Quetzalcoatl (
nah.
Quetzalcōātl) – jeden z najważniejszych bogów plemion
Mezoameryki
; Pierzasty Wąż, wąż o piórach ptaka
kwezala
(
nah.
ketsal lub quetzal).
Mitologia
Uważany był za współtwórcę świata oraz Słońce Wiatru (Nahui Ehecatl) w drugiej epoce świata. Według wierzeń Indian był bogiem wiatru, nieba (symbolizują to pióra) i ziemi (czego oznaką jest wąż). Uznawany był także za bóstwo wody i płodności, opiekuna 2. dnia miesiąca (
Ehecatl
) w
kalendarzu azteckim
. Urodzony przez boginię-dziewicę
Coatlicue
, jego bratem-bliźniakiem był
Xolotl
. Pierwowzorem Pierzastego Węża był
toltecki
bóg przyrody, który z czasem stał się bogiem wiatru, powietrza, dziennego nieba i dobrobytu. Był opiekunem człowieka, zwłaszcza rzemieślników. Nauczał ludzi, przekazał wiedzę o kalendarzu, niebie i świecie podziemnym. Był wyobrażany jako bóg o białej skórze i jasnych oczach, dlatego też uważano go za uosobienie światłości i boga
białej magii
. Przybył z krainy na wschodzie.
Walczył z bogiem
Tezcatlipocą
(Dymiącym Zwierciadłem) i jego zwolennikami, gdyż sprzeciwił się praktykom składania ofiar z ludzi i był zwolennikiem samodoskonalenia moralnego. Zmuszony do opuszczenia
Tuli
, udał się wraz ze swoimi zwolennikami do
Choluli
, gdzie nauczał przez dwadzieścia lat. Opuścił to miasto w towarzystwie czterech najbardziej oddanych uczniów, którym następnie nakazał wrócić do miasta, rządzić i głosić jego naukę, dopóki nie powróci. On zaś udał się na tratwie czy też łodzi do swojej dalekiej ojczyzny za morzem. Inna wersja legendy głosi, że na wybrzeżu Morza Wschodniego ofiarował swoje życie za ludzi spalając się na stosie ofiarnym, a jego dusza uniosła się do nieba, zamieniając się w Gwiazdę Wieczorną (czyli planetę
Wenus
), sam zaś Quetzalcoatl przeniósł się do
Mictlanu
. Od tego czasu ludzie oczekiwali jego
cudownego
powrotu. Wiara w ponowne nadejście Pierzastego Węża była tak silna, iż przybywającego na
Jukatan
hiszpańskiego
konkwistadora
Hernána Cortésa
miejscowa ludność początkowo wzięła za powracającego boga Quetzalcoatla.
W wierzeniach
Majów
nosił imię
Kukulkan
lub Gucumatz, na południu Meksyku, zwłaszcza wśród
Mixteków
, nazywano go Yucano (Jasne Słońce, Jasne Światło). Nosił wiele przydomków. Najbardziej znane są: Ehecatl (Eecatl) - bóg wiatru, Huemac - O Mocnych Rękach, twórca cywilizacji. Inne przydomki tego boga to Syn Białej Chmury oraz Gwiazda Zaranna - Tlahuizcalpantecuhtli.
Z czasem pierwotne założenia tego kultu uległy wypaczeniu i chociaż Quetzalcoatl w swych naukach sprzeciwiał się ofiarom z ludzi, to właśnie takie ofiary składano na jego
ołtarzach
, a on sam zasilił
panteony
bóstw u ludów, które nastąpiły po Toltekach.
Jego znakiem był
kwinkunks
.
Quetzalcoatl jest też imieniem najwyższego kapłana i władcy Tolteków,
Ce Acatl Topiltzin
(947-999
n.e.
), sprawującego rządy w
Tule
(Tollan) w okresie jej świetności. Tytuł ten nosili także najwyżsi kapłani
azteccy
.
Źródła oryginalne
Późniejsze dzieje podania
- W XVI w. hiszpański konkwistador
Hernán Cortés
doprowadził do upadku imperium
Azteków
wykorzystując początkowe traktowanie go przez ten lud jako Quetzalcoatla.
- Szesnastowieczny dominikanin hiszpański
Diego Durán
uważał, że pierwowzorem Quetzalcoatla był
Św. Tomasz
.
-
José López Portillo
napisał literacką wersję legendy o Quetzalcoatlu podkreślając przede wszystkim ludzkie cechy tej mitycznej postaci.
Zobacz też
Bibliografia
- Bero B., Bojanowski E. – Aztekowie, naród wybrany przez słońce., Warszawa 1967.
- Bierhorst J. – Czerwony łabędź: mity i opowiadania Indian amerykańskich., Warszawa 1984.
- Caso A. – Naród słońca., Kraków 1975.
- Cottereu Arthur - Słownik mitów świata. Wyd. „Książnica”, 1996.
- Frankowska M. – Mitologia Azteków., seria: „Mitologie Świata”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987.
- Hallam Elizabeth – Bogowie i boginie., Wyd. Diogenes, Warszawa 1998.
- Kuczyński M. – Czciciele węża: biochemiczne niebo dawnych Meksykanów., Warszawa 1990.
- Zarys Dziejów Religii, prof. dr Józef Keller, praca zbiorowa, Iskry, Warszawa 1968