Ewangelia Marka
Ewangelia MarkaEwangelia według Marka [Mk lub Mar] – druga, najkrótsza
Ewangelia
nowotestamentowa
. Jej autorem według tradycji chrześcijańskiej jest
Jan Marek
, który miał spisać w Rzymie relację
Piotra Apostoła
[1]. Jest jedną z
ewangelii synoptycznych
. Święty Marek pisze Ewangelię dla ludzi nieznających języka aramejskiego oraz zwyczajów żydowskich. Terminy aramejskie są tłumaczone, zwyczaje żydowskie wyjaśniane. AutorstwoEwangelia Marka nie podaje imienia swojego autora.
Papiasz
(prawd. 50-135) przypisuje ją
Markowi Ewangeliście
, kuzynowi
Barnaby
[2]. Źródłem informacji Papiasza był
Jan Prezbiter
. Oryginał Papiasza nie zachował się do naszych czasów, jest jednak cytowany przez
Euzebiusza z Cezarei
: - Prezbiter mawiał także: Marek, który był tłumaczem Piotra, spisał dokładnie, choć nie po kolei, wszystkie słowa i czyny Pana, które zapamiętał. Nie słyszał bowiem sam Pana ani nie był jednym z jego uczniów, ale później, jak powiedziałem, jednym z [uczniów] Piotra. Piotr nauczał odpowiednio do okazji, przedstawiając słowa Pana nie w sposób systematyczny, dlatego Marek słusznie postąpił spisując niektóre z tych rzeczy tak, jak je zapamiętał. Miał bowiem tylko jeden cel: nie pominąć nieczego z tego, co słyszał, i niczego nie przekręcić[3].
Z tradycją tą zgadzają się
Ireneusz z Lyonu
[4],
Orygenes
z Aleksandrii[5],
Tertulian
[6] i inni. Tradycja przypisuje autorstwo Markowi i brak głosów w tradycji, które przypisywałyby autorstwo komuś innemu niż Markowi[7].
Klemens Aleksandryjski
pod koniec drugiego wieku wspomina starożytną tradycję, według której słuchacze nauk Piotra w Rzymie usilnie nalegali na Marka, aby spisał słowa apostoła[5]. Na podstawie tej tradycji uczeni uznawali Rzym za miejsce spisania Ewangelii Marka. Pośród przedstawianych ostatnio alternatywnych propozycji znajdują się
Syria
,
Aleksandria
i inne regiony Cesarstwa Rzymskiego. Niektórzy uczeni nie uznają cytatu Papiasza za wiarygodny, dodatkowo wskazując na brak w Ewangelii Marka śladów tradycji Piotrowej[8]. DatowanieZgodnie z
teorią dwóch źródeł
Ewangelia Marka powstała najwcześniej ze wszystkich czterech Ewangelii
Nowego Testamentu
. Współcześnie wielu uczonych twierdzi, że powstała w latach 64-70 n.e.[9] pomiędzy pożarem Rzymu w 64 roku a zburzeniem Jerozolimy w 70[10]. R. Pesch utrzymywał, że Ewangelia Marka powstała po 70 roku ponieważ w rozdziale 13 zawarte są wzmianki o wojnie żydowskiej z roku 70 i zniszczeniu Jerozolimy. Jednak mowa eschatologiczna Jezusa z rodziału 13 zawiera ogólnikowe sformułowania, "ohyda spustoszenia" przedstawiona jest bez jakichkolwiek aluzji do wydarzeń historycznych i nie opisuje faktu, który się wydarzył. Jezus poleca uczniom by "uciekali w góry", tymczasem wierni udali się do Pelli w Transjordanii (Euzebiusz, HE, III, 5.3). Fałszywi prorocy nie posiadają cech konkretnych postaci historycznych, świątynia i "chleby pokładne" traktowane są jako ówczesne obiekty[11]. Według tradycyji Ewangelia Marka została napisana jako druga, po Mateuszu. Według kolofonów wielu średniowiecznych rękopisów, została napisana w 12 lat po wniebowstąpieniu Jezusa. Miejsce powstaniaJak i w przypadku pozostałych ewangelii, miejsce powstania Ewangelii Marka pozostaje jedynie przedmiotem domysłów uczonych. Wedle tradycji miejscem tym był Rzym, gdzie już w czasach działalności
