Mydlnica lekarska
Mydlnica lekarska | Gatunek leczniczy |
| Gatunek trujący |
Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) –
gatunek
rośliny wieloletniej
należący do rodziny
goździkowatych
. Naturalny obszar jej występowania to Europa, Azja i Afryka Północna, ale roślina rozprzestrzeniła sie także w innych rejonach świata[2]. W Polsce jest pospolita na niżu, jest też uprawiana[3]. Morfologia-
Łodyga
- Prosto wzniesiona, naga, walcowata, górą widlasto rozgałęziona, szorstka, nieco owłosiona. Wysokość 30-80 cm. Pod ziemią roślina posiada długie, walcowate, rozgałęzione, czołgające się
kłącze
z licznymi
korzeniami
.
-
Liście
-
Ulistnienie naprzeciwległe
. Liście o długości 5-6 cm eliptyczne lub podługowate, zaostrzone, nagie lub nieco owłosione, z szorstkimi brzegami, trójnerwowe. Dolne krótkoogonkowe, górne siedzące i nieco zrośnięte nasadami.
-
Kwiaty
- Dość duże (do 2 cm średnicy), różowe lub białe, wyrastają pęczkami na długiej szypułce z kątów liści i na wierzchołku łodygi, tworząc
wierzchotkę dwuramienną
. Kwiaty są 5-krotne, na krótkich szypułkach.
Kielich
zielony lub czerwonawy, owłosiony, walcowaty z 5 ząbkami. Ma długość 2-2,5 cm. Płatki
korony
są na szczycie wycięte.
-
Owoc
- Jajowata
torebka
.
Biologia i ekologia
Bylina
,
hemikryptofit
. Siedlisko:
aluwialne
tarasy, przydroża,
zbocza
,
miedze
, świetliste
zarośla
.
Roślina ruderalna
. Jest również
rośliną wskaźnikową
podłoża żwirowatego, kamienistego lub piaszczystego[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych
gatunek charakterystyczny
dla rzędu (O.) Senecion fluviatilis[5].
Przedprątne
kwiaty wieczorem wydzielają
zapach
zwabiając
motyle nocne-ćmy
, które je
zapylają
[6]. Kwitną od czerwca do września. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.
Roślina trująca
. Duże dawki
saponin
zawartych w kłączach i korzeniach mydlnicy po doustnym spożyciu drażnią
żołądek
i
jelita
, powodują
wymioty
,
biegunki
[7]. Nie wolno też okładać ran preparatami mydlnicy. Zwierzęta nie jedzą tej rośliny – jest dla nich również trująca[8]. Zastosowanie-
Roślina lecznicza
:
-
Surowiec zielarski
: kłącze z korzeniami (Radix Saponariae) zawiera ok. 5%
saponin
,
glikozydy
,
węglowodany
,
sole mineralne
[7].
- Działanie : wykrztuśne, pobudzające czynności żołądka i
trzustki
, żółciopędne. Unieszkodliwia
cholesterol
, ułatwia wchłanianie związków trudno przyswajalnych przez organizm (np. sole
żelaza
,
wapnia
)[7]. Używana jest też w
zapaleniach oskrzeli
i
tchawicy
, przy
kaszlu
. Używana jest w postaci
odwaru
[7]. Musi być stosowana pod kontrolą lekarza.
- Zbiór i suszenie : wykopuje się kłącza z korzeniami jesienią, myje, tnie na mniejsze kawałki i suszy w temperaturze ok. 50 °C.
- Stosowana jest w
kosmetyce
do wytwarzania niektórych past do zębów,
szamponów
,
maseczek
[8].
-
Roślina ozdobna
uprawiana głównie ze względu na swoje kwiaty[9]. Szczególnie nadaje się na rabaty i do ogrodów naturalistycznych.
Ciekawostki- Dawniej, gdy nie znano
mydła
, do mycia używano m.in.
odwarów
z korzeni mydlnicy. Są skuteczne, pienią się obficie i swoimi własnościami przewyższają mydła, gdyż nie niszczą skóry i nie powodują
alergii
u ludzi uczulonych na mydło[8]. Używana była szczególnie do prania jedwabi i innych delikatnych tkanin, np. koronek itp.[4].
- Wiele plemion pierwotnych używało nasion mydlnicy jako przynęty do łowienia ryb – powodują ich
zatrucie
[8].
- Wytwarzano z niej dawniej mydlik, używany do odtłuszczania
wełny
[8].
- Od niepamiętnych czasów używano odwarów doustnie, jako
odtrutkę
po ukąszeniu przez
węże
[8].
UprawaJest łatwa w uprawie. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na glebie o odczynie obojętnym lub zasadowym[9]. Uprawia się ją z nasion wysiewanych jesienią, lub przez podział kłączy w rozstawie 60 × 45 cm. Roślina zwykle rozsiewa się sama i jest dość ekspansywna, dlatego też należy kontrolować jej rozrastanie się[10]. Oprócz typowej formy uprawiane są
kultywary
, np. `Rosea` Plena` o średniozielonych pędach i półpełnych różowych kwiatach[9]. Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Caryophyllales
(
ang.
). Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2010-02-12].
- ↑
Germplasm Resources Information Network (GRIN)
. [dostęp 2010-02-05].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ 4,0 4,1 František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. .
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. .
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Lance Hattat: 1000 roślin ogrodowych od A do Z. 1998. .
- ↑ zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. .
Bibliografia- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. .
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Inne hasła zawierające informacje o "Mydlnica lekarska":
Toruń
...
Pijawki
...
Nowy Sącz
...
Zespół Downa
...
Absynt
...
Asklepios
...
Polski Czerwony Krzyż
...
Polska Klasyfikacja Działalności
...
1614
...
Tarnów
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Mydlnica lekarska":
210. Szata roślinna Polski (plansza 10)
...
Świat pasożytów (plansza 13)
...
013. Pierścienice - segmentowe zwierzęta robakokształtne (plansza 25)
...
|