Pieczęć piesza Janusza I Starszego z
1376
Herb własny – Janusz I Starszy ks. Mazowiecki
Janusz I Starszy (warszawski) (ur. ok.
1346
, zm.
8 grudnia
1429
) – od
1373
/
1374
r. książę
warszawski
, od
1381
r. w wyniku podziału książę na Warszawie,
Nurze
,
Łomży
,
Liwie
,
Ciechanowie
,
Wyszogrodzie
i
Zakroczymiu
, lennik Polski, od
1391
na
Podlasiu
(dożywotnio).
Janusz I był najstarszym synem
księcia mazowieckiego
Siemowita III
i Eufemii Opawskiej. Na skutek pomyłki
Jana Długosza
wcześniej przyjmowano, że Janusz urodził się w
1329
r. Dopiero współcześnie datę tę udało się skorygować na znacznie późniejszą, tj. na ok.
1346
r. Świadczy o tym fakt wydzielenia dopiero na przełomie
1373
/
1374
r. Januszowi własnej dzielnicy (ze stolicą w Warszawie).
Do ostatecznego podziału dzielnicy pomiędzy Janusza, a jego brata
Siemowita IV
doszło dopiero po śmierci ojca w
1381
r. Wtedy też Janusz otrzymał ostatecznie w swoje posiadanie ziemie: warszawską, nurską, liwską, łomżyńską, ciechanowską, wyszogrodzką i zakroczymską.
W swojej polityce Janusz stał wiernie na stanowisku ścisłej współpracy z
Polską
i jej kolejnymi władcami –
Ludwikiem Andegaweńskim
,
Jadwigą
i
Władysławem Jagiełłą
. Wyrazem tego były kolejne
hołdy lenne
składane w latach
1373
,
1383
i
1387
. W ten sposób Janusz sprzeciwił się polityce swojego brata Siemowita IV, który próbując wykorzystać trudności
Andegawenów
chciał zdobyć koronę Polską dla siebie. Po śmierci króla Polski i
Węgier
Ludwika uznał prawo Jadwigi do korony polskiej. W tym też celu w
1383
r. udał się nawet do
Budy
, gdzie zaoferował wsparcie zbrojne, w zamian za co uzyskał stałą pensję w wysokości 24 000 florenów rocznie pobieraną z dochodów z żup solnych w
Bochni
. Polityka proandegaweńska już wkrótce zaowocowała uchronieniem dzierżaw Janusza przed zniszczeniem przez wojska stojącego na czele obozu legitymistów – późniejszego cesarza
Zygmunta Luksemburczyka
.
Powodem braku większego zainteresowania sytuacją w Polsce mogła być sprawa wojny domowej na Litwie pomiędzy wielkim księciem
Jagiełłą
a jego stryjem
Kiejstutem
. Janusz korzystając z panującego na
Litwie
zamieszania w
1382
r. zajął zbrojnie należące dotąd do sąsiada
Podlasie
. Nabytek ten nie okazał się jednak trwały, gdyż jeszcze w tym samym roku zwycięskiemu Jagielle udało się odzyskać straty. Książę mazowiecki, nie chcąc dodatkowo zaogniać sytuacji, uciekającego z Litwy
Witolda
przyjął niezwykle chłodno, a po odmowie przyjęcia przez niego chrztu odesłał niewygodnego gościa do
Krzyżaków
.
Do pogodzenia Litwina z Januszem doszło w
1387
r., kiedy to książę mazowiecki po wyborze Jagiełły na króla Polski uznał jego władzę i wziął następnie udział w podróży władcy do
Wilna
w celu chrystianizacji kraju. Dobrych stosunków z Jagiełłą nie popsuł fakt ponownej wizyty w
1389
r. na
Mazowszu
skłóconego z władcą Polski Witolda, o czym świadczy nadanie Januszowi dwa lata później spornego Podlasia z
Drohiczynem
na czele.
Przyjazne stosunki łączące Janusza z Polską i Litwą spowodowały stan permanentnej wrogości względem Mazowsza ze strony zakonu krzyżackiego. W
1393
r. z nieznanych bliżej powodów doszło nawet do porwania księcia z nadgranicznej Złotorii przez rycerzy zakonnych i odstawienia go do
Malborka
przed oblicze wielkiego mistrza Konrada von Junginen. Być może Krzyżakom chodziło o sprowokowanie nieprzygotowanej Polski do wojny z zakonem. Jak by nie było, Janusz wkrótce odzyskał wolność, a sprawa porwania nie wpłynęła na relacje Mazowsza z Polską.
W latach
1409
-
1411
Janusz wziął udział po stronie polskiej w wielkiej wojnie z zakonem krzyżackim. Na terenie władztwa Januszowego pod
Czerwińskiem
zostało wyznaczone miejsce koncentracji zjednoczonych wojsk polsko-litewskich. Stamtąd też książę mazowiecki na czele zorganizowanej przez siebie chorągwi rycerstwa udał się
pod Grunwald
, gdzie
15 lipca
1410
r. wziął udział w bitwie. Następnie Janusz uczestniczył w dalszej części kampanii otrzymując od króla w podzięce nadanie zamków krzyżackich w
Nidzicy
,
Ostródzie
i
Olsztynie
. Nabytki te wobec niezdobycia
Malborka
i podpisania
pokoju toruńskiego
nie okazały się jednak trwałe.
Kiedy w
1414
r. wybuchła kolejna wojna Polski z Krzyżakami, Janusz ponownie zdecydował się poprzeć swojego suwerena wypowiadając wojnę państwu zakonnemu. Tym razem jednak, zapewne z powodu wieku, sam nie wziął udziału w kampanii wysyłając na wojnę syna
Bolesława
.
W polityce wewnętrznej Janusz zajął się gruntowną reformą polityki gospodarczej księstwa kontynuując nadania
prawa chełmińskiego
. Na prawie niemieckim lokował 24 miasta m.in.
Czersk
(
1383
),
Ciechanów
(
1400
),
Różan
(
1403
),
Nową Warszawę
(
1408
),
Łomżę
(
1418
),
Maków Mazowiecki
i
Mińsk Mazowiecki
(
1421
),
Tykocin
(
1425
),
Przasnysz
i
Ostrołękę
(
1427
) i
Kamieńczyk
(
1428
). Niezwykle ważnym krokiem było również przeniesienie w
1406
r. swojej głównej siedziby z podupadającego Czerska do nowego prężnie rozwijającego się ośrodka –
Warszawy
, czego wymownym znakiem było uczynienie z kościoła pod wezwaniem św. Jana
kolegiaty
oraz zbudowanie zamku (najstarszej części późniejszego Zamku Królewskiego).
Janusz I Starszy był żonaty z córką wielkiego księcia litewskiego
Kiejstuta
–
Danutą Anną
, z którą doczekał się trzech synów:
Janusza
,
Bolesława
i
Konrada
. Długowieczny książę mazowiecki przeżył jednak wszystkich swoich potomków, w związku z czym w testamencie tron przekazał wnukowi po średnim synu Bolesławie, noszącemu imię ojca
Bolesławowi IV
.
Janusz zmarł
8 grudnia
1429
w Czersku, a pochowany został w
kościele św. Jana w Warszawie
.
Na warszawskiej
Woli
, na osiedlu
Koło
znajduje się ulica Księcia Janusza, biegnąca prostopadle pomiędzy ulicami
Górczewską
a
Obozową
.
Linki zewnętrzne