św. Pawła
istniała gmina chrześcijańska, do której apostoł Paweł napisał
list
. Znaczna część współczesnych biblistów uznaje Rzym jako prawdopodobny. Wskazówką na rzymskie pochodzenie księgi jest jej język literacki, stosujący latynizmy i kalki językowe z łaciny. Przykładem jest kalka łacińskiego zwrotu iter facere (pokonywać drogę, iść) przez greckie οδον ποιειν (hodon poiein) w Mk 2,23. Pewnym jest jednak tylko to, że Ewangelia powstała poza Palestyną i poza środowiskiem znającym język aramejski[12]. CharakterystykaPoczątek Ewangelii Marka w łacińskiej Księdze z Durrow Ewangelia wg Marka zawiera mało mów
Jezusa
, natomiast szczegółowo relacjonuje jego czyny. Język Ewangelii wg Marka jest prosty i niewyszukany. Styl roi się od zapożyczeń z języków semickich i łaciny. Słownictwo jest ubogie, często występują powtórzenia i niezręczności. Słownictwo Ewangelii Marka obejmuje 1345 słów, z czego 102 (7,58%) nie występuje w innych księgach Nowego Testamentu. Do hapax legomena, tj. terminów użytych w Nowym Testamencie tylko jeden raz, należą: σπεκουλατωρ (6, 27), προσορμιζεσθαι (6, 53), μογιλαλος (7, 32), εξουδενεω (9, 2), στιβαδες (11, 8), νουνεχως (12, 34). Głównym tematem księgi jest nadprzyrodzona mądrość i moc Jezusa i jego władza nad
Szatanem
. - Latynizmy
- κραβατος–grabatus (2, 4. 9; 6, 55)
- μοδιος–modius (4, 21)
- λεγιων–legion (5, 9)
- σπεκουλατωρ–spiculator (6, 27)
- δηναριον–denarius (6, 37; 12, 15; 14, 5)
- ξεστης–sextarius (7, 4)
- καθεδρα–cathedra (11, 15)
- κοδραντης–quadrans (12, 42)
- κηνσος–census (12, 14)
- αυλη–ovile (14, 54. 66; 15, 16)
- πραιτωριον–praetorium (15, 16)
- φραγελλοω–fragellare (15, 15)
- κεντυριων–centurio (15, 39. 44. 45)
Kilkakrotnie bardzo dosłownie tłumaczy pewne łacińskie wyrażenia (łacińskie kalki) zrozumiałe tylko na gruncie języka łacińskiego: - οδον ποιειν–iter facere – iść drogą, ale dosł. czynić drogę (2, 23)
- εσχατως εχειν–in extremis esse – umierający(a) (5, 23)
- το ικανον ποιειν–satisfacere (15, 15)
- συμβουλιον–consilium, concilium (3, 6; 15, 1)
- κρατειν–tenere (9, 10)
- Arameizmy
W Ewangelii Marka nie brak też arameizmów, które niemal za każdym razem są tłumaczone: - Rabbi (9,5; 11,21; 14,45) – nietłumaczony
- Rabbuni (10,51) – nietłumaczony
- Boanerges – synowie gromu (3, 17),
- talitha kum – dziewczynko wstań (5, 41),
- korban – darmo (7, 11),
- Effata – otwórz się (7, 34),
- Bartymeusz – syn Tymeusza (10, 46),
- Abba – Ojcze (14, 36),
- Golgota – Miejsce Trupiej Czaszki (15, 22),
- Eloi, Eloi, lama sabachtani – Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił (15, 34).
