I bitwa pod Guadalcanalem II wojna światowa , Wojna na Pacyfiku
Krążownik USS "Atlanta", 12 listopada 1942
Data	12 listopada – 13 listopada 1942
Miejsce	wody przybrzeżne Guadalcanalu
Przyczyna	japońska próba bombardowania lotniska na Guadalcanalu
Wynik	taktycznie nierozstrzygnięta, operacyjne zwycięstwo USA
Terytorium	w pobliżu Wysp Salomona
Strony konfliktu   Stany Zjednoczone   Japonia Dowódcy Daniel Callaghan † Hiroaki Abe Siły 2 ciężkie krążowniki 3 lekkie krążowniki 8 niszczycieli 2 pancerniki 1 lekki krążownik 14 niszczycieli Straty 2 lekkie krążowniki i 4 niszczyciele zatopione 2 ciężkie krążowniki uszkodzone 1439 zabitych 1 pancernik i 2 niszczyciele zatopione 550-800 zabitych

Pierwsza bitwa pod Guadalcanalem - jedna z bitew morskich podczas walk o Guadalcanal w czasie II wojny światowej , stoczona pomiędzy okrętami japońskimi a amerykańskimi na północ od wyspy Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona , w nocy z 12 na 13 listopada 1942 .

Podłoże

W listopadzie 1942 nadal trwały zacięte walki lądowe na Guadalcanalu pomiędzy amerykańską piechotą morską , zajmującą umocnione pozycje naokoło lotniska polowego Henderson Field, a siłami japońskimi atakującymi z głębi wyspy. Posiłki dla wojsk japońskich dowożone były nocami, na pokładach niszczycieli , nazywanych przez Amerykanów Tokio Express . Na noc 14 listopada japoński sztab zaplanował wysadzić większy transport żołnierzy na wyspie. Dla przygotowania operacji transportowej, nocami 12/13 i 13/14 listopada pozycje amerykańskie, a zwłaszcza lotnisko Henderson Field na północy wyspy, miały być bombardowane przez japoński zespół ciężkich okrętów.

Z kolei 11 i 12 listopada Amerykanie przewieźli własny transport żołnierzy i sprzętu na wyspę. W bezpośredniej osłonie zespołu transportowego płynęła grupa wsparcia Task Group (TG) 67.4 kontradmirała Daniela Callaghana w składzie 2 krążowników ciężkich : USS "San Francisco" i "Portland", 3 krążowników lekkich : USS "Helena", " Juneau " i "Atlanta" (dwa ostatnie to krążowniki przeciwlotnicze ) oraz 8 niszczycieli . Ponadto, w stronę Wysp Salomona płynęły dwa amerykańskie pancerniki USS "Washington" i " South Dakota ", lecz nie nadeszły na czas, aby wziąć udział w najbliższej walce.

12 listopada po południu amerykański zespół transportowy i wsparcia został zaatakowany przez japońskie bombowce (jeden z zestrzelonych samolotów uderzył w nadbudówki krążownika "San Francisco", uszkadzając go lekko i powodując straty w załodze - 16 zabitych). Wieczorem transportowce odeszły od wyspy, natomiast u brzegów pozostała grupa wsparcia, uprzedzona przez lotnictwo o zbliżaniu się okrętów japońskich.

Tymczasem do Guadalcanalu zbliżały się od zachodu japońskie okręty pod dowództwem wiceadmirała Hiroaki Abe. Trzonem japońskiego zespołu, który miał zbombardować lotnisko na wyspie, były dwa szybkie pancerniki (dawne krążowniki liniowe ) " Hiei " i " Kirishima ", uzbrojone w 8 dział kalibru 356 mm każdy, ponadto w jego skład wchodził krążownik lekki " Nagara " i 11 niszczycieli. 3 dalsze niszczyciele pozostawały w odwodzie, między Wyspami Russella a Guadalcanalem.

