Preludium, praeambulum gatunek muzyczny. Początkowo, w XV w. był to krótki utwór
figuracyjny
z fragmentami
akordowymi
improwizowany na organach lub lutni, ułatwiający śpiewakom i wykonawcom intonowanie (tzn. ustalający tonację przed rozpoczęciem śpiewu). Po 1650 r. weszło w skład
sonaty kameralnej
i
suity
jako ich pierwsza część. Pojawiało się także w połączeniu z
fugą
, np. dwa tomy preludiów i
fug
, uporządkowanych
chromatycznie
napisał
Jan Sebastian Bach
. Podobne cykle komponowano jednak wcześniej (np.
Girolamo Frescobaldi
), ale także później (np.
Ferruccio Busoni
). Powstawały też pojedyncze preludia z fugami (np.
Johannes Brahms
,
Cesar Franck
,
Max Reger
,
Arthur Honegger
: Prelude, arioso et fughetta sur le nom de BACH). Preludium jako krótki, samodzielny utwór instrumentalny powstało w okresie
romantyzmu
. Jego twórcą był
Fryderyk Chopin
, autor cyklu 24 preludiów fortepianowych op. 28 (łącznie skomponował 26 preludiów). Tradycję tę podjęło wielu kompozytorów. W Rosji - przede wszystkim
Siergiej Rachmaninow
i
Aleksandr Skriabin
). We Francji
impresjonistyczne
preludia na fortepian tworzył
Claude Debussy
) (2 zeszyty po 12 preludiów), a później
Olivier Messiaen
. Preludia komponował też
George Gershwin
i Alberto Ginastera. Również obecnie kompozytorzy nazywają swoje utwory preludiami (przykładem - preludia na fortepian
Krzysztofa Meyera
).
W muzyce orkiestrowej preludia komponowano jako wstępy do oper (od uwertur różniły się tym, iż łączyły się bezpośrednio z muzyką I sceny):
Richard Wagner
- preludia do Złota Renu oraz Tristana i Izoldy,
Giuseppe Verdi
- do opery Aida.
"Preludium" pojawia się w tytułach dwóch słynnych dzieł orkiestrowych z XIX wieku.
Franciszek Liszt
skomponował poemat symfoniczny Preludia,
Claude Debussy
- Preludium: Popołudnie fauna (1892-94), uważane za początek impresjonizmu w muzyce.
Zobacz też:
interludium
,
postludium