Tum –
wieś
w
Polsce
położona w
województwie łódzkim
, w
powiecie łęczyckim
, w
gminie Góra Świętej Małgorzaty
, na prawym brzegu
Bzury
, około 2,5 km na wschód od dzisiejszego centrum
Łęczycy
.
Do
1954
roku istniała
gmina Tum
.
W latach 1975-1998
miejscowość administracyjnie należała do
województwa płockiego
.
Historia
Pomiędzy
VI
a
XII
wiekiem na miejscu dzisiejszej wsi Tum i na południowy zachód od niej istniał
gród
[1], w
VII
wieku na ówczesnym prawym brzegu
Bzury
znajdowała się osada targowa. Prawdopodobnie z fundacji
Bolesława Chrobrego
i z udziałem
świętego Wojciecha
powstało tu pierwsze w Polsce (założone prawdopodobnie w
997
)
opactwo
benedyktynów
pod wezwaniem
Najświętszej Marii Panny
i
św. Aleksego
. W
1140
opactwo przeniesione zostało do
Mogilna
, zaś klasztor rozebrany, a jego fundamenty zasypano. Mógł być to rezultat nawrotu
pogaństwa
w tym regionie kraju lub też przekazania ziem
klasztornych
arcybiskupstwu
gnieźnieńskiemu
. W średniowiecznym Tumie, czyli Łęczycy, powstała jedna z pierwszych szkół kolegiackich w Polsce - przetrwała do
XVIII
w. Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski. Według legendy spoczął w niej Piotr Włost i abp gnieźnieński Jan Janik oraz kilku innych włodarzy Kościoła - znaleziono biskupie groby w trakcie wykopalisk. W podziemiach archikolegiaty zachowały się relikty opactwa NMP związanego ze św. Wojciechem, którego sanktuarium i relikwie znajdują się obecnie w Tumie. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć także ślady diabła Boruty. W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych uznawanych za pierwsze polskie sejmy - kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i kardynał Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. Archikolegiata jest największym kościołem romańskim w Polsce. Wielokrotnie niszczona przez m.in. Litwinów, Tatarów i Krzyżaków oraz pożary, przebudowana w XVIII w. przez
Efraima Schroegera
, spłonęła w czasie walk z hitlerowcami w czasie
Bitwy nad Bzurą
w 1939 roku. Odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 wg projektu
Jana Koszczyc - Witkiewicza
. Duży wkład w odbudowanie świątyni wniósł ksiądz prałat Władysław Chmiel, który w czasie odbudowy był proboszczem tumskiej parafii.
Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku
XII
wiąże się ściśle z
tumem
, jak dawniej nazywano
katedrę
lub
kolegiatę
.
Arcybiskup gnieźnieński
Jakub ze Żnina
w
1141
rozpoczął bowiem na miejscu dawnego opactwa budowę zachowanej do dziś
kolegiaty łęczyckiej
. Inne publikacje przypisują budowę monumentalnego kościoła będącego kopią katedry wawelskiej
Władysława Hermana
, bp
Aleksandrowi z Mallonne
lub księżnej Salomei, która miała w Łęczycy swoją siedzibę po śmierci Krzywoustego. Arcybiskup
Janik
konsekrował świątynię w
1161
r.
Oprócz warownego
dwunastowiecznego
kościoła
romańskiego
we wsi znajduje się, tuż obok niego, mały drewniany kościółek parafialny z
XVIII
wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty przez architekta
Efraima Szregera
) pod wezwaniem św. Mikołaja. Obok kościółka posadzono w
1999
dąb
na pamiątkę sprowadzenia do Tumu
relikwii
św. Wojciecha
. W pobliżu Szwedzka Góra - gród z VI w., będący stolicą plemiennego Państwa Łęczycan i siedzibą Bolesława Krzywoustego w czasie wojny ze Zbigniewem. Cmentarz parafialny kryje groby miejscowej szlachty i duchowieństwa, a także kwatery żołnierzy poległych w
1914
r. i w czasie
Bitwy nad Bzurą
w
1939
r. Po 2003 roku żelbetowy strop został osłonięty stropem drewnianym.
Przypisy
- ↑ Gród ten, położony w bezpośrednim sąsiedztwie dzisiejszej
Łęczycy
, był jej poprzednikiem do czasu jego zniszczenia pod koniec
XIII
wieku i nosił nazwę Łęczyca; teren wsi Tum, a w szczególności
XI
-wieczne
opactwo
i powstała na jego miejscu
kolegiata
zaliczane były do Łęczycy
Zabytki
-
kolegiata NMP i św. Aleksego
z XII w., przebudowana w XV-XVIII w., częściowo odbudowana po wojnie
- drewniany kościół filialny św. Mikołaja z 1761 r.
Galeria zdjęć
- Kolegiata
Kolegiata w Tumie koło Łęczycy | Nawa główna strona lewa (północna) | Elewacja wschodnia kolegiaty | "Ślady
Boruty
" na ścianie wieży |
- Inne obiekty
| kamień pamiątkowy koło dębu św.Wojciecha posadzonego w 1999 w związku ze sprowadzeniem relikwii | dzwony przy kościółku św. Mikołaja; po lewej kamień z poprzedniego zdjęcia |
Linki zewnętrzne