Pour le Mérite |
| Awers |
Awers klasy wojskowej |
| Awers |
Awers klasy wojskowej z liścmi dębu |
| Awers |
Awers klasy cywilnej |
| Awers |
Baretka |
Ustanowiono |
1740
(klasa wojskowa)
1842
(klasa cywilna) |
Pour le Mérite (
fr.
"Za Zasługi") to najwyższy
pruski
i
niemiecki
order
wojskowy do
1918
roku oraz wysokie
odznaczenie
cywilne do chwili obecnej.
Order wojskowy 1740-1918
Order został ustanowiony przez
Fryderyka Wielkiego
w
1740
roku podczas wojny z Austrią jako najwyższe odznaczenie wojskowe. Wywodzi się z ustanowionego w
1687
przez
kurfürsta
Brandenburgii
i księcia
Prus Książęcych
Fryderyka III (I)
odznaczenia
Ordre de la Générosité
. Order Pour le Mérite był początkowo nadawany również za zasługi cywilne, otrzymał go m.in.
Wolter
. Dopiero od stycznia 1810 król
Fryderyk Wilhelm III
przeznaczył ten order jedynie dla oficerów za wybitne zasługi wojskowe na polu bitwy. W 1816 liczba odznaczonych wynosiła ok. 1000, w XIX wieku sięgnęła kilku tysięcy. Król
Wilhelm I
za kampanię
1866
roku zaczął nadawać wielki krzyż Pour le Mérite. Ponieważ order można było uzyskać tylko raz, w wyjątkowych przypadkach przyznawano dodatkowo Eichenlaub (Liść dębu).
Odznaczenie to stało się szczególnie znane w okresie
I wojny światowej
, zwłaszcza z powodu nadawania go lotnikom -
asom myśliwskim
. Pierwszymi lotnikami, którzy go otrzymali 12 stycznia 1916, byli
Max Immelmann
i
Oswald Boelcke
. Od koloru orderu i imienia Immelmanna order ten zaczął być nieformalnie znany jako Niebieski Max (
niem.
Blauer Max,
ang.
Blue Max). W późniejszym okresie był przyznawany pilotom, którzy zestrzelili co najmniej 20 samolotów; orderem tym zostało łącznie odznaczonych 132 pilotów. Otrzymał go wówczas m.in.
Hermann Göring
. Order został zniesiony po upadku cesarstwa niemieckiego i abdykacji
Wilhelma II
9 listopada
1918
. Ostatnim żyjącym odznaczonym był niemiecki pisarz
Ernst Jünger
, po którego śmierci (
1998
) order wojskowy wygasł.
Klasa pokojowa Pour le Mérite
Oprócz orderu wojskowego, w
1842
roku pruski król
Fryderyk Wilhelm IV
ustanowił również tak zwaną klasę pokojową (Friedensklasse) orderu (Pour le Mérite für Wissenschaften und Künste - za zasługi w dziedzinie nauki i sztuki). Otrzymał go m.in.
Friedrich Carl von Savigny
, główny przedstawiciel
historycznej szkoły prawa
.
Po I wojnie światowej, order Pour le Mérite przestał być odznaczeniem państwowym. Ponieważ warunki pokoju nie zezwalały na nadawanie orderów państwowych, grupa dotychczas odznaczonych pokojową klasą zorganizowała się w celu dalszego nadawania orderu za zasługi w dziedzinie nauki i sztuki. W 1924 zostało to zaaprobowane przez Ministerstwo Stanu i w ten sposób "półoficjalnie" orderem tym zostali odznaczeni m.in. twórcy jak
Gerhart Hauptmann
i
Käthe Kollwitz
.
Po przejęciu władzy przez
nazistów
, Pour le Mérite zaczął być ponownie nadawany jako cywilne odznaczenie państwowe. Do śmierci w 1934 nadawał go
Paul von Hindenburg
, następnie
Adolf Hitler
. Pod kierownictwem
Hermanna Göringa
, który posiadał ten order,
Gestapo
dokonało przeglądu poprzednio odznaczonych pod kątem ich "poprawności" i czystości rasowej, w efekcie czego odebrano odznaczenie m.in.
Käthe Kollwitz
.
Po II wojnie światowej ponownie powstał ruch na rzecz przywrócenia tego orderu i w
1952
Prezydent Niemiec
Theodor Heuss
przywrócił order Pour le Mérite jako nadawany przez niezależną organizację pod patronatem Prezydenta Niemiec. Jest to obecnie odznaczenie prestiżowe, lecz pozbawione oficjalnego statusu odznaczenia państwowego, który ma np.
Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
. Ilość członków jest ograniczona do 40 osób. Z Polaków otrzymali go:
Witold Lutosławski
(
1993
),
Andrzej Szczypiorski
(
1995
),
Magdalena Abakanowicz
(
1999
) i
Bronisław Geremek
(
2002
).
Linki zewnętrzne
Zobacz też
Kategoria:Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite