|
psoriasis |
ICD-10
|
L40
| L40.0 | Łuszczyca pospolita | L40.1 | Łuszczyca krostkowa uogólniona | L40.2 | Zapalenie ciągłe krostkowe kończyn [acrodermatitis continua] | L40.3 | Łuszczyca krostkowa dłoni i podeszew | L40.4 | Łuszczyca grudkowa | L40.5 | Łuszczyca stawowa (M07.0-M07.3, M09.0) | L40.8 | Inna łuszczyca | L40.9 | Nieokreślona łuszczyca |
|
Młody mężczyzna, którego plecy i kończyny górne są dotknięte łuszczycą
Łuszczyca (
łac.
psoriasis) – przewlekła, nawracająca
choroba
skóry
, która charakteryzuje się występowaniem na skórze łuszczących się wykwitów. Choroba ta należy do najczęściej występujących schorzeń dermatologicznych – dotyka 2-4% populacji.
Główną rolę w
patogenezie
odgrywają czynniki immunologiczne, nieprawidłowe funkcjonowanie składników
układu odpornościowego
–
limfocytów T
i wydzielanych przez nie
cytokin
[1].
Łuszczyca jest schorzeniem niezakaźnym i niezłośliwym. Cechuje się przewlekłym przebiegiem, z tendencją do samoistnego ustępowania (
remisji
) i nawrotów.
Charakterystycznym objawem łuszczycy są czerwonobrunatne lub zaróżowione, płaskie
grudki
o wyrazistych brzegach i zróżnicowanej wielkości pokryte srebrzystą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską. Zmiany mają czasem tendencję do zlewania się. Wykwity występują najczęściej na skórze prostowników kończyn (głównie łokci i kolan), okolicy
kości krzyżowej
,
okolicy pośladkowej
, na owłosionej skórze głowy oraz skórze stóp i dłoni. Najczęściej spotykaną, ze względu na
obraz kliniczny
, formą jest łuszczyca zwykła (psoriasis vulgaris), na którą zapada ok. 90% chorych.
Łuszczyca
paznokci
(łac. psoriasis unguium) cechuje się obecnością poprzecznych rowków i zagłębień w płytce paznokciowej (niczym w naparstku – skutek zniszczenia łożyska paznokcia),
hiperkeratozą
podpaznokciową,
onycholizą
i obecnością żółto-brązowych plam pod płytką paznokciową – patognomonicznych dla łuszczycy tzw. plam olejowych. Łuszczyca paznokci występuje u 25% chorych. Często ta forma łuszczycy mylona jest z
grzybicą
paznokci.
Nasilenie choroby jest zróżnicowane: od form z nielicznymi, niewielkimi wykwitami skórnymi, wielkości łebka od szpilki, po ciężkie postacie choroby, charakteryzujące się zmianami zapalnymi i wysiękowymi, często przybierającymi formę uogólnioną (
erytrodermia
łuszczycowa). U około 5-20% chorych pojawia się postać stawowa łuszczycy (psoriasis arthropatica) w której dochodzi do
łuszczycowego zapalenia stawów
.
Niekiedy łuszczyca bywa mylona z
atopowym zapaleniem skóry
.
Historia
Pierwszy opis obrazu klinicznego choroby, który odpowiada objawom łuszczycy, pochodzi z ok. 460–370 roku p.n.e. i sporządzony został przez
Hipokratesa.
Bardzo długo odrębne schorzenia skóry, lub zakaźne choroby ogólnoustrojowe, manifestujące się m.in. na skórze, traktowane były jako jedna jednostka chorobowa. Łuszczycę jako odrębne schorzenie zdefiniował ok. 2 stulecia temu Robert Willian.
Jeszcze do połowy XIX wieku mylono ją z
trądem
i chorych izolowano od społeczeństwa.
To nastawienie do dolegliwości skórnych pokutuje do dnia dzisiejszego i często jest przyczyną dyskryminacji osób, których skóra nie odpowiada obrazowi kreowanemu obecnie przez
media
.
