Karol X Filip (ur.
9 października
1757
,
Wersal
- zm.
6 listopada
1836
, zamek Graffenberg koło
Gorycji
,
Austria
) – hrabia d'
Artois
, król
Francji
od
1824
do
1830
. Brat
Ludwika XVI
i
Ludwika XVIII
, z dynastii
Burbonów
oraz
Madame Klotyldy
i
Madame Elżbiety
.
W młodości Karol był znanym kobieciarzem. Przyjaźnił się we swoją szwagierką
Marią Antoniną Austriaczką
, plotki głosiły, że był jej kochankiem i ojcem jej najstarszej córki[]. Karol i Maria Antonina mieli podobne upodobania, oboje grywali amatorsko w teatrze w Petit Trianon. Karol uważany był za najprzystojniejszego w całej rodzinie królewskiej, jego romanse były na ustach wszystkich. Jego najwierniejszą kochanką była Ludwika de Polastron (urodzona d'Esparbès de Lussan) (
1764
–
1804
). Ludwika była szwagierką przyjaciółki Marii Antoniny -
Yolande de Polastron
, później towarzyszyła Karolowi do swojej śmierci nawet w czasie emigracji.
Panowanie
Tabliczka na domu przy 72 South Audley Street, w Londynie, gdzie Karol mieszkał w latach
1805
–
1814
W czasie
rewolucji francuskiej
, po upadku
Bastylii
jego brat Ludwik XVI nakazał mu opuścić Francję. Karol udał się do
Rzeszy Niemieckiej
, tam przygotowywał wojnę przeciwko rewolucyjnej Francji, potem mieszkał również w Anglii, gdzie gościny udzielił mu król
Jerzy III Hanowerski
. Po powrocie w
1814
przewodził radykalnej partii
ultrasów
. Przejął tron po śmierci swojego brata Ludwika XVIII, został koronowany
28 maja
1825
w
Reims
. Wraz z jego rządami, ograniczono prawa wyborcze do szlachty i bogatych, zastosowano cenzurę wobec lewicowej prasy, dawna emigracja arystokratyczna otrzymała miliard franków odszkodowania na wykup znacjonalizowanej ziemi. Nastąpił również wzrost znaczenia
Kościoła
dzięki działalności
zakonu jezuitów
, bractw, misji i pielgrzymek, wprowadzono karę śmierci za
świętokradztwo
, zawieszono wykłady liberalnych profesorów itp.
Wszystkie te działania spowodowały szybki wzrost liberalnej i republikańskiej opozycji. Gdy więc
26 lipca
1830
król Karol X obalił nowo wybrany gabinet ministrów oraz zawiesił wolność prasy, a policja rozpoczęła niszczenie prorepublikańskich drukarni - w następnym dniu wybuchła w Paryżu tzw.
rewolucja lipcowa
. Powtórzyły się elementy pierwszej rewolucji: barykady, szturm i zdobycie ratusza, wskrzeszono
Gwardię Narodową
, a na jej czele stanął znów, jak w
1789
, gen.
La Fayette
. Wojsko przeszło na stronę powstańców, do ruchu ludowego przyłączyli się posłowie i politycy burżuazyjni, powstały nowe władze Paryża. Wreszcie król Karol X w przebraniu kobiecym uciekł do Anglii, abdykując wcześniej na rzecz swego wnuka,
Henryka
, który jednak nie objął tronu.
Emigracja i śmierć
Po emigracji Karola X, we Francji utrzymała się monarchia konstytucyjna (określana mianem
Monarchii Lipcowej
); monarchą został
Ludwik Filip I
(
1830
-
1848
) - jako król Francuzów (nie król Francji).
Po pobycie w Anglii, Karol udał się do
Pragi
(wtedy
Cesarstwo Austriackie
, teraz Czechy). Zmarł na cholerę
6 listopada
1836
w Schloss Graffenberg - pałacu hrabiego Michała Coronini von Cronberga (obecnie
Gorycja
, Włochy). Został pochowany w
klasztorze franciszkanów Castagnavizza
(obecnie
Nova Gorica
,
Słowenia
). Wiele razy rozważano sprowadzenie jego prochów do
bazyliki Saint-Denis
, ale zawsze władze francuskie były temu przeciwne.
Małżeństwo i potomstwo
16 listopada
1773
poślubił Marię Teresę Sabaudzką (
1756
-
1805
), księżniczkę
Sardynii
i
Piemontu
. Piąte dziecko (trzecią córkę) króla
Wiktora Amadeusza III
i
Marii Antonietty Burbon
,
infantki
hiszpańskiej
(córki
Filipa V
i
Elżbiety Farnese
). Miał z tego związku dwóch synów i dwie córki (zmarłe w dzieciństwie):
Wywód przodków
Bibliografia
- José Cabanis: Karol X. Król-ultras. Wyd. pierwsze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 480. .
Zobacz
