Mszaki grupa
roślin
, charakteryzujących się przemianą pokoleń z dominacją
gametofitu
. Według wcześniejszych klasyfikacji, mszaki były wyróżniane jako
gromada
Bryophyta, obejmująca trzy klasy:
glewiki
,
wątrobowce
oraz
mchy
. Obecnie mszaki nie stanowią
jednostki taksonomicznej
. Dział
botaniki
badający mszaki to
briologia
.
Morfologia
Mszaki charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem morfologicznym, o wiele większym niż stojące niżej
plechowce
. Można u nich odróżnić łodyżkę o funkcji zbliżonej do funkcji
łodygi
, lecz prostszej budowie i listki o funkcji zbliżonej do funkcji
liści
, lecz prostszej budowie. Mszaki nie mają
korzeni
właściwych, które występują u
roślin naczyniowych
i po raz pierwszy pojawiają się u
paprotników
. Organami utrzymującymi mszaki w podłożu są
chwytniki
-ryzoidy.
Sporofit
jest niewielki i zależny od
gametofitu
- wrasta w niego tzw. stopą, przez którą pobiera
wodę
i
związki organiczne
. Jest pokoleniem krótkotrwałym, zamiera po wytworzeniu zarodników. Ma postać pojedynczej, nierozgałęzionej łodyżki -
sety
, zakończonej na szczycie
zarodnią
. Zarodnia ta ma w górnej części mechanizm otwierający - wieczko, umożliwiające wysyp dojrzałych zarodników. Sporofity większości mszaków mają
aparaty szparkowe
, a niektóre nawet
chloroplasty
, dzięki którym mogą same wytwarzać związki organiczne.
Znaczenie mszaków
- magazynowanie dużych ilości wody
- ochrona gleby przed wysuszeniem i wypłukaniem
- roślinność pionierska
- stosowane do leków i kosmetyków
- służą jako materiał opałowy
Rozwój
W rozwoju mszaków występuje tzw.
przemiana pokoleń
: pokolenie płciowe (
gametofit
-
1n
) wytwarza dwa rodzaje narządów rozrodczych: męskie, zwane
plemniami
(antheridia) i żeńskie, zwane
rodniami
(archegonia). W pierwszych powstają komórki rozrodcze męskie czyli
plemniki
, w drugich żeńskie -
komórki jajowe
. Mszaki mogą być
dwupienne
lub
jednopienne
. Jajo zapłodnione ulega podziałom, w wyniku których powstaje wielokomórkowy zarodek rozrastający się i tworzy drugie pokolenie - bezpłciowe (
sporofit
-
2n
). Na wierzchołku łodyżki sporofitu powstaje torebka, tzw.
zarodnia
(sporangium), w której rozwijają się
zarodniki
, które kiedy dojrzeją wysypują się z zarodni i rozprowadzane przez wodę kiełkują rozwijając się w osobniki pokolenia pierwszego - płciowego.
Pokolenie płciowe (gametofit) jest pokoleniem dominującym, ponieważ:
- występuje przez większą część cyklu
- jest
samożywne
- sporofit nie może istnieć bez gametofitu
Rozmieszczenie geograficzne
Mszaki występują teoretycznie w każdym klimacie. Niektóre gatunki rosną w
tropikach
, inne spotyka się nawet za
kołem polarnym
.
Bibliografia
- Arthur Jonathan Shaw, Bernard Goffinet: Bryophyte biology. Cambridge: Cambridge University Press, 2000. .