Anna Jagiellonka (ur.
12 marca
1476
w
Nieszawie
, zm.
12 sierpnia
1503
we
Wkryujściu
) - królewna polska, księżniczka litewska, księżna pomorska. Córka
Kazimierza IV Jagiellończyka
.
2 lutego
1491
roku poślubiła
Bogusława X
, księcia pomorskiego, przyczyniając się do umocnienia więzi Polski z Pomorzem. Matka m.in. książąt pomorskich
Jerzego I
i
Barnima IX Pobożnego
.
Pochodzenie i dzieciństwo
Anna była jedenastym dzieckiem, a piątą córką
Kazimierza IV Jagiellończyka
, króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, i
Elżbiety Rakuszanki
, księżniczki austriackiej, królewny czeskiej i węgierskiej. Imię otrzymała po siostrze matki,
Annie Habsburżance
.
Braćmi Anny byli
Władysław II Jagiellończyk
,
święty Kazimierz
,
Jan I Olbracht
,
Aleksander Jagiellończyk
,
Zygmunt I Stary
i
Fryderyk Jagiellończyk
, a siostrami -
Jadwiga
,
Zofia
,
Elżbieta (1465-1466)
,
Elżbieta (1472- po 1480)
,
Barbara
i
Elżbieta (1482-1517)
.
Od listopada
1479
do jesieni
1484
roku z rodzicami i częścią rodzeństwa przebywała na
Litwie
, a później towarzyszyła rodzinie w podróżach po Koronie i Litwie. Na temat jej wykształcenia nie zachowały się żadne informacje.
Plany małżeńskie związane z Anną i ślub z Bogusławem X
Kazimierz IV Jagiellończyk
usiłował wydać Annę za
Maksymiliana Habsburga
, syna niemieckiego cesarza
Fryderyka III
. Wiosną
1486
roku w Kolonii zjawili się polscy posłowie, którzy mieli ze sobą nawet portret Jagiellonki, lecz Habsburgowie nie podjęli rozmów na ten temat.
Na przełomie
1489
i
1490
roku w Bardzie
Mikołaj Kościelecki
w imieniu polskiej strony rozpoczął negocjacje z księciem pomorskim
Bogusławem X
w sprawie ślubu tego ostatniego z Anną.
7 marca
1490
roku w
Grodnie
Adam Podewils, starosta białogardzki; Werner Schulenburg, starosta szczeciński; Ryszard Schulenburg z zakonu
joannitów
oraz Bernard Roth podpisali w tej sprawie odpowiednią umowę. Jednocześnie odbył się ślub per procura Anny i Bogusława X; tego ostatniego zastępował Podewils.
Kazimierz Jagiellończyk na
posag
córki przeznaczył 32 tysiące złotych węgierskich; posag królewny został zabezpieczony zastawem na ziemiach lęborskiej i bytowskiej.
1 lutego
1491
roku Bogusław X nadał przyszłej żonie
oprawę
o wartości posagu na dobrach w
Darłowie
,
Białogardzie
i
Gryficach
. Sprawa spłaty przez Polskę posagu ciągnęła się przez kilka dziesięcioleci.
3 maja
1526
r. król
Zygmunt I Stary
otrzymał od synów Bogusława X zrzeczenie się sumy 14 tysięcy w zamian za przekazanie w lenno
Lęborka
i
Bytowa
. Wypłata pozostałych 18 tys. nastąpiła zapewne dopiero w
1533
r.
Około
15 stycznia
1491 roku Anna opuściła
Łęczycę
i pożegnawszy się z rodziną wyruszyła na
Pomorze
.
2 lutego
1491 w
Szczecinie
poślubiła Bogusława X. Uroczystość weselna była bardzo wystawna, a brali w niej udział m.in. Zofia, matka Bogusława X, oraz jego szwagrowie - książęta meklemburski Magnus I i Baltazar.
Anna jako księżna pomorska
Anna poślubiła
Bogusława X
, mając zaledwie 14 lat. Była drugą żoną pomorskiego księcia, a ich małżeństwo przyczyniło się do umocnienia związku Polski z Pomorzem. W sporze z
Brandenburgią
, zakończonym układem w Pyrzycach z
26 marca
1493
roku, Bogusław X o mediację zwracał się do brata żony, polskiego króla
Jana I Olbrachta
.
