznej (np. Demokrata mieszkający w Utah nie ma szans posiadania własnego posła, gdyż region jest ostoją Republikanów; głosowanie w tym regionie staje się formalnością).
• system nie zawsze odzwierciedla spadek zaufania opinii publicznej do polityków (por. wybory w Wielkiej Brytanii z 2005 roku) - w systemie alternatywnego głosu ten problem jest minimalizowany
• łatwość manipulacji obszarem okręgów w celu 'wykreowania' korzystniejszych okręgów dla partii rządzącej (a nieraz nawet na zasadzie porozumienia między głównymi partiami) (patrz: Gerrymandering )
• bardzo ciężko jest odsunąć partie systemu dwubiegunowego od władzy, przez co dochodzi do wyboru typu 'mniejsze zło' - poczucie obywateli, że ich głos jest nieważny, jest wzmocnione, przez co notuje się z reguły niższą frekwencję wyborczą niż w systemach proporcjonalnych

Przypisy