Pomnik w Goudzie, upamiętniający braci de Houtman
Cornelis de Houtman (ur.
2 kwietnia
1565
w
Goudzie
, w
Holandii
, zm. w sierpniu
1599
w
Aceh
, na
Sumatrze
, w
Indonezji
) –
holenderski
żeglarz
i odkrywca. Przewodził pierwszej holenderskiej ekspedycji handlowej do Indonezji (tzw. "Eerste Schipvaart"), przełamując
portugalski
monopol
na handel z Indiami Wschodnimi. Brat
Fryderyka de Houtmana
.
Pierwsza wyprawa do Indonezji (1595-97)
W 1592 Cornelis de Houtman wraz z bratem Fryderykiem został wysłany przez kupców
amsterdamskich
do
Lizbony
, by zdobyć informacje na temat portugalskiego handlu przyprawami. Bracia zostali aresztowani przez Portugalczyków za próbę kradzieży map z drogami żeglugi do Indii Wschodnich. Nie udało im się uzyskać żadnych nowych informacji – potwierdzili tylko to, co Holendrzy już wiedzieli. Po uwolnieniu w 1595 powrócili do Amsterdamu.
W tym samym czasie do Amsterdamu wrócił z
Goa
Jan Huygen van Linschoten
, który skopiował, a następnie opublikował portugalskie tajne
mapy
(
portolany
) oraz informacje o trasie morskiej do Indii wokół
Przylądka Dobrej Nadziei
i o warunkach żeglugi na
Oceanie Indyjskim
, opisując szczegółowo przebieg
prądów morskich
, rozmieszczenie głębin i
mielizn
, układy wiatrów, pory
monsunów
, itd. Na podstawie informacji zdobytych przez de Houtmanów i van Linschotena kupcy amsterdamscy zorganizowali wyprawę do
Bantam
, głównego portu obrotu
pieprzem
w Indiach Wschodnich. W 1594 kupcy założyli Kompanię van Verre (hol. Compagnie van Verre), a 2 kwietnia 1595 Amsterdam opuściły cztery statki pod dowództwem Cornelisa de Houtmana: Amsterdam, Hollandia, Mauritius i Duyfken.
Żeglarze natrafili na trudności już na początku wyprawy. Wielu uczestników ekspedycji zachorowało na
szkorbut
z powodu niewystarczających racji żywnościowych i niedoboru
witaminy C
. De Houtman zdecydował się zrobić przerwę i uzupełnić zapasy na
Madagaskarze
.
Zatoka
, w której kotwiczyły statki holenderskie, znana jest obecnie jako Cmentarz Holendrów (hol. Hollantsche Kerckhoff)[1]. W tym samym czasie De Houtman popadł w konflikt ze swoim asystentem Gerritem van Beuninghenem, którego uwięził[1]. Doprowadziło to do kilkumiesięcznego konfliktu z załogą. Po sześciomiesięcznym pobycie na Madagaskarze, zaleczeniu szkorbutu i zakończeniu konfliktu z załogą, statki ruszyły w dalszą drogę. Wyprawa dotarła do Banten w Indonezji 27 czerwca 1595. Z 249 członków załogi do Indonezji dotarło jedynie 100.
Wbrew oczekiwaniom Holendrzy nie zostali dobrze przyjęci przez lokalne władze. De Houtmanowi udało się założyć punkt handlowy, jednak z powodu wrogiego nastawienia tubylców (wskutek dwóch ataków zginęło ponad 10 członków załogi) Holendrzy zmuszeni byli się wycofać[1].
Następnie statki udały się na
Bali
, gdzie de Houtman spotkał się z lokalnym
królem
. W lutym 1597 załoga otwarcie zbuntowała się przeciwko de Houtmanowi. Rada floty (reprezentanci oficerów oraz załóg wszystkich statków) zdecydowała o usunięciu de Houtmana. Uwolniony van Beuninhgen siłą zdobył kilka beczek ziarenek pieprzu[1].
Następnie Holendrzy udali się w drogę powrotną do
Europy
, która była nie mniej ciężka niż dotychczasowa podróż – nękani przez jednostki portugalskie nie mogli uzupełnić zapasów przez całą drogę od Przylądka Dobrej Nadziei. Z 249 członków załogi do Amsterdamu powróciło 89.
Relację z wyprawy sporządził Willem Lodewycksz[2].
Znaczenie
Pomimo totalnego fiaska wyprawy, ekspedycję tę widziano jako symboliczne zwycięstwo nad Portugalczykami – przełamanie portugalskiego monopolu na handel z Indiami Wschodnimi. Wyprawę tę można uznać za początek holenderskiej
kolonizacji
Indonezji. W ciągu kolejnych pięciu lat 65 holenderskich statków handlowych udało się na wschód.
Druga wyprawa do Indonezji (1598-99)
W siedem miesięcy po powrocie do Amsterdamu bracia de Houtman wyruszyli na drugą wyprawę do Indii Wschodnich, zorganizowaną przez kupca De Moucherona. Przez Madagaskar i
Indochiny
dotarli na Sumatrę, gdzie wkrótce wybuchły walki pomiędzy Holendrami a wojskiem
sułtana
Acehu. Cornelis de Houtman zginął, a jego brat Fryderyk dostał się do niewoli. Negocjacje w sprawie uwolnienia Fryderyka nie powiodły się i flota holenderska zawróciła do Europy. W ciągu dwóch lat spędzonych w więzieniu Fryderyk de Houtman nauczył się
języka malajskiego
i poczynił wiele obserwacji
astronomicznych
. Z niewoli został wypuszczony w sierpniu 1601, a do Amsterdamu powrócił w lipcu 1602.
Pomnik w Goudzie
1 lipca 1880 odsłonięto w Goudzie pomnik upamiętniający braci de Houtman. Z każdej z czterech stron
obelisku
znajdują się
brązowe
kadłuby
statków. Napis na pomniku głosi:
|
Aan de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman Inboorlingen en burgers van Gouda. Als grondleggers van het verbond van Nederland met Insulinde.
Het dankbare nageslacht. |
co w wolnym tłumaczeniu na polski brzmi:
|
Braciom Cornelisowi i Fryderykowi de Houtman, Synom i obywatelom Goudy, którzy połączyli Holandię z Holenderskimi Indiami Wschodnimi.
Wdzięczni potomni. |
Przypisy
Bibliografia
Zobacz też