Książęca para rezydowała głównie w
Szczecinie
, gdzie Bogusław X odnowił i poszerzył
tamtejszy zamek
.
16 grudnia
1496
roku Bogusław X opuścił księstwo, by wspierać cesarza
Maksymiliana I
w wojnie z
Karolem VIII
, królem Francji. Później udał się z pielgrzymką do Ziemi Świętej, z której powrócił dopiero
12 kwietnia
1498
roku. Na czas nieobecności księcia regencję sprawowali Benedykt Wallenstein,
biskup kamieński
, i Jerzy Kleist, kanclerz. W tym czasie Anna wydawała dokumenty (pomniejszej wagi według
Fryderyka Papéego
[1]).
Jesienią
1502
roku, gdy doszło do buntu szczecińskich mieszczan, Bogusław X z rodziną przeniósł się do
Gartz
, skąd później odesłał żonę i dzieci do
zamku we Wkryujściu
. Tam też urodziła swoje najmłodsze dziecko - syna Ottona.
Według relacji
Tomasza Kantzowa
zachorowała, jak mówią jedni, z przestrachu z powodu szybkiego wyjazdu, jak mówią inni - ponieważ przybyła we Wkryujściu do komant, które były świeżo wybielone wapnem, z czego opary uderzyły jej na serce[2]. Współcześni badacze, opierając się na relacji kronikarza Joachima von Wedela, przypuszczają, że przyczyną śmierci Anny mogło być zapalenie płuc albo gruźlica[3].
Tablica upamiętniająca pochówek Anny Jagiellonki
Młodo zmarła księżna została pochowana w klasztorze Eldena pod
Gryfią
. Pochówek księżnej upamiętnia tablica wmurowana na ruinach klasztoru.
Potomstwo
Z małżeństwa Anny i Bogusława X pochodzili:
- Anna (ur.
1491
-
1492
, zm.
25 kwietnia
1550
r.) - od
1515
żona Jerzego I, księcia legnickiego,
- Jerzy I (ur.
11 kwietnia
1493
r., zm. w nocy z
9 maja
na
10 maja
1531
r.) - książę pomorski,
- Kazimierz (ur.
28 kwietnia
1494
r., zm.
29 października
1518
r.) - pijany spadł z drabiny i kilka dni później zmarł,
- Elżbieta (ur. na początku
1499
r., zm. przed
27 maja
1518
r.),
- Barnim (ur.
12 kwietnia
1500
r., zm. przed
2 grudnia
1501
r.),
-
Zofia
(ur. na początku
1501
r., zm.
13 maja
1568
r.) - od
1518
r. żona
Fryderyka
, króla Danii,
-
Barnim IX Pobożny
(ur.
2 grudnia
1501
r., zm.
2 listopada
1573
r.) - książę pomorski,
- Otto (ur. przed
12 sierpnia
1503
r., zm. przed
1518
r.).
Genealogia
|
Bogusław X
ur. 3 VI 1454 zm. 5 X 1523 OO 2 II 1491 | Anna Jagiellonka ur. 12 III 1476 zm. 12 VIII 1503 | | |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
| | | | | | | | | |
Anna ur. ok. 1492 zm. 25 IV 1550 |
Jerzy I
ur. 11 IV 1493 zm. 9/10 V 1531 | Kazimierz ur. 28 IV 1494 zm. 29 X 1518 | Elżbieta ur. 1499 zm. przed 1518 | Barnim ur. 12 IV 1500 zm. przed 2 XII w 1501 |
| | | | | | | | | |
Zofia
ur. 1498 zm. 13 V 1568 |
Barnim IX Pobożny
ur. 2 XII 1501 zm. 2 XI 1573 | Otto ur. przed 12 VIII w 1503 zm. przed 1518 | | |
Przypisy
- ↑ Cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 41.
- ↑ Cyt. za: M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 42.
- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, s. 42.
Bibliografia
-
Baczkowski K.
, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, Kraków 1999, , s. 181, 249.
-
Duczmal M.
, Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Poznań-Kraków 1996, , s. 37-43.
- Ekes J., Anna Jagiellonka, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, , s. 25.
-
Rymar E.
, Rodowód książąt pomorskich, t. 2, Szczecin 1995, s. 105-109.