Codex Gigas jest największym manuskryptem na świecie
Codex Gigas (
pol.
Wielki Kodeks, Wielka Księga), oznaczany przez sigla gig (tradycyjny system) lub 51 (Beuron system)[1], to największy istniejący
średniowieczny
manuskrypt
na świecie. Rękopis powstał na początku
XIII wieku
w
Czechach
, w
benedyktyńskim
klasztorze
w
Podlažicach
. Obecnie jest przechowywany w Szwedzkiej Bibliotece Narodowej w
Sztokholmie
. Kodeks jest znany również jako "Biblia Diabła" lub "Diabelska Biblia", ze względu na to, że zawiera wewnątrz dużą ilustrację przedstawiającą
diabła
[2].
Wygląd
Kodeks
posiada drewniane okładki, pokryte skórą i ozdobami z metalu, liczy 91 cm wysokości, 50 cm szerokości i 22 cm grubości, waży aż 75 kg i jest największym średniowiecznym manuskryptem. Początkowo zawierał 320
welinowych
kart, jednakże osiem z nich zostało później usuniętych. Nie wiadomo, kto i w jakim celu usunął brakujące strony, ale wydaje się, iż zawierały one
regułę zakonną
benedyktynów. Do wykonania wszystkich welin w księdze użyto cielęcej[3] skóry ze 160 zwierząt.
Historia
Manuskrypt powstał w benedyktyńskim klasztorze w Podlažicach, niedaleko miasta
Chrudim
, który został zniszczony w
XV wieku
. Zapiski w kodeksie kończą się na roku
1229
. Kodeks został później oddany w zastaw klasztorowi
cystersów
w Sedlcu, następnie został odkupiony przez benedyktyński klasztor w Břevnovie. Od
1477
do
1593
był przechowywany w klasztornej bibliotece w
Broumovie
, do czasu, kiedy to został przeniesiony do
Pragi
w
1594
, by stać się częścią kolekcji
Rudolfa II Habsburga
. W roku
1648
, pod koniec
wojny trzydziestoletniej
, cała kolekcja Rudolfa została zagrabiona przez szwedzkie wojska[2]. Od
1649
do
2007
manuskrypt przez cały czas był przechowywany w Szwedzkiej Królewskiej Bibliotece w Sztokholmie.
24 września
2007 roku, po 359 latach, Codex Gigas powrócił do Pragi, jako wypożyczony od Szwecji eksponat do stycznia
2008
roku.
Zawartość
Rysunek diabła na str. 290. Legenda głosi, że manuskrypt ten został stworzony przez mnicha, który sprzedał duszę diabłu
Kodeks zawiera całą
Biblię
(
Stary
i
Nowy Testament
) w
łacińskim
przekładzie sprzed
Wulgaty
, encyklopedię Etymologiae
Izydora z Sewilli
, Antiquitates oraz De bello Judaica
Józefa Flawiusza
,
Chronica Boëmorum
Kosmasa z Pragi
, różne traktaty (historyczne, etymologiczne i fizjologiczne), kalendarz z nekrologiem, listę braci zakonnych z klasztoru w Podlažicach, magiczne formuły i inne lokalne zapiski. Cały dokument został spisany łaciną[2].
Manuskrypt zawiera
iluminacje
w kolorach: czerwonym, niebieskim, żółtym, zielonym i złotym. Początkowe litery charakteryzują się wyszukanymi zdobieniami, często przez całą stronę.
Kodeks posiada jednorodny wygląd, zupełnie tak jakby natura skryby pozostała niezmieniona w czasie, nie widać śladów jego starzenia się, chorób czy zmian nastrojów, które to powinny towarzyszyć mu podczas pisania. To mogło stać się przyczyną wierzeń, iż cała księga została napisana w bardzo krótkim czasie.
Strona 290 zawiera unikalny obrazek diabła wysoki na 50 cm (pozostała część karty jest pusta). Do kilku stron przed rysunkiem weliny są poczernione i mają bardzo mroczny charakter i różnią się nieco od reszty manuskryptu.
Legenda
Zgodnie z legendą skryba był mnichem, który złamał regułę zakonną i został skazany na zamurowanie żywcem. By uniknąć wykonania tej surowej kary, obiecał że stworzy, na wieczną chwałę klasztoru, w ciągu jednej nocy, księgę zawierającą całą ludzką wiedzę. Blisko północy zdał sobie sprawę, że nie zdąży samodzielnie ukończyć tego zadania, więc sprzedał duszę diabłu w zamian za pomoc. Diabeł dokończył manuskrypt, a mnich dodał obrazek diabła z wdzięczności za jego pomoc.
Pomimo tej legendy kodeks nie został zakazany przez
inkwizycję
i był przedmiotem studiów wielu scholarów.
Najnowsze badania potwierdziły, m.in. na podstawie analizy grafologicznej i składu atramentu, że kodeks napisała jedna osoba, jednak nadawanie mu diabolicznego znaczenia jest niewłaściwe. Błędnie przetłumaczone łacińskie słowo inclusus, oznacza tu najprawdopodobniej nie karę, polegającą na zamurowaniu żywcem (kara u benedyktynów z tego okresu[]), a mnicha, który z własnej woli odizolował się od świata, zamieszkawszy w odosobnionej celi. Można zatem przyjąć, iż pisanie manuskryptu było dla niego formą pokuty. Należy też zauważyć, że na stronie, poprzedzającej obraz szatana, znajduje się tak samo duży rysunek królestwa niebieskiego. Poczernienie stron można zaś wytłumaczyć działaniem warunków zewnętrznych, na które wizerunek diabła był szczególnie narażony ze względu na zainteresowanie, które od zawsze wzbudzał. Poza tym księga zawiera wiele "zaklęć" podobnych do rytuałów egzorcystycznych[4].
Należy pamiętać, iż proces powstawania manuskryptu był bardzo czasochłonny i wykonanie go przez jedną osobę mogło zająć kilkadziesiąt lat.
Znaczenie
Spośród ksiąg Nowego Testamentu największe znaczenie mają Dzieje Apostolskie i Apokalipsa. Obie zostały przepisane z rękopisu pochodzącego z połowy
IV wieku
(wskazują na to noty marginalne)[2]. W Dz 18, 25 znajduje się oryginalny, występujący tylko w
Kodeksie Bezy
dodatek informujący, iż Apollos zapoznał się ze słowem Pańskim "w swej ojczyźnie" (tj. w
Aleksandrii
). Tekst pozostałych ksiąg NT przekazuje późny tekst
Wulgaty
i jest dla biblistów mniej interesujący. Nieocenioną wartość ma
Kronika Kosmasa
, przedstawiająca historię
Bohemii
(odpowiednik
polskiej
Kroniki
Anonima Galla
).
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- Bártl, S., Kostelecký, J.: Ďáblova bible. Tajemství největší knihy světa, Paseka, 1993.
- J. Belsheim, Die Apostelgeschichte und die Offenbarung Johannis in einer alten lateinischen Übersetzung aus dem 'Gigas librorum' auf der königlichen Bibliothek zu Stockholm (Christiana, 1879).
- Codex Gigas w
Bibliotece Europejskiej
:
Skarby Szwedzkiej Biblioteki Narodowej
Przypisy
- ↑ Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament, Oxford: Clarendon Press, 1977, p. 303.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman, "The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration",
Oxford University Press
(New York - Oxford, 2005), p. 103.
- ↑ Niektóre źródła podają że weliny zostały wykonane z oślej skóry.
- ↑ National Geographic Channel:
Mysteries of the Bible. Devil's Bible