Bitwa

Szkic usytuowania sił przed bitwą

Japoński zespół nadpłynął w nocy, podobnie jak w poprzednich starciach, kanałem między północnym brzegiem Guadalcanalu a wysepką Savo. 13 listopada Amerykanie wykryli japońskie okręty około 1.20, za pomocą radaru krążownika "Helena", z odległości około 13 km i przygotowywali się do walki, aczkolwiek amerykański okręt flagowy "San Francisco" miał problemy z własnym radarem i musiał polegać na łączności radiowej, borykając się z zakłóceniami. Amerykański zespół płynął kontrkursem na północny zachód w szyku torowym : 4 niszczyciele (USS "Cushing", "Laffey", "Sterett", "O'Bannon" ), krążowniki "Atlanta", "San Francisco" , "Portland", "Helena", "Juneau" i reszta niszczycieli ("Aaron Ward", "Barton", "Monssen", " Fletcher "). Prawdopodobnie admirał Callaghan zamierzał przegrodzić swoim zespołem kurs Japończyków, podobnie jak w bitwie koło przylądka Esperance . O godzinie 1.40 w nocy, na wschód od Savo, czołowe amerykańskie niszczyciele i "Atlanta" natknęły się na 2 japońskie niszczyciele "Yudachi" i "Harusame" i wykonały zwrot w lewo. Japończycy dowiedzieli się w ten sposób o obecności przeciwnika, lecz mimo to, w ciągu najbliższych kilku minut amerykański głównodowodzący nie zdecydował otworzyć ognia, prawdopodobnie z powodu zamieszania w amerykańskiej łączności i niekompletności posiadanych informacji w obliczu rozproszenia japońskiego zespołu, tracąc przez to przewagę wynikającą z posiadania radaru.

Japońskie okręty płynęły w kilku równoległych kolumnach i w tej sytuacji amerykański zespół wbił się w środek japońskiego szyku, a krążownik "Atlanta" znalazł się przed pancernikiem " Hiei ". Niszczyciel " Akatsuki " i "Hiei" oświetliły reflektorami "Atlantę", znajdującą się w odległości około 5 km i o 1.48 okręty obu stron otworzyły ogień. "Atlanta" otrzymała trafienie torpedą "Akatsuki", ponadto została wielokrotnie celnie trafiona przez "Hiei" i niszczyciele. Z pancernikiem "Hiei", świecącym reflektorami i z japońskimi niszczycielami podjęły z kolei nierówną walkę na najbliższe odległości 4 czołowe amerykańskie niszczyciele. W efekcie chaotycznej walki, zatopione zostały amerykańskie niszczyciele USS "Laffey" i "Cushing" (zatonął następnego dnia) oraz japoński " Akatsuki ". Jednakże, niszczyciele wyrządziły też ogniem swoich dział kaliber 127 mm pożary w nieopancerzonych nadbudówkach "Hiei", strzelały ponadto torpedami, lecz nieskutecznie.

W tym czasie amerykańskie krążowniki ciężkie nawiązały walkę z japońskimi niszczycielami. Bitwa przybrała chaotyczny obrót, czego wyrazem było między innymi to, że krążownik "San Francisco" omyłkowo celnie ostrzelał uszkodzoną już "Atlantę". Po chwili "San Francisco" ujrzał pancernik "Hiei" i oba okręty otworzyły do siebie ogień z najbliższej odległości, wynoszącej zaledwie około 2 km. Do walki następnie dołączył krążownik ciężki "Portland" i pozostałe japońskie ciężkie okręty. "San Francisco" został poważnie uszkodzony (47 pociskami, w tym 12 kalibru 356 mm), śmierć poniosło jego dowództwo włącznie z admirałem Callaghanem. Dowództwo po nim przejął siódmy w kolejce kmdr Bruce McCandless. Krążownik jednakże zdołał zadać znacznie silniejszemu pancernikowi ciężkie ciosy, a przede wszystkim udało mu się uszkodzić dwoma pociskami pomieszczenie maszyny sterowej . Na korzyść Amerykanów tym razem przemówiło to, że był to pojedynek nocny; w dzień krążowniki nie miałyby większych szans zbliżenia się do japońskich pancerników.

W ostatniej fazie starcia, po rozejściu się sił głównych, japoński niszczyciel " Amatsukaze " zatopił torpedami amerykański niszczyciel "Barton" i uszkodził krążownik "Juneau". W toku bitwy, zatopione ponadto zostały: amerykański niszczyciel "Monssen" i japoński " Yudachi " (ten ostatni, artylerią krążownika "Juneau").

