Tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana) – należący do
tasiemców
, kosmopolityczny
pasożyt
tylnej części
jelita cienkiego
człowieka. Występuje bardzo często w krajach o klimacie ciepłym i suchym, gdzie
infestacja
u dzieci może osiągać nawet 10%. W Polsce inwazje tego pasożyta rejestrowane są sporadycznie. Pasożyt ten stanowi rzadki przykład tasiemca, którego rozwój przebiega w ciele jednego
żywiciela
, wyeliminowany jest
żywiciel pośredni
. Tasiemiec ten odznacza się wyjątkową dla Cestoda możliwością rozwoju monoksenicznego. Pełny cykl rozwojowy odbywa się w
kosmkach
i świetle
jelita cienkiego
człowieka. Do zarażenia dochodzi poprzez zabrudzone
kałem
ręce, pożywienie lub zabawki.
Morfologia
Długość
strobili
dojrzałych tasiemców waha się w granicach 2-8 cm. Kulisty, mały
skoleks
uzbrojony jest w pojedynczy wieniec 20-28 małych haków. Na brzegach skoleksu rozmieszczone są 4 przyssawki. Liczba
proglotydów
waha się od 100 do 800. Charakterystyczną cechą proglotydów jest zawsze większa szerokość niż długość oraz jednostronne położenie zatok płciowych. W członach
hermafrodytycznych
znajdują się trzy liniowo ułożone jądra, krótka torebka cirrusa, trójpłatowy
jajnik
położony centralnie i leżący za nim mały zbity żółtnik. Proglotydy maciczne wypełnia workowata macica zawierająca 80-180 lekko owalnych żółtawych jaj o wymiarach 50-53 um x 37-41 um.
Cykl rozwojowy
Cykl życiowy Hymenolepis nana
Jaja uwalniają się w jelicie żywiciela przez odrywanie się i pękanie ostatnich członów.
Onkosfera
, uwolniona z otoczek, w kosmkach jelitowych człowieka przekształca się w następne stadium rozwojowe –
cysticerkoid
. Przeobrażenie w cysticerkoid we wnętrzu
kosmka jelitowego
odbywa się w ciągu 93-96 godzin (około 4 doby). W czasie następnych 9-50 godzin cysticerkoid wydostaje się z rozpadającego się kosmka do światła jelita. Cysta otaczająca skoleks odpada w świetle jelita, uwalniając skoleks, który przytwierdza się do błony śluzowej jelita i w ciągu 10-20 dni rozwija się w
strobilarną
postać tasiemca. Po upływie 30 dni od zarażenia stwierdza się jaja tasiemca w kale. Żywotność postaci dojrzałej trwa kilka tygodni. Inwazja utrzymuje się długo dzięki łatwości odnawiania się populacji pasożytów, głównie w wyniku uproszczenia cyklu rozwojowego poprzez wyeliminowanie żywiciela pośredniego, co sprzyja samozarażeniu. Niekiedy może zachodzić tzw. autoendoinwazja polegająca na przekształceniu się uwolnionych w jelicie onkosfer w cysticerkoidy, a następnie w dojrzałe tasiemce, u tego samego osobnika żywicielskiego. Formą inwazyjną są jaja tasiemca, które trafiają do organizmu człowieka drogą pokarmową. Dzieci zarażają się
hymenolepiozą
częściej i intensywniej. U osób dorosłych intensywność zarażenia jest zwykle niewielka, a objawy kliniczne skąpe. U dzieci liczba wydalanych z kałem jaj tasiemca ulega okresowym wahaniom, często w zależności od stanu zdrowia dziecka.
Objawy zarażenia
Osłabienie organizmu związane głównie z niedożywieniem prowadzi zwykle do bardzo intensywnych inwazji objawiających się utratą łaknienia, ubytkiem masy ciała, wymiotami, bólami brzucha oraz niepokojem ruchowym, drgawkami i zaburzeniami snu.
Bibliografia
- Walentin A. Dogiel: Zoologia bezkręgowców. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. .
- Eugeniusz Grabda: Zoologia: bezkręgowce. T.1., cz.2. Warszawa: PWN, 1989. .