Karnityna, L-karnityna –
organiczny
związek chemiczny
, który jest syntetyzowany w wątrobie, nerkach i mózgu z
aminokwasów
lizyny
i
metioniny
i pełni rolę w transporcie
kwasów tłuszczowych
z
cytozolu
do
mitochondriów
.
Naturalna karnityna jest L
stereoizomerem
i tylko L-karnityna wywiera działanie biologiczne, dlatego w tej postaci powinna być obecna w codziennej diecie lub podawana jako suplement.
Nazwa karnityny pochodzi stąd, że po raz pierwszy wyizolowano ją z mięśni (nazwa od
łac.
caro, carnis – mięso) w
1905
roku. Początkowo nazywano ją witaminą BT, ponieważ jej brak w pożywieniu prowadził do gromadzenia tłuszczu u
larw
Tenebrio molitor. Ponieważ karnityna u człowieka pochodzi z dwóch źródeł: jest syntetyzowana i dostarczana z
pożywieniem
, bywa nazywana substancją witaminopodobną. Głównym źródłem karnityny w żywności są
mięso
i
przetwory mleczne
. Najbogatsze w karnitynę są
baranina
,
wołowina
,
wieprzowina
i
ryby
. Mniej L-karnityny zawiera mięso z
drobiu
. Pokarmy pochodzenia roślinnego (
warzywa
,
owoce
) zawierają tylko śladowe ilości karnityny.
Dzienne zapotrzebowanie zdrowej, dorosłej osoby na karnitynę wynosi średnio 15 mg. Synteza wynosi 11–34 mg karnityny dziennie, a z dietą dostarczane jest codziennie średnio 20–200 mg. U
wegetarian
ilość karnityny w pożywieniu jest dużo mniejsza i wynosi ok. 1 mg/dzień.
Karnityna nie podlega
metabolizmowi
. W
nerkach
ulega filtracji w
kłębuszkach nerkowych
, a następnie prawie w całości wchłaniana zwrotnie w kanalikach nerkowych. U osób zdrowych na ogół nie stwierdza się niedoboru karnityny, gdyż
biosynteza
i codzienna
dieta
zaspokaja potrzeby organizmu. Jednakże niedobory karnityny mogą pojawiać się u osób
niedożywionych
, przy nieprawidłowej, ubogiej diecie, u wegetarian, a także w schorzeniach nerek czy
wątroby
.
Funkcje karnityny
L-karnityna spełnia funkcje transportowe wobec
kwasów tłuszczowych
o długich
łańcuchach
, które przekazywane są do
mitochondriów
, gdzie ulegają przemianom, w wyniku których powstaje energia niezbędna do prawidłowego funkcjonowania
komórek
organizmu
.
L-karnityna również bierze udział w usuwaniu z mitochondriów średnio- i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, mających w nadmiarze działanie toksyczne. Zdolność L-karnityny do przyłączania
grup acylowych
pozwala na wypełnianie roli w procesach detoksykacyjnych.
Inne funkcje L-karnityny to:
Skutki niedoboru karnityny
Zastosowanie lecznicze karnityny
Suplementacja
Nie ma ustalonych dawek L-karnityny, zwykle zaleca się 100 mg – 2 g na dobę. Przy ciężkich treningach optymalna dawka powinna wynosić 1g.
Suplementację zaleca się u:
- wegetarian
- stosujących forsowny trening
- pracujących ciężko fizycznie.
Działania niepożądane
Chociaż stosowanie L-karnityny może w niektórych przypadkach spowodować dolegliwości ze strony
układu pokarmowego
(
nudności
, bóle brzucha,
biegunka
), to na podstawie badań klinicznych można stwierdzić, że karnityna jest substancją dobrze
tolerowaną
i bezpieczną. Nie jest
mutagenna
,
karcynogenna
i
teratogenna
. Nie stwierdzono negatywnego wpływu dużych dawek karnityny na rozwijający się
płód
u zwierząt i brak dowodów na jej szkodliwe działanie na rozwój płodu u ludzi.
Brak dotąd ostatecznej oceny toksyczności L-karnityny w długoterminowym stosowaniu.
L-karnityna w handlu
Mimo, że L-karnityna jest sprzedawana jako spalacz tłuszczu, nie ma naukowych dowodów na to, że faktycznie jest nim[3].
Przypisy