Geminga –
gwiazda neutronowa
znajdująca się w
gwiazdozbiorze Bliźniąt
. Nazwa jest jednocześnie skrótem
angielskich
słów Gemini gamma-ray source (źródło
promieniowania gamma
w gwiazdozbiorze Bliźniąt), jak również znaczy tego tam nie ma w
mediolańskim
dialekcie
włoskiego
.
Tajemnicze źródło gamma
W roku
1972
satelita
SAS 2 podczas obserwacji nieba w zakresie promieniowania gamma odkrył bardzo silne źródło tych promieni o energii 100
MeV
. Geminga ku zaskoczeniu
astronomów
okazała się być drugim najsilniejszym źródłem promieniowania gamma na niebie. Jednocześnie nie wykryto jej aktywności w zakresie
fal radiowych
. Większość gwiazd neutronowych może być obserwowana jako
pulsary
, czyli swoiste kosmiczne radiolatarnie, ale Geminga zupełnie nie wykazywała takiej aktywności.
Gwiazda neutronowa
Astronomowie nie byli pewni co do jej natury do marca
1991
roku, kiedy
sonda
ROSAT
wykryła
okresowe
zmiany jej
promieniowania
w paśmie miękkich
promieni rentgenowskich
. Zmierzony okres obrotu Gemingi równy był 237
ms
. Tak niezwykle tempo rotacji wskazywało na to, że jest ona gwiazdą neutronową, czyli stygnącym jądrem
supernowej
, która zakończyła swój żywot wielką eksplozją 350 000 lat temu. Odległość do Gemingi udało się ustalić jako ok. 552
ly
(169
pc
), co czyni ją najbliższą gwiazdą neutronową w naszym galaktycznym sąsiedztwie. Promień Gemingi oszacowano jako 19 km. Obliczenia dotyczące oddziaływania
protonów
na powierzchni Gemingi wskazały, że jej masa jest w równa ok. 1,44
masy Słońca
(2,86×1030 kg). Gęstość można oszacować jako 3,13×1017 kg/m³. Łyżeczka od herbaty wypełniona materią z Gemingi ważyła by na Ziemi 1,6 mld ton. Temperatura powierzchni gwiazdy została oszacowana na 560 000
K
.
Najnowsze obserwacje
W roku
2003
obserwacje Gemingi podjął rentgenowski teleskop kosmiczny
XMM-Newton
wystrzelony przez
ESA
. Udało się zaobserwować fale uderzeniowe jakie w ośrodku międzygwiazdowym wytwarza Geminga pędząca względem niego z prędkością 120
km
/
s
. Asymetria eksplozji supernowej nadała tej gwieździe znaczną prędkość. Geminga jak większość gwiazd neutronowych wytwarza relatywistyczny wiatr cząstek rozpędzanych w jej
polu magnetycznym
. Bardzo szybki ruch względem ośrodka gwiazdowego powoduje, że wiatr ten zderza się z nim tworząc kształt charakterystyczny dla fali stożkowej.
W roku
2005
dalsze obserwacje umożliwiły wykrycie na powierzchni gwiazdy gorących plam. Każda gwiazda neutronowa stygnie, ale nieznane procesy fizyczne powodują powstawanie na jej powierzchni gorących plam. Obserwacje przez teleskop XMM-Newton pozwoliły na określenie rozmiaru i temperatury tych plam na powierzchni gwiazdy. Mają one średnice od 60 m do 1 km i są rozgrzane do ok. 1 mln K.
Zobacz też
Bibliografia
- Baiko D.A., Heansel P. Cooling neutron stars with localized protons, arXiv, Astronomy and Astrophysics
2000
PDF
- Caraveo P.A., Bignami G.F., DeLuca A., Merghetii S. Pellizzoni A., Mignani R., Tur A., Becker W. Geminga's Tails: A Pulsar Bow Shock Probing the Interstellar Medium
Science
2003
PDF
Linki zewnętrzne (
ang.
)