Patofizjologia
Czynniki wyzwalające manifestację choroby
Do najczęściej wymienianych faktorów prowokujących łuszczycowe reakcje skórne należą:
-
Bakteryjne
infekcje
górnych dróg oddechowych spowodowane
paciorkowcem
np. angina ropna.
- Niewyleczone ogniska zapalne –
migdałki podniebienne
,
próchnica
, zapalenia
dróg moczowych
.
- Infekcje
wirusowe
u dzieci (
ospa wietrzna
,
różyczka
,
odra
) i u dorosłych (
półpasiec
).
- Infekcje spowodowane
drożdżakami
– szczególnie u osób z
nadwagą
posiadających uwarunkowania genetyczne do rozwoju łuszczycy.
- Schorzenia
internistyczne
zmieniające procesy przemiany materii– np.
cukrzyca typu 2
u osób w zaawansowanym wieku lub
dna moczanowa.
- Mechaniczne uszkodzenia lub długotrwałe podrażnienia skóry:
- Zadrapania,
rany
,
blizny
chirurgiczne,
oparzenia
(słoneczne, wrzątkiem, substancjami drażniącymi), jak i ukłucia po
szczepieniach
, powodują pojawienie się zmian łuszczycowych dokładnie w miejscach urazu – zjawisko to nazywamy
fenomenem Koebnera
.
- Długotrwały ucisk powodowany np. paskiem od zegarka czy ubrania oraz w miejscach szczególnie narażonych na urazy – łokcie, kolana, dłonie, stopy.
- Przyjmowanie
leków
beta-blokujących
u pacjentów z
nadciśnieniem
,
soli litu
w leczeniu
depresji
, leków antymalarycznych oraz odstawienie lub redukcja leków
kortykosteroidowych.
-
Interferon
– może zaostrzyć przebieg
-
Hormony
– choroba często pojawia się w
okresie dojrzewania
lub
przekwitania
, kiedy dochodzi do znaczących zmian w gospodarce hormonalnej organizmu.
- Regularne nadużywanie
alkoholu
powoduje pojawienie się ciężkich form łuszczycy.
- Stres, silne wstrząsy psychiczne.
- Około 30% pacjentów twierdzi, że
stres
był u nich przyczyną manifestacji choroby.
Dla znacznej grupy chorych, jest on czynnikiem zaostrzającym objawy.
U wielu pacjentów alkohol, nadwaga, niedobór
snu
,
nikotyna
, nieodpowiednie
kosmetyki
, ciasne, niewygodne ubranie z syntetycznych materiałów, uniemożliwiające skórze oddychanie lub nadmierna
higiena
, powodują zaostrzenie się objawów chorobowych. Również źle przeprowadzona, zbyt agresywna
terapia
może spowodować pogorszenie stanu
skóry
.
Typy łuszczycy
- Łuszczyca zwykła (psoriasis vulgaris)
- Łuszczyca zadawniona (psoriasis inveterata)
- Łuszczyca brodawkująca (psoriasis verrucosa)
- Łuszczyca wysiękowa (psoriasis exsudativa)
- Łuszczyca brudźcowa (psoriasis rupioides)
- Łuszczyca kropelkowata, grudkowa (psoriasis guttata)
- Łuszczyca plackowata
- Łuszczyca stawowa (psoriasis arthropatica)
- typu dystalnego
- typu reumatoidalnego
- typu zniekształcajacego
- Łuszczyca krostkowa (psoriasis pustulosa)
- dłoni i stóp (psoriasis pustulosa palmoplataris)
- uogólniona von Zumbusha (psoriasis pustulosa generalisata von Zumbush)
- acrodermatosis continua Hallopeau
- Krostkowica dłoni i stóp (pustulosis palmoplantaris)
- Łuszczyca uogólniona, erytrodermia łuszczycowa (erythrodermia psoriatica)
Charakterystyka typów łuszczycy
Zmiany łuszczycowe na kończynie górnej
Łuszczyca pospolita
Jest najczęściej występującą formą łuszczycy. Dotyczy 80 do 90% osób chorych na łuszczycę. Łuszczyca pospolita typowo objawia się w postaci wypukłych obszarów rozognionej skóry pokrytych srebronobiałą łuską.