Marek stosuje jedynie kilka charakterystycznych dla Listów Pawła terminów: - δυναμις, cud – Mk 6, 14; 9, 1 – Rz 9, 1; Ga 3, 20
- ευαγγελιον, ewangelia – Mk 1, 1. 14 – Rz 1, 1-4. 16; 15, 16; 1 Tes 2, 2. 8. 9
- ειρενευω, zachowywać pokój – Mk 9, 50 – Rz 12, 18; 2 Kor 13, 11
- μυστηριον, tajemnica – Mk 4, 11 – Kol 4, 3-5
- μεταμορφοω, przemieniać się – Mk 9, 2 – 2 Kor 3, 18
TreśćPoczątek Ewangelii Marka w minuskule 544 (Gregory-Aland) Ewangelia wg Marka zaczyna się od słów: "Początek Ewangelii [dobrej nowiny] o Jezusie Chrystusie Synu Bożym". Marek pomija całe dzieciństwo Mesjasza, rozpoczynając swoją relację od
Chrztu w Jordanie
i krótkiego opisu działalności
Jana Chrzciciela
. Ogólnie możemy wyodrębnić następujące części Ewangelii: - Przygotowanie do działalności Jezusa (Mk 1,1-13)
- Działalność Jezusa w
Galilei
(Mk 1,14-7,23)
- Działalność Jezusa poza Galileą (Mk 7,24-9,50)
- Podróż do
Jerozolimy
(Mk 10,1-52)
- Działalność w Jerozolimie (Mk 11,1-13,37)
- Męka i śmierć Jezusa (Mk 14,1-16,8)
- Zmartwychwstanie (Mk 16,9-20)
TeologiaMateusz ukazuje Jezusa przemawiającego, Marek natomiast – działającego. Około 35% tekstu drugiej Ewangelii to opisy cudów Jezusa. Marek większą wagę przywiązuje do cudów, jak i znaczenia wiary, traktowanej jako warunek cudu. W opisie cudów można zaobserwować następujący schemat: - zaistnienie problemu
- Jezus rozkazuje chorobie, niemocy, bądź demonowi
- natychmiastowe uzdrowienie
- wszyscy obecni zdumiewają się nad dokonanym cudem i zadają pytanie kim On jest?
Schemat ten można zaobserwować w opisie uzdrowienia opętanego z Kafarnaum (1, 25-27), sparaliżowanego (2, 1-12), głuchoniemego (7, 32-36), ślepego w Betsaidzie (8, 22-26), ponadto w opisie uciszenia burzy (4, 39-41), triumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy (11, 1-10) oraz wypędzenia handlarzy ze świątyni (11, 15-19). Marek w większym stopniu podkreśla znaczenie wiary jako warunku cudu, niż pozostali Ewangeliści. Tylko u Marka Jezus mówi do ojca epileptyka: "Wszystko jest możliwe wierzącemu" (Mk 9, 23) i tylko u Marka ojciec epileptyka prosi: Wierzę, pomórz memu niedowiarstwu (Mk 9, 24). Po przeklęciu drzewa figowego, Jezus wyjaśnia znaczenie wiary, wyjaśnienie to zamieszczają wszyscy Synoptycy, ale najobszerniejsze jest ono u Marka. Tylko u Marka wypowiedź Jezusa zaczyna się od słów: Miejcie wiarę w Boga! (Mk 9, 22). Mateusz ma w tym miejscu: miejcie wiarę i nie wątpcie (21, 21). Końcowe zdanie pouczenia wzbogacone jest – względem Mateusza – o słowo „wierzcie”. Wszystko, o cokolwiek modlicie się i prosicie, wierzcie że otrzymacie, a stanie się wam (Mk 11, 24). ZakończenieWersetów Mk 16,9-20 (zob.
