Przekrój przez budowlę (ilustr. z pocz. XX w.)
Panteon w Rzymie (
łac.
Pantheon[1], z
greckiego
Πάνθειον, pan – wszystko, theoi – bogowie,
panteon
– miejsce poświęcone wszystkim bogom), to okrągła świątynia na
Polu Marsowym
, ufundowana przez cesarza
Hadriana
w roku
125
na miejscu wcześniejszej z 27 r. p.n.e., zniszczonej w pożarze w 80 r. n.e. Budową kierował
Apollodoros
, stracony później przez cesarza. Od
VII wieku
Panteon jest użytkowany jako kościół katolicki pw. Santa Maria ad Martyres – Najświętszej Marii Panny od Męczenników.
Jest jedną z najwspanialszych i jednocześnie najlepiej zachowanych budowli z czasów starożytnego Rzymu.
Historia
Panteon o kształcie koła stanął na miejscu starszej świątyni ufundowanej ku czci boskich patronów Rzymu w roku
27 p.n.e.
przez
Agryppę
(zięcia i najbliższego współpracownika cesarza
Oktawiana Augusta
). Uległ on zniszczeniu w roku
80
na skutek wielkiego pożaru Rzymu. Został odbudowany w czasach cesarza Hadriana około roku
125
już w zmienionej formie – na planie trapezu, pozostawiono jednak oryginalny, zachowany po pożarze
portyk
z napisem fundacyjnym z czasów Agryppy. Podczas najazdu barbarzyńców na
Rzym
w
V wieku
świątynia została uszkodzona. W roku
609
cesarz wschodniorzymski
Fokas
podarował Panteon
papieżowi Bonifacemu IV
, który przekształcił go w kościół chrześcijański pw. Santa Maria ad Martyres – Najśw. Marii Panny od Męczenników. Dzięki temu, że Panteon stał się miejscem kultu chrześcijańskiego, nie został on rozebrany jak większość innych świątyń starożytnego Rzymu. W roku
663
na polecenie cesarza
Konstansa II
zdjęto brązowe, pozłacane płytki z powodu braku kruszcu do bicia monet. Dach został pokryty dopiero w roku
735
kiedy papież
Grzegorz III
zlecił pokrycie dachu Panteonu blachą ołowianą. W
XIV wieku
Panteon został zamieniony w fortecę. W okresie
renesansu
został odnowiony. Pracami kierował
Rafael Santi
, który później został w nim pochowany. W Panteonie spoczywają również zwłoki włoskich królów
Wiktora Emanuela II
(grobowiec ukończony w
1888
) i
Humberta I
.
Panteon był największą budowlą kopułową na świecie przez około 1300 lat, do momentu, kiedy to w roku
1436
ukończono budowę
katedry Santa Maria del Fiore
we
Florencji
. Prostota i regularność budowy, piękno poszczególnych elementów, znakomity materiał konstrukcyjny, nadają całemu wnętrzu budowli majestatyczny charakter, mimo wielu strat i zubożeń: front i sklepienia przedsionka jak również kasetony, niegdyś udekorowane elementami złoconego brązu,
papież Urban VIII
Barberini przeznaczył na złom (
1632
). Wykonano z niego spiralne kolumny podtrzymujące baldachim autorstwa
Berniniego
nad głównym ołtarzem w
Bazylice św. Piotra
w
Watykanie
oraz 60 armat do
Zamku Świętego Anioła
. Mieszkańcy Rzymu skwitowali to powiedzeniem:Quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini (czego nie zniszczyli barbarzyńcy, zniszczyli Barberini). Po bokach budowli dobudowano wtedy również dwie wieżyczki (nazywane pogardliwie oślimi uszami Barberinich), rozebrane w roku
1883
.
Architektura
Panteon jest
rotundą
o średnicy 44 m i takiej samej wysokości. Przed wejściem do świątyni znajduje się dobudowany trzyrzędowy portyk 16
kolumn
w
porządku korynckim
, z czego 8 ustawionych jest w pierwszym rzędzie. Wieńczy go
tympanon
, pod którym widnieje inskrypcja: M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT/M(arcus) Agrippa L(ucii)F(ilius) CO(n)S(ul) TERTIVM FECIT, którą można przetłumaczyć jako "Wzniesiony przez Marka
Agryppę
, syna Lucjusza, konsula po raz trzeci". Wysokość portyku wraz z tympanonem wynosi 25,0 m. Kopuła budowli odlana jest z niezbrojonego, lanego
betonu
z centralnym otworem (
oculusem
) o średnicy 9,0 m, jedynym otworem oświetlającym wnętrze. Ponieważ otwór nie ma przykrycia, podłoga na środku jest lekko wklęsła z odpływem do zbierania deszczu. Wewnątrz znajdują się rzeźby z brązu, podniebienie kopuły jest ozdobione pięcioma rzędami
kasetonów
, a w ścianach znajdują się
nisze
.
Wnętrze jest imponujące i zarazem niezwykle harmonijne. Prostokątne kapliczki i półkoliste nisze przeplatają się ze sobą. W pierwszej kaplicy znajdują się kości Perin del Vaga – uważanego za drugiego po
Juliuszu Romano
, wielkiego asystenta
Rafaela
. W pobliżu znajduje się grobowiec
Baltazara Perruziego
– wielkiego malarza i architekta.
W drugiej kaplicy widoczne są grobowce króla
Humberta I
i królowej Małgorzaty. Między drugą i trzecią kaplicą jest grób Rafaela, jednego z największych malarzy świata. Obok znajduje się grób Marii Bibbieny, narzeczonej Rafaela, zmarłej trzy miesiące przed nim. W innej kaplicy znajduje się grobowiec
Wiktora Emmanuela II
, a na ołtarzu kolejnej, możemy podziwiać fresk Zwiastowanie
Melozza da Forli
.
Panteon, znajdujący się na dawnym
Polu Marsowym
(Piazza della Rotonda ) i wciąż przyciągający rzesze turystów, jest godny uwagi ze względu na swoja formę i technologię budowy. Ta świątynia jest niezwykłym dziełem starożytnych budowniczych, którzy potrafili zrównoważyć potężną masę budynku i lekkość jego strzelistej formy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rzadziej Pantheum. W tej formie pojawia się w Historii naturalnej
Pliniusza
(XXXVI.38) w opisie tej budowli: Agrippae Pantheum decoravit Diogenes Atheniensis; in columnis templi eius
Caryatides
probantur inter pauca operum, sicut in fastigio posita signa, sed propter altitudinem loci minus celebrata.