Haren (Ems) –
niemieckie
miasto, w
kraju związkowym
Dolna Saksonia
w
powiecie Emsland
, nad rzeką
Ems
. Liczy ok. 23 tys. mieszkańców (
2008
).
Historia
Haren po raz pierwwszy wzmiankowano w
wiekach średnich
, ok. roku
800
. Natomiast ok. roku
1150
została założona osada Neuharen, położona w pobliżu dotychczasowej Altharen. Altharen leżało w pobliżu zamku i należało do
biskupa
Münster
, który zakupił ją ok.
1252
od księżnej Jutty von Ravensberg. Po zakończeniu
wojny trzydziestoletniej
Haren znajdowało się w stanie ruiny, jednak wkrótce zostało odbudowane jako
port
na
rzece
Ems
.
W epoce napoleońskiej, dokładnie w
1803
roku, Haren stało się częścią księstwa Arenberg, natomiast od roku
1810
było częścią
Cesarstwa Francji
. Po
kongresie wiedeńskim
pzeszło pod władanie
Królestwa Hanoweru
, by od
1866
roku stać się częścią
Królestwa Prus
i zjednoczonych w
1870
roku Niemiec. W okresie
wojny francusko-pruskiej
było miejscem lokalizacji obozu dla
jeńców
. Więźniowe francuscy zbudowali wówczas kanał Haren-Rütenbrock, który umożliwił proukcję
torfu
.
Pomimo tych zmian obie miejscowości były do
1913
roku zarządzane przez Kościół, po czym zostały przejęte przez rząd niemiecki.
Okres polski
W latach
1945
-
1948
zajęte przez polskich żołnierzy i byłych więźniów. Początkowo nazywane Lwów, potem Maczków.
Polka w mundurze niemieckim sprawdza dokumenty przy głównej bramie obozu w Haren po jego wyzwoleniu, 7 maja, 1945
19 maja
1945 roku żołnierze
1. Dywizji Pancernej
generała
Stanisława Maczka
zajęli teren i przenieśli między 19 a 28 maja 1945 wszystkich mieszkańców miasteczka do okolicznych miast (pozostawiono burmistrza z rodziną i zakonnice). Na ich miejscu umieszczono 5 000 Polaków uwolnionych z obozów pracy i obozów jenieckich. Wśród nich byli
powstańcy warszawscy
, w tym 1 728 kobiet, uczestniczek powstania uwolnionych z
obozu
w
Oberlangen
. Decyzja o powstaniu polskiej enklawy powstała w
2. Korpusie Kanadyjskim
, a zaakceptował ją brytyjski zarząd wojenny z marszałkiem
Montgomerym
na czele.
W czasie wizyty w mieście 4 czerwca
1945
polski dowódca gen.
Tadeusz Bór-Komorowski
nadał miastu nową nazwę Maczków. Pierwszym cywilnym burmistrzem Maczkowa został Zygmunt Gałecki, kolejnym Mieczysław Futa. W ciągu następnych dwóch lat Maczków był polskim miastem z burmistrzem, szkołą, strażą pożarną i parafią polską. Ulice otrzymały polskie nazwy takie jak: Armii Krajowej, Legionów, Jagiellońska, Zygmuntowska, Lwowska, Łyczakowska, Wileńska, Polna, Ogrodowa, Kopernika, Mickiewicza, Akademicka. Pieczęć miejska przedstawiała tarczę herbową z przedstawionym kwiatem maku, nad tarczą umieszczono hełm i skrzydło husarskie jako znak 1. Dywizji Pancernej.
W mieście znalazł schronienie, po opuszczeniu obozu
Buchenwald
, m.in.
Józef Szajna
. W mieście założono Uniwersytet Ludowy. 19 czerwca 1945 roku powstał Teatr Ludowy im.
Wojciecha Bogusławskiego
, zorganizowany przez wyzwolonego z obozu jenieckiego
Leona Schillera
; Schiller był jednym z tych, którzy nawoływali do powrotu do kraju. W pobliskim
Meppen
znajdowała się polska księgarnia sprzedająca miesięcznie ok. 15-18 tysięcy książek. Wydawana była polska prasa, gazety „Dziennik” i „Defilada” osiągały początkowo nakład 90 tysięcy egzemplarzy. Powstało kilkanaście polskich przedszkoli i szkół, a w samym Maczkowie gimnazjum, liceum oraz Polskie Gimnazjum Mechaniczne. W lipcu 1945 roku w Maczkowie wystąpił skrzypek
Yehudi Menuhin
z akompaniującym mu pianistą
Beniaminem Brittenem
.
Zarejestrowano 289 ślubów i 101 pogrzebów. 497 Polaków miało świadectwa urodzenia wskazujące jako miejsce urodzenia Maczków - miasto, którego nie można było znaleźć na żadnej mapie. W rejonie dochodziło do zatargów z niemieckimi mieszkańcami, m.in. w marcu 1947 r. na placu w Aschendorfie wywieszono listę 35 niemieckich kobiet, które rzekomo utrzymywały kontakty z Polakami, a we
Freren
w powiecie Lingen, byli więźniowie obozów koncentracyjnych spalili dom ortsgruppenleitera
NSDAP
, Eilerta.
Od jesieni 1946 roku polskie wojsko zaczęło opuszczać Haren i w rejonie pozostawali już tylko byli więźniowie (
dipisi
). Nazwę Haren przywrócono 10 września 1948 roku, gdy żołnierze wrócili do
Wielkiej Brytanii
, a polscy mieszkańcy zostali w ramach brytyjskiej "Operacji Carrot" przesiedleni do Polski lub też wyjechali za żołnierzami.
Historia najnowsza
Altharen i Neuharen połączono w październiku
1956
roku, a w grudniu
1965
Haren otrzymało
prawa miejskie
.
Współpraca
Zobacz też
Bibliografia
- Andreas Lembeck: Wyzwoleni, ale nie wolni. Polskie miasto w okupowanych Niemczech. Bertelsmann Media, Warszawa (Polska) 2007
- Jan Rydel: „Polska okupacja” w północno-zachodnich Niemczech 1945–1948
Linki zewnętrzne