dłuższe zakończenie Ewangelii Marka
) nie ma w części rękopisów, nie znał ich
święty Hieronim
oraz Euzebiusz stąd niektórzy bibliści uważają je za nieautentyczne i w nowych przekładach zaznacza się ich odrębność. Przeważająca liczba rękopisów włączając w to te najważniejsze zawiera ten fragment[13]. W komentarzu do
Biblii Tysiąclecia
podano, że niespójność stylistyczna względem wcześniejszego materiału tej ewangelii może wynikać z tego, że
ewangelista Marek
postanowił dołączyć relację o ukazywaniu się Chrystusa po jego zmartwychwstaniu tak jak było to w pozostałych dwóch ewangeliach synoptycznych. Przez niektórych chrześcijan, wersety te, uważane są za natchnione. Problem autentyczności tego fragmentu wpisuje się w szerszą dyskusję na temat tradycji manuskryptów - zbioru manuskryptów określanych jako
Textus receptus
(oparte są o nie m.in. polska
Biblia Gdańska
, angielska
King James Version
, New King James Version i in.) lub tzw. Nestle Aland (m.in. polska protestancka
Biblia Warszawska
, katolicka
Biblia Tysiąclecia
, angielskojęzyczna
New International Version
i in.). Stosunek do tzw. Tajemnej Ewangelii MarkaIstnieją przypuszczenia, że Ewangelia Marka może być późniejszą, okrojoną wersją
Tajemnej Ewangelii Marka
. Niektórzy badacze, skłonni uznać autentyczność Tajemnej Ewangelii Marka. Pozostaje jednak kwestią otwartą, czy Tajemna Ewangelia Marka powstała przed ewangelią kanoniczną, czy należy ją datować na wiek II i uznać za zależną treściowo od kanonicznej Ewangelii Marka. Obecnie jednak wciąż nie rozstrzygnięto, czy Tajemna Ewangelia Marka istniała naprawdę, czy była tylko współczesnym fałszerstwem. Manuskrypty
7Q5
- sugerowano, że jest to najstarszy zachowany fragment Ewangelii wg Marka Istnieje hipoteza, że papirus
7Q5
znaleziony w
Qumran
jest najstarszym fragmentem Ewangelii wg Marka, a jednocześnie Nowego Testamentu. Zobacz teżPrzypisy- ↑ R. T. France The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek text str. 38
- ↑ Bernd Kollmann, Joseph Barnabas (Liturgical Press, 2004), s. 30.
- ↑ Papias, cytat w Eusebius History of the Church, trans. G.A. Williamson (London: Penguin Books Ltd., 1965). 3.39.15 / ss. 103–4. Dostępne także na stronie:
online
- ↑ Irenaeus, Against Heresies 3.1, także 10:6.
- ↑ 5,0 5,1 cytat w Eusebius, History of the Church, 6:14
- ↑ Tertullian, Przeciw Marcjonowi, 4:5
- ↑ James R. Edwards,
The Gospel according to Mark
, The Pillar New Testament Commentary, Wm. Eerdmans 2002, s. 6.
- ↑ Schelle, U. The History and Theology of the New Testament Writings.Minneapolis: Fortress, 1998. s. 200
- ↑ R. T. France, The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek text, NICNT, Wm. Eerdmans, 2002, s. 39
- ↑ James R. Edwards,
The Gospel according to Mark
, The Pillar New Testament Commentary, Wm. Eerdmans 2002, s. 9.
- ↑ Józef Kudasiewicz, Ewangelie Synoptyczne, w: Wstęp do Nowego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Pallottinum 1996, s. 119
- ↑ R. T. France, The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek text, NICNT, Wm. Eerdmans, 2002, ss. 35-41
- ↑ komentarz do Mk16,9-20 zapisany w Biblii Tysiąclecia
Bibliografia- Komentarze
- James R. Edwards,
The Gospel according to Mark
, The Pillar New Testament Commentary, Wm. Eerdmans 2002.
- R. T. France,
The Gospel of Mark: A Commentary on the Greek text
, NICNT, Wm. Eerdmans, 2002.
- Trocmé, Étienne,
L'Évangile selon saint Marc
, Labor et Fides, 2000.
- E. Klostermann, Das Markusevangelium, Tübingen 1950.
- Ernst Lohmeyer, Das Evangelium des Markus, KEK, Göttingen 1963.
- Inne opracowania
- red. J. Szlaga, "Wstęp ogólny do Pisma Świętego", Pallotinum, Poznań - Warszawa 1986.
- J. Kudasiewicz, "Ewangelie synoptyczne dzisiaj", Warszawa 1986,
- J. Kudasiewicz, "Teologia Ewangelii Synoptycznych" w: "Teologia Nowego Testamentu" red. F. Gryglewicz, t. 1, KUL, Lublin 1986.
Linki zewnętrzne Przekłady online
Inne hasła zawierające informacje o "Ewangelia Marka":
I wiek
...
1972
...
Diakon
...
Ewangeliści
...
Romeo and Juliet
...
Dire Straits
...
Cesarze rzymscy
...
Zakon Kaznodziejski
...
Wostok
...
Współczesność
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ewangelia Marka":
Motyw powrotu w literaturze i filmie (plansza 23)
...
47. Wybrane religie świata (plansza 11)
...
057. Idiomy w języku niemieckim (plansza 22)
...
|