Monogamia
MonogamiaPomnik małżeństwa monogamicznego na pl. Kaszubskim w
Gdyni
Monogamia (
gr
. μονογαμία, od μόνος monos "jedyny" i γαμέω gameo "zawieram małżeństwo"; jednożeństwo) –
małżeństwo
jednego
mężczyzny
i jednej
kobiety
.
Socjobiolodzy
uznają monogamię za podstawowy model stosunków panujących między ludźmi, skłaniają się jednak ku kwalifikacji: "monogamia ze skłonnością do zdrady"[]. HistoriaZwiązki monogamiczne były i są główną formą małżeństw wśród społeczeństw zbieracko-łowieckich (gdzie tylko około 15% mężczyzn posiada więcej niż jedną żonę)[]. Monogamia była również szanowana w starożytnych cywilizacjach Bliskiego Wschodu. Mimo iż istniały liczne wyjątki, była ona normą życia rodzinnego starożytnych społeczeństw tego regionu[1] [2]. Starożytny EgiptZachowane świadectwa na temat struktury rodzinnej w
Egipcie
zdają się wskazywać na to, że "gospodarstwo małżeńskie" było podstawą egipskiego społeczeństwa. Zdarzały się przypadki w Starym i Średnim Państwie, że bogatszy mężczyzna miał więcej żon, jednak monogamia była normą. W przypadku kryzysu małżeńskiego, żona mogła dać rozwód mężowi, by nie tolerować drugiej żony. Z drugiej strony finansowe zobowiązania wobec pierwszej żony i jej dzieci sprawiały, że mąż nie mógł pozwolić sobie na drugą żonę o tym samym statusie[3]. Ważnym powodem rozwodu była bezpłodność żony, choć Napomnienia Ankszeszonka (Ankhsheshonq) - jedno z dzieł egipskiej literatury mądrościowej, podobne do
Napomnień Amenemopeta
i analogiczne do
ksiąg dydaktycznych
(mądrościowych)
Starego Testamentu
- stwierdza, że porzucanie kobiety z tego powodu jest niewłaściwe. Idealny Egipcjanin, ukazany w tekstach Napomnień oraz w
oficjalnej sztuce
, to człowiek oddany swej rodzinie, żonie i dzieciom, i szanujący swych rodziców. Zazwyczaj, na płaskorzeźbach grobowych urzędnika przedstawiano razem ze wspierającą go małżonką. Podpis: Jego żona (imię), jego ukochana jest standardową formułą, służącą do jej rozpoznania[4]. Starożytna Babilonia
Kodeks Hammurabiego
obowiązujący w
Babilonii
ok. 1700 r. przed Chr., bronił małżeństwa monogamicznego: dozwalał pojąć drugą żonę jedynie w przypadku niepłodności, i tylko jedną konkubinę (chyba, że była niepłodna), która nie miała praw równych żonie. Zwyczaje te później się rozluźniły jak świadczy o tym Zbiór praw asyryjskich, pod koniec II w. przed Chr.[1][5] HetyciNasz wiedza o sytuacji rodzinnej
Hetytów
pochodzi z prawodawstwa hetyckiego. Nie zachowały się niestety kontrakty ślubne czy akta adopcyjne. Zachowane dokumenty potwierdzają, że wśród zwykłej ludności podstawową formą małżeństwa była monogamia. Nie należy wykluczać wyjątków. Na podstawie porównań z innymi społeczeństwami, można przypuszczać że także u Hetytów istniał
lewirat
. Praktyka zawierania małżeństw przez członków rodziny królewskiej pozwala domyślać się, że prawdopodobnie w świecie hetyckim istniała także poligamia.[6] IzraelW
Izraelu
panowała względna monogamia, ale mniej rygorystycznie niż w zwyczajach mezopotamskich tamtych czasów. Świadczą o tym archiwalne teksty z
Ugaryt
. Zarówno opowiadania ugarytyjskie, jak i biblijne potwierdzają pogląd, że w okresie późnej
epoki brązu
i
epoki żelaza
na terenach
Syro
-
Palestyny
monogamia była normą[7]. - W najwcześniejszym okresie. Abraham ma początkowo tylko jedną żonę, dopiero z powodu niepłodności poślubia niewolnicę Hagar. Ma też jedną konkubinę, Keturę (Rdz 25,1). Inni patriarchowie Nahor – jedna żona i jedna konkubina (Rdz 22, 20-24). Podobnie Elifaz (Rdz 36, 11n). Ale Jakub poślubia dwie siostry Leę i Rachelę (Rdz 29,15-30; 30,1-9). Ezaw ma trzy żony (Rdz 26, 34; 28,9; 36,1-5).
- W epoce Sędziów. Gedeon miał wiele żon (Sdz 8,30n). Bigamia uznana za stan legalny (Pwt 21, 15-17), ale najprawdopodobniej nie była aż tak częsta.