Łuszczyca stawowa
Łuszczyca stawowa łac. psoriasis athropatica (lub inaczej
łuszczycowe zapalenie stawów
) jest jedną z groźniejszych form łuszczycy. Powoduje ona przewlekłe zapalenia stawów, a jeśli jest nieleczona także trwałe kalectwo. Zawsze jest ona połączona z inną formą tej choroby, objawiającą się zmianami skórnymi. Leczenie prowadzi lekarz
reumatolog
.
Łuszczyca kropelkowata
Charakteryzuje się licznymi, małymi i owalnymi (kropelkowatymi) punkcikami. Te liczne punkciki łuszczycy występują na dużych powierzchniach takich jak tułów. Ta postać łuszczycy jest powiązana z paciorkowym zapaleniem gardła.
Łuszczyca plackowata
Łuszczyca odwrócona
(Psoriasis Inversa): Zajmuje powierzchnie zgięciowe, np. stawów łokciowych lub kolanowych. Zmiany mogą mieć charakter sączący. Nie wykazują obecności łuski. Ten typ łuszczycy częściej występuje u osób w starszym wieku.
Łuszczyca krostkowa
Łuszczyca krostkowa objawia się w postaci
krost
wypełnionych jałową treścią ropną. Skóra okolicy
wykwitowej
jest objęta odczynem zapalnym. Zmiany są tkliwe i występują na
rumieniowym
podłożu. Łuszczyca krostkowa jest zlokalizowana na dłoniach, stopach lub rzadziej – występuje w postaci uogólnionej, z rozległymi "łatami".
Łuszczyca krostkowa uogólniona (typu von Zumbusha)
Postać łuszczycy występująca głównie u dorosłych, o najcięższym przebiegu. Wysiewowi zmian towarzyszy wysoka
gorączka
, osłabienie, zły stan ogólny, w części przypadków z zagrożeniem życia włącznie. Pojawiające się w przeciągu kilku godzin (<24 godz.) ropne krosty występują na podłożu rumieniowym i są zgrupowane w pakiety. Obecny jest
objaw Nikolskiego
. We krwi stwierdza się
leukocytozę
.
Łuszczyca krostkowa dłoni i stóp (psoriasis pustulosa palmoplantaris)
Rzadka postać łuszczycy, występująca częściej u kobiet niż u mężczyzn(4:1). Choroba zazwyczaj rozpoczyna się w 50–60 r.ż. Wykwity pojawiają się falowo na dłoniach i stopach – najczęściej na kciuku i palcu V, po stronie zginaczy palców, na piętach i
łuku stopy
. Choroba zazwyczaj nie obejmuje dystalnych części palców dłoni i stóp[2].
Acrodermatitis continua Hallopeau
Występują zmiany zlewne rumieniowe-złuszczające i krostkowe, ograniczone do dystalnych części palców rąk.
Łuszczyca brodawkująca
Charakteryzuje się brodawkowatym, nierównomiernym przerostem naskórka o wzmożonym rozwoju. Wyróżniającą cechą jest wzmożone rogowacenie naskórka[3].
Łuszczyca brudźcowa
Zadawniona postać łuszczycy wysiękowej, ta sama lokalizacja zmian skórnych; strupy są przerosłe, nawarstwione i wilgotne.
Erytrodermia łuszczycowa
Dotyczy rozległego zapalenia i łuszczenia się skóry na dużych powierzchniach ciała. Możliwe jest współwystępowanie uporczywego świądu, obrzęku oraz bólu. Często jest rezultatem zaostrzenia się łuszczycy pospolitej, szczególnie następującego nagłego cofnięcia systemowego leczenia. Często ma bardzo ciężki przebieg, z wysoką temperaturą, utrata płynów, zaburzeniami wodno-elektrolitowymi i wtórnymi zakażeniami.
