Amr Ibn al-As
Amr Ibn al-AsMeczet Amr Ibn al-Asa w dzisiejszym Kairze. Ten budynek w niczym nie przypomina pierwotnego meczetu postawionego przez Amra, jednak nadal stoi on w pobliżu miejsca gdzie znajdował się jego namiot w Fustacie Amr Ibn al-As (
arab.
عمرو بن العاص) (ur.
583
, zm.
6 stycznia
664
w
Fustacie
- obecnie w granicach
Kairu
) -
towarzysz
Mahometa
, wódz, dyplomata i administrator, sławny przede wszystkim z podboju
Egiptu
. Był bogatym członkiem klanu Banu Sahm należącego do plemienia
Kurajszytów
, tego samego z którego wywodził się Mahomet. Przez długi czas razem z innymi
Mekkańczykami
działał przeciwko Prorokowi, jednak gdzieś ok. r.
629
-
630
nawrócił się na
islam
. Zgodnie z muzułmańską tradycją został on wysłany z poselstwem do
Etiopii
, by szukać tam wsparcia przeciwko Mahometowi, i spotkał tam jego wysłannika. Amr chciał go zabić, jednak władca Etiopii mu tego zabronił i zapoznał go z zasadami islamu, po czym Amr natychmiast nawrócił się[1]. Prorok odtąd używał go do zadań o charakterze wojskowym i dyplomatycznym. W roku
632
został wysłany z misją dyplomatyczną do
Omanu
, gdzie zastała go wiadomość o śmierci Mahometa. Powrócił jednak do
Medyny
dopiero po tym, jak udało mu się nawrócić władcę Omanu na islam. Jako dowódca jednego z trzech oddziałów wysłanych do
Palestyny
wziął udział w bitwach pod Adżnadajn (
634
) i
nad rzeką Jarmuk
(
636
), i był odpowiedzialny za zajęcie południowo-zachodniej Palestyny. W roku
639
wraz z czterotysięcznym oddziałem samowolnie wyruszył na Egipt, zdobywając twierdzę Rhinocolura, a w roku
640
Peluzjum
. Po fakcie
kalif
Umar
zaakceptował inwazję i przysłał Amrowi posiłki. W lipcu lub sierpniu
640
r. Arabowie zwyciężyli oddziały
bizantyjskie
w bitwie pod Heliopolisem, a w roku
641
zdobyli główną bizantyjską twierdzę Babilon i zajęli
Górny Egipt
. Podczas oblężenia Babilonu
patriarcha Aleksandrii
i jednocześnie namiestnik Egiptu
Cyrus
prowadził z Arabami negocjacje, jednakże gdy przedstawił cesarzowi
Herakliuszowi
warunki wynegocjowanego przez siebie traktatu, ten odwołał go ze stanowiska, nie bez podstaw podejrzewając go o zdradę. Po zdobyciu Babilonu Amr pomaszerował w kierunku
Aleksandrii
. Jej potężne fortyfikacje wydawały się wprawdzie nie do zdobycia, ale arabski wódz wynegocjował poddanie się miasta na korzystnych dla niego warunkach. Arabowie nie wkroczyli do niego, lecz jedynie założyli pod nim obóz wojskowy i ściągnęli kontrybucję. Po śmierci Herakliusza w lutym
641
r. Cyrus powrócił na swoje stanowiska i teraz ostatecznie udało mu się zawrzeć traktat z Arabami. Był on bardzo niekorzystny dla Bizancjum - jego armia miała opuścić Egipt, natomiast
chrześcijanie
i
Żydzi
mieli otrzymać prawa należne
ludziom księgi
. Ostateczny całkowity sukces Amra był możliwy m. in. ze względu na fakt, że Cyrus był z powodu swojej niekompetencji i skorumpowania tak znienawidzony, że arabski wódz wykorzystując swoje zdolności dyplomatyczne łatwo znajdował przeciwko niemu sprzymierzeńców. Ponadto siły bizantyjskie w Egipcie nie miały jednolitego dowództwa, w związku z czym biły się z Arabami oddzielnie. Wreszcie w większości
monofizyccy
Egipcjanie nie czuli się zbytnio związani z Cesarstwem Bizantyjskim, które za pośrednictwem Cyrusa próbowało im narzucić katolicką ortodoksję. Byli oni zatem może nie przyjaźnie, ale raczej obojętnie, a nie wrogo, nastawieni do arabskich zdobywców. Bizantyjska twierdza Babilon Amr został mianowany przez kalifa Umara namiestnikiem podbitej przez siebie prowincji. Już w roku
641
założył w niej nową stolicę,
Fustat
, ufortyfikowany obóz wojskowy z nieodłącznym
meczetem
w środku. W celu uzyskania lepszej łączności z
Arabią
kazał też oczyścić stary kanał łączący
Nil
z
Morzem Czerwonym
. Jako namiestnik Amr doskonale zdawał sobie sprawę, że
rolnictwo
Egiptu zależy od utrzymania sprawności systemu irygacyjnego i bardzo o niego dbał. Każda wieś w Egipcie tworzyła zwartą jednostkę, której przywódca odpowiadał za egzekwowanie i płacenie określonych podatków, z których część przekazywano do ośrodka większej jednostki terytorialnej, ta zaś wysyłała je do Aleksandrii. Pozostała część szła na roboty publiczne, takie jak utrzymanie sprawności systemu irygacyjnego, potrzeby świątyń, łaźni publicznych itd. Chłopi mogli płacić daniny w naturze. Amr obłożył praktycznie całą niemuzułmańską ludność Egiptu