Rano rozegrały się zdarzenia będące epilogiem bitwy. Na północ od wyspy Savo, obezwładniony pancernik "Hiei", który w toku bitwy otrzymał przynajmniej 88 trafień pociskami 203 mm i 127 mm i utracił sterowność, toczył walkę o przetrwanie i usunięcie uszkodzeń. Po nadejściu świtu, został jednak poważnie uszkodzony bombami i torpedami podczas kilku nalotów amerykańskiego lotnictwa i ostatecznie po godz. 18 zatonął, po zdjęciu z niego załogi przez japońskie niszczyciele. Przy brzegu Guadalcanalu została zatopiona przez załogę ciężko uszkodzona "Atlanta", na której pokładzie zginął w czasie bitwy kontradmirał Norman Scott, zwycięzca spod Esperance ("Atlanta" otrzymała 49 trafień, w tym 13 pociskami 356 mm i 19 amerykańskimi pociskami 203 mm, miała straty 172 zabitych). Z kolei o godzinie 11:01, wracający do bazy uszkodzony krążownik " Juneau " został niespodziewanie storpedowany przez japoński okręt podwodny I-26 i zatonął z prawie całą 700-osobową załogą, z wyjątkiem 10 osób. Zginęło m.in 5 braci Sullivanów służących na krążowniku (zdarzenie to spowodowało, że amerykańskie dowództwo stanowczo zakazało, by osoby z jednej rodziny służyły na tym samym okręcie - podobne restrykcje co prawda istniały wcześniej, ale nie były ściśle przestrzegane).

Podsumowanie

Twa tonące japońskie transportowce koło Guadalcanalu

Na skutek bitwy Japończycy stracili jeden pancernik i 2 niszczyciele, Amerykanie - 2 krążowniki lekkie i 4 niszczyciele, ponadto uszkodzone zostały oba krążowniki ciężkie ("Portland", z uszkodzonymi torpedą śrubami, musiał być odholowany i remontowany do maja 1943). Amerykanie ponieśli też większe straty osobowe - 1439 osób, Japończycy według różnych danych, od 550 do 800. Z drugiej jednakże strony, Japończykom nie udało się zbombardować lotniska, które odgrywało zasadniczą rolę dla panowania Amerykanów w powietrzu, a strata jednego z ich szybkich pancerników była poważnym uszczerbkiem.

Następnej nocy japońskie krążowniki wykonały kolejną, mało skuteczną misję ostrzelania lotniska, a dwa dni później doszło do drugiej bitwy pod Guadalcanalem .

Ponadto, na tym samym akwenie na północ od Guadalcanalu miały miejsce także wcześniejsze: bitwa koło wyspy Savo 9 sierpnia i bitwa koło przylądka Esperance 11 - 12 października oraz późniejsza bitwa pod Tassafaronga 30 listopada 1942.

Zestawienie sił

• † - okręty zatopione
• # - okręty uszkodzone

USA

• Task Group 67.4 - kontradmirał Daniel Callaghan † (kolejność okrętów w szyku:)
  • niszczyciel USS "Cushing" (DD-376) †
  • niszczyciel USS "Laffey" (DD-459) †
  • niszczyciel USS "Sterett" (DD 407)
  • niszczyciel USS " O'Bannon " (DD-450)
  • krążownik przeciwlotniczy USS "Atlanta" (CL-51) † - kadm. Norman Scott†
  • krążownik ciężki USS "San Francisco" (CA-38) # - okręt flagowy kadm Daniel Callaghan †
  • krążownik ciężki USS "Portland (CA-33) #
  • krążownik lekki USS "Helena" (CL-50)
  • krążownik przeciwlotniczy USS " Juneau " (CL-52) †
  • niszczyciel USS "Aaron Ward" (DD-483)
  • niszczyciel USS "Barton" (DD-599) †
  • niszczyciel USS "Monssen" (DD-436) †
  • niszczyciel USS " Fletcher " (DD-445)

Japonia

Zespół bombardowania - wiceadm. Hiroaki Abe

• 11. dywizjon pancerników:
  • " Hiei " † - okręt flagowy, wiceadm. Hiroaki Abe
  • " Kirishima "
• 10. Flotylla Niszczycieli (kadm. Susumu Kimura)
  • lekki krążownik " Nagara " (okręt flagowy)
  • 6. dywizjon niszczycieli: " Akatsuki "†, "Ikazuchi", "Inazuma" ( niszczyciele typu Fubuki )
  • 16. dywizjon niszczycieli: " Yukikaze ", "Amatsukaze" ( niszczyciele typu Kagero )
  • 61. dywizjon niszczycieli: " Teruzuki "
• 4. Flotylla Niszczycieli: (kadm. Tamotsu Takama)
  • niszczyciel " Asagumo " (okręt flagowy)
  • 2. dywizjon niszczycieli: "Harusame", "Murasame", "Yudachi"†, "Samidare" ( niszczyciele typu Shiratsuyu )

Odwód

• 27. dywizjon niszczycieli: " Shigure ", "Yugure", " Shiratsuyu "

Bibliografia