- W epoce królewskiej. Królowie mają nieraz haremy, ale wśród zwyczajnych ludzi Księgi Samuela i Królewskie, opowiadające o całym okresie Monarchii, nie odnotowują żadnego przypadku bigamii, z wyjątkiem ojca Samuela z czasów sędziow. Podobnie księgi mądrościowe, odzwierciedlające społeczność Izraela tamtych czasów nie mówią o poligamii. Przeciwnie fragmenty o kobietach i ognisku domowym można rozumieć w kontekście monogamicznej rodziny (Prz 5,15-1; Koh 9,9; Syr 26, 1-4, Prz 31, 10-31). Podobnie
Księga Tobiasza
. Tak też jako symbol przymierza Boga z Izraelem ukazują małżeństwo
Prorocy
[1].
Starożytna GrecjaRównież w Starożytnej
Grecji
broniono monogamicznej instytucji małżeńskiej. W
Atenach
prawo było rygorystyczne do tego stopnia że nie tylko same prostytutki oraz
hetery
, będące swego rodzaju konkubinami, nie miały praw obywatelskich, lecz również ich potomstwo - nawet jeśli ojciec był obywatelem i chciał je oficjalnie uznać, nie mogło uzyskać praw obywatelskich[8]. Starożytny RzymObrona monogamii jest widoczna w okresie panowania
Juliusza Cezara
, który w obliczu upadku instytucji rodzinnej oraz zmniejszania się populacji arystokracji i obywateli rzymskich w stosunku do ludności napływowej, ustanowił drakońskie prawa broniące małżeństwa, noszące nazwę Lex Julia de maritandis ordinibus (Prawo Juliusza o stanie małżeńskim) oraz Lex Julia de adulteriis et de pudicitia (Prawo Juliusza o cudzołóstwie i wstydliwości) z lat 18-17 r. przed. Chr. Skazywały one np. osoby, które popełniły zdradę małżeńską na zesłanie na dwie osobne wyspy na
Morzu Śródziemnym
, a także dawały ojcu niewiernej żony prawo do zabicia cudzołożnej córki i jej kochanka - jeśli dokonali zdrady małżeńskie w domu rodzinnym. Ustawy te zostały złagodzone w 9 r. po Chr. przez Lex Papia Poppaea[9] Starożytne ChrześcijaństwoMonogamiczność małżeństwa, przywrócona przez Jezusa, była w Kościele od początku interpretowana jako naturalna dla człowieka. Ukazywał ja jako rzeczywistość bezwzględnie przestrzeganą w Kościele
św. Justyn
(ok.
100
-ok.
165
). Nauczał on, że grzech niewierności zaczyna się w sercu, zgodnie ze słowami Mistrza. Grzesznikami są więc nie tylko ci, którzy według prawa ludzkiego zawierają drugie małżeństwo, ale również ci, którzy pożądliwie patrzą na kobietę[10].
Orygenes
(
186
-
254
) zaliczał do grupy chrześcijan nieoświeconych wewnętrznie nie tylko osoby wstępujące w nowy związek po rozwodzie, ale także te osoby, które zostawszy wdowami lub wdowcami nie potrafiły żyć w ewangelicznej powściągliwości i wstępowały ponownie w związek małżeński. Według Aleksandryjczyka drugi związek nie jest bowiem zgodny z naturą Adama, pierwszego człowieka. Nie mógłby on powiedzieć o drugiej żonie: Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! (Rdz 2,23). Również Abraham i Jakub, mimo iż mieli więcej żon, do grobu złożeni zostali jedynie z pierwszymi żonami[11]. Monogamiczność związku małżeńskiego była dla chrześcijan też konsekwencją tego, że małżeństwo ochrzczonych jest
sakramentem
, czyli znakiem łaski i miłości Bożej obecnej w związku Chrystusa i Kościoła. Jak miłość między Zbawicielem i odkupionymi ludźmi zgromadzonymi we wspólnocie Kościoła jest wyłączna, tak wyłączna jest sakramentalna miłość męża, znaku Chrystusa, i żony, znaku Kościoła.
Augustyn z Hippony
(
354
-
430
) pisał, że Co jest wielką tajemnicą (sacramentum) w Chrystusie i Kościele, to w każdym poszczególnym mężu i żonie jest skromną tajemnicą (sacramentum minimum) nierozerwalnego związku[12]. Podobnie nauczał św.
Jan Chryzostom
(350-407)[13]. ChrześcijaństwoW
Kościele katolickim
i
Kościele prawosławnym
jedynie taki związek małżeński może posiadać charakter sakramentu. Wszelkie inne niż tego rodzaju związki są w świetle Ewangelii i prawa kościelnego niegodziwe i grzeszne (por. Mk 10, 6-9; Łk 16, 18). Respektowanie zasad monogamii w praktyce życia wymaga od chrześcijan odpowiedniej kultury
sumienia
i
woli
[14]. Zobacz teżPrzypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 R. de Vaux OP, Instytucje Starego Testamentu, t. 1, Wydawnictwo "Pallotinum" Poznań 2004, s. 34n.