pogłównym
, którego wysokość uzależniono od majątku podatnika. Większość dawnego systemu administracyjnego, jak i jego urzędnicy, zostały zachowane. Już w roku
642
Amr rozpoczął inwazję
Cyrenajki
, co nowy cesarz bizantyjski
Konstans II
uznał za wygodny pretekst do zerwania traktatu z Arabami. W roku
644
nowy kalif
Usman
odwołał Amra, mianując namiestnikiem Egiptu swojego mlecznego brata Abd Allaha Ibn Sada. Kiedy jednak w roku
645
bizantyjska flota wysadziła desant w Aleksandrii, Amr został przywrócony na swoje stanowisko, i w ostateczności pobił Bizantyjczyków pod Fustatem i odzyskał Aleksandrię. Bizantyjczycy nie ponowili już próby zdobycia Egiptu, jednak Amr musiał znowu ustąpić Abd Allahowi. Mimo negatywnych doświadczeń z rządami Usmana w trakcie pierwszej fitny Amr stanął po stronie
Umajjady
Mu'awiji
, który był jego osobistym przyjacielem. To właśnie on w chwili kiedy siły Mu'awiji przegrywały już
bitwę pod Siffinem
doradził mu, żeby żołnierze zatknęli na włóczniach masāhef, fragmenty albo całe egzemplarze
Koranu
, co sprawiło że większa część żołnierzy
Alego
nie chciała walczyć przeciwko nim. Ten gest miał bowiem oznaczać, że spór pomiędzy muzułmanami powinna rozstrzygnąć Święta Księga, a nie broń. W ten sposób Amr doprowadził do tego, że konflikt pomiędzy Alim a Mu'awiją miał być rozstrzygnięty w drodze arbitrażu, w którym Amr jako arbiter Mu'awiji miał odegrać główną rolę. W roku
659
po burzliwych rozmowach przedstawiciel Alego Abu Musa al-Aszari ogłosił, że arbitrzy zgodnie pozbawili obu antagonistów prawa do
kalifatu
i pozostawili wybór
kalifa
nowej surze. Prawdopodobnie tak właśnie ustalono, jednak Amr ibn al-As nie potwierdził oświadczenia Abu Musy i jakiś czas później ogłosił jedynie pozbawienie stanowiska Alego, co pozwoliło mu na późniejsze poparcie pretensji Mu'awiji do kalifatu. Zdaniem P. K. Hittiego: "[To] że obaj rozjemcy pozbawili stanowiska obu mocodawców, było przegraną Alego. Mu'awija nie miał żadnego kalifatu, aby się miał go zrzekać. Był tylko gubernatorem prowincji. Sam fakt arbitrażu postawił go na równym poziomie z kalifem Alim, którego pozycja przez to obniżyła się do roli zwykłego pretendenta. Wyrok sędziów pozbawił Alego rzeczywistego stanowiska, a Mu'awiję fikcyjnej pretensji, której nie śmiał nawet dochodzić."[2]. Za pomocą swojego dyplomatycznego sprytu Amr zatem walnie przyczynił się do zwycięstwa Mu'awiji. W roku
660
Amr zdobył dla Mu'awiji Egipt, który wcześniej był lojalny w stosunku do Alego, i powrócił na stanowisko jego gubernatora. Zginął jednak w wyniku zamachu już trzy lata po śmierci Alego, w roku
664
. W tradycji arabskiej Amr Ibn al-As ze względu na swoje wszechstronne zdolności w zakresie dyplomacji, wojny i polityki jest uważany za jednego z duhāt, geniuszy epoki. Na Zachodzie jego kampanie w aspekcie sztuki wojennej porównuje się czasem do kampanii
Aleksandra Wielkiego
i
Napoleona
. Przypisy- ↑ Maurice Gaudefroy-Demombynes Narodziny islamu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988, s. 135.
- ↑ P. K. Hitti, Dzieje Arabów, op. cit., s. 154 za: Jerzy Hauziński Burzliwe dzieje kalifatu bagdadzkiego, op. cit., s. 19.
Bibliografia- Encyclopaedia Britannica, 15th edition, Encyclopaedia Britannica Inc., William Benton, Publisher, 1943-1973, Helen Hemingway Benton, Publisher, Chicago/London/Toronto/Geneva/Sydney/Tokyo/Manila/Seoul/Johannesburg.
-
Józef Bielawski
(red. nauk.) Mały słownik kultury świata arabskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.
- Maurice Gaudefroy-Demombynes Narodziny islamu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988,
-
Jerzy Hauziński
Burzliwe dzieje kalifatu bagdadzkiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków 1993,
-
Danuta Madeyska
Historia świata arabskiego. Okres klasyczny od starożytności do końca epoki Umajjadów (750), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1999,
Inne hasła zawierające informacje o "Amr Ibn al-As":
1972
...
1749
...
1986
...
1731
...
1977
...
1791
...
1738
...
1932
...
1038
...
1951
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Amr Ibn al-As":
Algorytmy - podstawy i zastosowanie (plansza 2)
...
016a. Polska Piastów (plansza 11)
...
016a. Polska Piastów (plansza 13)
...
|