Ziemia (fr.La Terre) - piętnasta część cyklu Rougon-Macquartowie , analiza życia na wsi francuskiej za czasów II Cesarstwa, której głównym bohaterem jest Jan Macquart. Wg słów autora "żywy poemat ziemi" ^[1]

Treść

Akcja utworu dzieje się w Rognes, wsi w jednym z najbiedniejszych regionów Francji - Beaucji. Jan Macquart przybywa tam w poszukiwaniu pracy i zostaje robotnikiem rolnym. W tym samym czasie we wsi rozgrywa się nowy podział ziemi należącej do starego chłopa Fouana, który decyduje się podzielić swoją ziemię między troje dzieci: Fanny Delhomme, Hiacynta i Buteau w zamian za opiekę. Niemal natychmiast po podpisaniu kontraktu między rodzeństwem zaczynają się spory o konkretną wysokość finansowego wsparcia dla ojca oraz o miejsce jego zamieszkania. Fouan kolejno zamieszkuje z Fanny, Hiacyntem i Buteau, spotykając się wszędzie z wrogością i dyskryminacją.

Tymczasem Jan zakochuje się we Franciszce Mouche, której siostra Liza wychodzi za mąż za Buteau. Ten ostatni, pijak i brutal seksualny, napastuje obydwie siostry. Franciszka, mimo niechęci wsi wobec "obcego" Macquarta, zgadza się na ich ślub i młodzi zamieszkują pod jednym dachem z małżeństwem Buteau. Mimo tego "zaloty" Buteau pod adresem szwagierki nie ustają nawet wtedy, gdy zachodzi ona w ciążę z Janem. Liza oskarża siostrę o uwodzenie jej męża. Kiedy Franciszka domaga się zwrotu jej części pieniędzy za dom, by mogła wyprowadzić się razem z Janem, dochodzi do dramatu: Buteau gwałci ją, a Liza morduje, popychając na ostrze kosy. Franciszka i jej nienarodzone dziecko umierają, jednak chłopska duma każe dziewczynie odmówić ujawnienia zabójców nawet mężowi. Wkrótce później małżonkowie mordują także starego Fouana, którego uważają za mimowolnego świadka mordu i zarazem ciężar finansowy. Obawiając się o swoje życie i przerażony mentalnością chłopów, Jan opuszcza wioskę.

Okoliczności powstania utworu

Napisanie powieści o chłopach Zola uważał za konieczność, zaś jego zainteresowanie tym środowiskiem jeszcze wzrosło po osiedleniu się w Medan, poza miastem. Ważna była również chęć zmierzenia się z Balzakiem i równoczesnego dokończenia jego nieukończonej powieści Chłopi, wstrząsającego obrazu idealizowanej na ogół wsi. Pisarz starał się zdobyć jak najwięcej informacji o życiu wsi, głównie poprzez obserwacje mieszkańców Medanu i własne wspomnienia z rodzinnej Prowansji. Czytał również opracowania naukowe poświęcone wsi, wreszcie odbył kilkudniową podróż do Beaucji, gdzie zdecydował się osadzić akcję dzieła. Natomiast wątek starego Fouana miał swoją prostą inspirację w notatce prasowej poświęconej popełnionemu w analogicznych okolicznościach ojcobójstwu.

Cechy utworu

Ziemia jest najbardziej brutalną częścią Rougon-Macquartów , ukazującą sceny seksu i przemocy bez żadnych osłonek. Utwór po publikacji wywołał największy skandal ze wszystkich tomów cyklu, oskarżany o niemoralność i psucie dobrego imienia francuskiej wsi. Autor świadomie zresztą sprowokował opinię publiczną, o czym świadczy napisany w 1887 r. tuż po jej publikacji list do Huysmansa, w którym Zola stwierdza, iż "rzucił książkę w gniazdo os" ^[2] Zola w utworze podjął jednak także bardziej uniwersalne tematy, nawiązując do motywu szekspirowskiego Króla Lira poprzez historię starego Fouana oraz grając z konwencją dotychczasowego ukazywania wsi jako miejsca harmonijnego, którego mieszkańcy żyją zgodnie z naturą i kultywują pierwotne wartości człowieka. Opisując krajobrazy Beaucji i mieszkających w niej ludzi oparł się na własnych doświadczeniach z podróży do tego regionu; był jednak krytykowany za to, że w czasie tej podróży rozmawiał jedynie z zamożnymi chłopami, podczas gdy w utworze pisze o właścicielach najmniejszych gospodarstw , oraz że wymowę ideową utworu ustalił w dużej mierze z socjalistą Julesem Guesde , który o chłopach bezpośredniego i bezstronnego poglądu mieć nie mógł ^[3]

W 1903 r. wznowienie Ziemi jeden z najwyższych nakładów spośród wszystkich utworów Zoli ^[4]

Adaptacja

• Ziemia została w 1921 sfilmowana. Reżyserem dzieła był André Antoine, który zrealizował film w autentycznych krajobrazach Beaucji.

Bibliografia

• H. Suwała, Emil Zola, Wiedza Powszechna, Warszawa 1968

1. ↑ G. Robert, Emil Zola. Ogólne zasady i cechy jego twórczości, Warszawa 1968, Państwowy Instytut Wydawniczy, s.64
2. ↑ G. Robert, op.cit., s.61
3. ↑ G. Robert,op.cit., s. 37 i 65
4. ↑ G. Robert, op.cit., s.70