Terapia
Farmakoterapia
Leczenie zewnętrzne
W przypadku łuszczycy zwykłej zwykle wystarczające. Ma na celu usunięcie łusek, a następnie zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka.
Leczenie złuszczające
- maść salicylowa 5- 30%
- maść mocznikowa 10- 20%
- maść solankowa 5- 10%
- oliwa salicylowa 5- 7% (stosowana na owłosioną skórę głowy)
- maść saliclowo-siarkowa
Leczenie redukujące
Leczenie ogólne
- UVA terapia
- UVB terapia
- SUP (selektywna fototerapia)
- PUVA (psolareny + UVA)
- re-PUVA (psolareny + UVA + retinoidy)
Inne sposoby leczenia
- w niektórych publikacjach sugeruje się korzyść wynikającą ze stosowania
diety bezglutenowej
[5][6][7]
- unikanie urazów skóry
- ogólna higiena skóry
Spożywanie oleju rybiego może mieć umiarkowany wpływ na objawy łuszczycy[8][9].
Metody bez udowodnionej skuteczności
Przypisy
- ↑ SL. Mehlis, KB. Gordon. The immunology of psoriasis and biologic immunotherapy.. „J Am Acad Dermatol”. 49 (2 Suppl), ss. S44-50 (Aug 2003).
PMID 12894125
.
- ↑ Klauss Wolff, Klaus Dieter Wolff, Richard R. Johnson, Dick Suurmond, Richard Suurmond: Fitzpatrick's color atlas and synopsis of clinical dermatology. New York: McGraw-Hill Medical Pub. Division, 2005. .
- ↑
Informacje ze strony internetowej info-med.pl
. [dostęp 2010-02-02].
- ↑
Informacja o leku Humira na stronie European Medicines Agency
(
ang.
). [dostęp 2010-02-02].
- ↑ ML. Araujo, MG. Burgos, IS. Moura. [Nutritional influences in psoriasis]. „An Bras Dermatol”. 84 (1). Ss. 90–2.
PMID 19377768
.
- ↑ M. Wolters. Diet and psoriasis: experimental data and clinical evidence.. „Br J Dermatol”. 153 (4), ss. 706–14 (Oct 2005).
doi:10.1111/j.1365-2133.2005.06781.x
.
PMID 16181450
.
- ↑ G. Addolorato, A. Parente, G. de Lorenzi, ME. D'angelo Di Paola i inni. Rapid regression of psoriasis in a coeliac patient after gluten-free diet. A case report and review of the literature.. „Digestion”. 68 (1), ss. 9–12 (2003).
doi:10.1159/000073220
.
PMID 12949434
.
- ↑ SB. Bittiner, WF. Tucker, I. Cartwright, SS. Bleehen. A double-blind, randomised, placebo-controlled trial of fish oil in psoriasis.. „Lancet”. 1 (8582), ss. 378-80 (Feb 1988).
PMID 2893189
.
- ↑ Hywel Williams: Evidence-based dermatology. London: BMJ Books, 2003, s. 238.
- ↑ C. Galli, PC. Calder. Effects of fat and fatty acid intake on inflammatory and immune responses: a critical review.. „Ann Nutr Metab”. 55 (1–3), ss. 123–39 (2009).
doi:10.1159/000228999
.
PMID 19752539
.
- ↑ D. Metze, S. Reimann, S. Beissert, T. Luger. Efficacy and safety of naltrexone, an oral opiate receptor antagonist, in the treatment of pruritus in internal and dermatological diseases.. „J Am Acad Dermatol”. 41 (4), ss. 533–9 (Oct 1999).
PMID 10495371
.
- ↑ A. Brune, D. Metze, TA. Luger, S. Ständer. [Antipruritic therapy with the oral opioid receptor antagonist naltrexone. Open, non-placebo controlled administration in 133 patients]. „Hautarzt”. 55 (12), ss. 1130–6 (Dec 2004).
doi:10.1007/s00105-004-0802-8
.
PMID 15517116
.
Linki zewnętrzne