Berberowie (Berberzy) – rdzenna ludność północnej
Afryki
i
Sahary
pochodzenia chamito-semickiego.
Stanowią w większości odrębny typ somatyczny w ramach
rasy białej
, nazywany w nauce berberyjskim. Wielu ma do dziś niebieskie oczy, rude, bądź jasne włosy. Wyróżnić można kilka grup Berberów m.in.:
Berberowie są uważani za rdzenną ludność Północnej
Afryki
. Obecnie spotykamy plemiona i związki berberyjskie na obszarach od
Oazy Siwa
w
Egipcie
aż po wybrzeża
Oceanu Atlantyckiego
i od brzegów
Morza Śródziemnego
po południowe granice
Sahary
. Oblicza się, że
językami berberyjskimi
mówi dzisiaj jeszcze od 6 do 7 mln ludzi; najwięcej w
Maroku
i
Algierii
. Najdalej stwierdzony zasięg Berberów dotyczy
Wysp Kanaryjskich
, gdzie byli znani pod nazwą
Guanczów
.
Nazwa Berber pochodzi od
łacińskiego
barbarus –
barbarzyńca
. Do języków europejskich weszło za pośrednictwem arabskiego barbar (بربر), choć
Arabowie
nie zdawali sobie sprawy z jego pogardliwego znaczenia –
Ibn Chaldun
uważał słowo barbar za imię praojca tego ludu. Sami siebie Berberowie nazywają Amazigh (l.mn. Imazighen) – "ludzie wolni".
Historia
Prawdopodobnie Berberowie na wspomnianych wyżej terytoriach byli obecni od
starożytności
. Spotykali ich już starożytni Grecy i
Kartagińczycy
kolonizując południowe wybrzeża Morza Śródziemnego. Powszechnie uznaje się, że przodkami Berberów są twórcy cywilizacji kapskiej. Starożytni pisarze i geografowie nazywali Berberów różnie, w zależności od miejsc zamieszkiwania. Mieszkańców
Cyrenajki
nazywali Nasamonami i Psyllami, z Fezzanu – Garamantami, z Tunezji – Makalami, Getulami z Sahary, Maurami z obecnych terenów Algierii i Maroka, Numidami ze wsch. części płn. Afryki. W
starożytnym Egipcie
określano ich mianem Libijczyków, którzy najeżdżali ten kraj od zachodu. Ich wizerunki utrwalone na starożytnych obrazach i
stelach
egipskich prezentują ich jako jasnowłosych bądź rudowłosych ludzi. Wielu służyło w armii faraonów jako najemnicy. Zajmowali się wówczas
pasterstwem
, łowiectwem oraz rolnictwem. Terytoria, które zamieszkiwali określały charakter mieszkańców. Byli twardzi, nieustępliwi, wojowniczy. Berberowie przez stulecia ulegali wpływom punickim (starożytna Kartagina), a później wpływom rzymskim. W okresie wojen punickich powstały pierwsze państwa berberyjskie Massylów i Masalesylów (pierwsze znane państwo berberyjskie –
Numidia
istniało już w III wieku p.n.e.) które wsparły Rzymian w walce z Kartagińczykami. Później zostały one włączone przez Rzymian do północno-afrykańskich prowincji Cesarstwa rzymskiego. Zostało ono zwasalizowane przez antyczny
Rzym
a jego mieszkańcy poddani zostali romanizacji, wzmacniając Imperium. W V–VI wieku n.e. tereny zamieszkiwane przez Berberów stały się obiektem
wędrówki ludów
. Na terytorium dzisiejszej Tunezji osiedlili się
Wandalowie
, których resztki niewyniszczone przez
bizantyjskiego
wodza
Belizariusza
w VI wieku n.e. schroniły się w górach Auresu wzmacniając istniejące tam skupiska ludności o silnym procencie jasnych oczu i włosów, określanych dzisiaj mianem
Kabylów
. Do VII wieku większość Berberów wyznawała
chrześcijaństwo
lub politeizm. W VII wieku po ekspansji arabskiej zaczęło się to stopniowo zmieniać, gdyż większość ludności przyjęła
islam
, mimo prób oporu (utworzenie państwa Berghuata i założenie własnej religii przez
Saliha ibn Tarifa
). Pozostały jednakże wyraźne różnice w obyczajowości. Między innymi charakterystyczny szacunek do kobiet wyrażający się
monogamią
oraz prawem współdecydowania o ważniejszych sprawach rodziny wspólnie z mężem.
Część Berberów, mieszkańców Wysp Kanaryjskich pozostała poganami do XIV wieku, do czasu kiedy przybyli tam
Hiszpanie
i
Portugalczycy
. Hiszpanie dokonali aneksji wysp, połączonej z podbojem miejscowej ludności, która w większej części zginęła w walce a częściowo się zasymilowała. Pozostały po niej tylko stare miejsca grzebalne, gdzie odkrywa się rudowłose mumie o szkieletach przypominających typy śródziemnomorskie Corded lub
kromaniońskie
, charakteryzujące się jasną pigmentacją. Plemiona berberyjskie miały w przypadku terenów dzisiejszej Algierii i Maroka sporą autonomię i poczucie własnej odrębności, której nie mogli wykorzenić Arabowie.
W latach 1921–26 na terenie obecnego
Maroka
istniała berberyjska
Republika Rif
. Po procesie dekolonizacji wielu Berberów migrowało do Francji. W nowych krajach po dekolonizacji z trudem odnajdywali się w nowej rzeczywistości stając się obywatelami drugiej kategorii po Arabach. Na emigracji wnieśli szczególnie ważny wkład w kulturę francuską. Przykładem jest tu cała plejada aktorów, piosenkarzy, na przykład
Isabelle Adjani
, piłkarz
Zinedine Zidane
.
Współcześnie w krajach istniejących na ojczystych ziemiach Berberów, szczególnie w Algierii (8–15% Berberów) czy Maroku (30%), arabskie władze prowadzą politykę ich wynaradawiania i asymilacji.
| Berberowie podczas święta | | |