- ↑ Praca Zbiorowa: Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (redaktor), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (współredaktorzy). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995. .
- ↑ G. Pinch: Private Life in Ancient Egipt. w: Praca Zbiorowa: Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (redaktor), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (współredaktorzy). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995, ss. 370 i 373. .
- ↑ G. Pinch: Private Life in Ancient Egipt. w: dz. cyt., s.374.
- ↑ M. Stol: Private Life in Ancient Mesopotamia. w: Praca Zbiorowa: Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (redaktor), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (współredaktorzy). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995, s. 488. .
- ↑ F. Imparati: Private Life Among the Hittites. w: Praca Zbiorowa: Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (redaktor), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (współredaktorzy). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995, s. 574. .
- ↑ M. Gruber: Private Life in Ancient Israel. w: Praca Zbiorowa: Civilizations of the Ancient Near East. J. M. Sasson (redaktor), J. Baines, G. Beckman, K. S. Rubinson (współredaktorzy). T. 1. Nowy Jork: Simon & Schuster Macmillan, 1995, s. 644. .
- ↑ Por. Maria Nowak: Pozycja prawna i obyczajowa heter w Atenach epoki klasycznej. w: Formy organizacji życia społecznego w starożytności (praca zbiorowa). A. Gendźwiłł, A. Izdebski, D. Jasiński, R. Toczko (redaktorzy). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006, s. 37. . Andrzej Wypustek.Życie rodzinne starożytnych Greków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 2007, s.266,
- ↑ Zob. hasło Lex w:
Dictionnaire des Antiquités grecques et romaines
, oprac. Daremberg i Saglio (1877)
- ↑ 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Milcjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz. ks. Leszek Misiarczyk (przekład, wstep i przypisy), ks. Józef Naumowicz (oprac). Kraków: Wydawnictwo „M”, 2004, s. 217, seria: Biblioteka Ojców Kościoła 24. . Por. Dialog z Żydem Tryfonem, 134; por. H. Rondet SJ: Introduction a l'étude de la théologie du marriage. Paris: 1960, s.26
- ↑ Por. Orygenes, Komentarz do 1 Listu do Koryntian, 1, wydane: Cl. Jenkins. Origen on I Corinthians. „Journal of Theological Studies”. 9 (1907-1908). Ss. 504, lek. 14 oraz lek. 19. ; Henri Crouzel SJ: Virginité et mariage selon Origène. Paryż-Brugia: Desclée de Brouwer, 1963, ss. 156-157.
- ↑ Augustyn z Hippony, Małżeństwo i pożądliwość I, 21.23, przeł. Krzysztof Kościelniak OFMConv, [w:] Tenże, Pisma świętego Augustyna o małżeństwie i dziewictwie. Przekład i komentarz, ks. Augustyn Eckmann (red.), Lublin 2003 Towarzystwo Naukowe KUL, s. 374 (De nuptiis et concupiscentia; CSEL 42, 236[22-24]; PL 44, 413: Quod ergo est in Christo et in Ecclesia magnum, hoc in singulis quibusque viris atque uxoribus minimum, sed tamen coniunctionis inseparabilis sacramentum.
- ↑ Por. Homilia in Genesin 23,3 (
PG
53,300); Quales ducendae sint uxores, 3 (PG 51,230) ; por. J. Krykowski, Jan Chryzostom. Nauka o małżeństwie, rodzinie i wychowaniu w: Św. Jan Chryzostom: O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie. Kraków: Wydawnictwo “M”, 2002, ss. 25-28. .
- ↑ Monogamia: Słownik małżeństwa i rodziny, pod. red. prof. dra hab. Edwarda Ozorowskiego, Łomianki 1999
Inne hasła zawierające informacje o "Monogamia":
Człowiek
...
Małżeństwo
...
Tertulian
Praxean (ed. Aem. Kroymann et Ern. Evans)De virginibus velandis (ed. E. Dekkers)De Monogamia, CCL 2, 1227-1253, ed. E. Dekkers; przekład polski: O jednożeństwie, tłum. ...
Feliks Koneczny
...
Monogamia
Pomnik małżeństwa monogamicznego na pl. Kaszubskim w
Gdyni
Monogamia (
gr
. μονογαμία, od μόνος monos "jedyny" i γαμέω gameo "zawieram małżeństwo"; ...
Poligamia
...
Wielożeństwo
...
Poliandria
...
Homo erectus
...
Ptaki
przypadkach – na kilka lat albo aż do śmierci jednego z partnerów[116]. Monogamia umożliwia wspólną opiekę rodzicielską, która jest szczególnie ważna dla gatunków, w ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Monogamia":
026b. Ptaki – latający krewni gadów (plansza 9)
...
026b. Ptaki – latający krewni gadów (plansza 7)
...
|