Attyla
AttylaAttyla
Wódz Hunów
| |
Wódz Hunów
| Okres panowania | od
445
do
453
| Poprzednik |
Ruas
-
stryj
Attyli i
Bledy
| Następca |
Ellak
| Dane biograficzne | Dynastia |
Hunowie
| Urodzony |
406
| Zmarł |
453
| Ojciec |
Mundzuk
| Matka | NN | Żona | Herricha, Arykan,
Ildico
, Gudrun | Dzieci | Tuldila, Dengizek, Sengilak, Tingiz, Csaba, Bel-Kermek, Ellak, Ernak |
Attyla (
łac.
Attila z goc. dosł. "Mały ojciec", "Ojczulek"), zwany też "Biczem Bożym" (
łac.
Flagellum Dei, niem. Godegisel) (
406
–
453
) - wódz
Hunów
. Razem ze swoim bratem
Bledą
stworzył imperium, które sięgało od
Danii
po
Bałkany
i od
Renu
aż do
Morza Kaspijskiego
. Hunowie
Przypuszczalny zasięg imperium Attyli
Hunowie
byli koczowniczym
plemieniem
, które przybyło do Europy z azjatyckich stepów około trzydzieści lat przed narodzinami Attyli. BiografiaAttyla urodził się w
406
, jako
syn
Mundzuka
. Razem ze swym starszym bratem Bledą odziedziczył tron po
stryju
Ruasie
. Po objęciu władzy nad plemieniem rezydował w okolicy
Tokaju
w górnych
Węgrzech
. W roku
441
spustoszył
Mezję
,
Ilirię
i
Trację
. W
445
w trakcie polowania zabił swego brata Bledę, z którym dotychczas dzielił przywództwo nad Hunami, myląc go z niedźwiedziem (Attyla musiał wypełnić wówczas
konoss
). W
447
najechał
Cesarstwo Wschodniorzymskie
i zmusił cesarza
Teodozjusza II
do jednorazowego trybutu w wysokości 6000 funtów złota, potroił też wówczas do 2100 rzymskich
funtów
złota płaconą przez cesarstwo coroczną daninę. Jednym z zarzutów wobec Rzymian było zbezczeszczenie przez biskupa z Margus królewskich grobów Hunów na północ od Dunaju. Attyla chciał poślubić
Honorię
, siostrę cesarza
Walentyniana III
. Kiedy zabiegi wodza Hunów o jej rękę zostały odrzucone (
450
), przeprawił się przez Ren na zamieszkane przez
Franków
tereny Cesarstwa Zachodniorzymskiego i zburzył wiele miast frankijskich, między innymi
Metz
. Oblegał też
Orlean
, ale zachodniorzymski wódz
Aecjusz
odparł go spod miasta. Na
Polach Katalaunijskich
między
Troyes
a
Metzem
doszło do krwawej bitwy pomiędzy wojskami Attyli a
Wizygotami
,
Burgundami
,
Frankami
i Rzymianami. Hunowie zostali pokonani. Attyla cofnął się, ale w następnym roku (
452
) najechał północną
Italię
. Zburzył m.in.
Akwileję
, głód i panująca wśród Hunów zaraza skłoniły go jednakże do zaprzestania najazdu. W
453
Attyla zmarł, rzekomo uduszony przez jedną ze swych trzystu żon imieniem
Ildico
w trakcie nocy poślubnej. Synowie Attyli podzielili państwo między siebie, co doprowadziło do jego dezorganizacji i rozpadu. Według innych źródeł, Attyla zmarł w wyniku przepicia na własnym ślubie.[1] W
454
Gepidzi
rozbili Hunów w bitwie nad rzeką Nedao. Ich resztki uszły na wschód. Attyla w literaturzeAttyla jako Etzel lub Ecel pojawia się w niemieckiej
Pieśni o Nibelungach
, zaś w Eddzie poetyckiej - Frag. pieśni o Sygurdzie (Brot af Sigurdarkvidu), Pieśni o Gudrun I (Gudrunarkvida I), Pieśni o Sygurdzie krótkiej (Sigurdarkvida en skamma), Zamordowaniu Niflungów (Drap Niflunga), Pieśi o Gudrun II. Dawnej (Gudrunarkvida II. En forma), Pieśi o Gudrun III (Gudrunarkvidar III), Płaczu Oddruny (Oddrunar gratr), Grenlandzkiej pieśni o Atlim (Atlmal en gronlenzku), Podżeganiu Gudruny (Gudrunar hvot) i Pieśni o Hamdirze (Hamdismal) - jako Atli syn króla Hunów, Budliego brat Oddruny, Brunhildy walkiri i drugi mąż Gydrun córki króla Gotów, Gjukiego i jego żony Grimhildy. Attyla myli się autorowi Kroniki królestwa słowian czyli Latopisowu Popa Duklanina (
XII
w.) z postacią króla Węgrów Arpada. Według
Augustyna
(dawniej zwanego Angelusem) ze
Stargardu
(poł.
XIV
w.), mnicha broniącego tezy odrębności Pomorza od Polski i odwiecznej wrogości polsko-pomorskiej Wandalowie byli wspólnymi przodkami
Pomorzan
i Polaków. Po śmierci Wandy doszło do rozpadu; lepsza część Wandalów zmieniła nazwę na Pomorzan, których pierwszym władcą został rex Wandalorum Attyla - primus Pomeranorum rex. Z kolei redaktor czy interpolator Kroniki wielkopolskiej z XIV w. tak próbował wytłumaczyć słowiańskie, jak sądził, pochodzenie Węgrów: mieli się oni wywodzić z kraju nad rzeką Wkrą (niem.: Ucker), wpadającą do
Morza Bałtyckiego
. Wypierani przez Gotów postanowili udać się wraz z rodzinami do Pannoni skąd pochodzili (?). Aby wędrówką nie wyrządzac szkód i przykrości swemu ludowi słowiańskiemu, uczynili to w sposób bardzo niebezpieczny, wędrując przez kraj Teutonów, Burgundię, Lombardię aż do Slawoni. Ich król Tyla, zwany w pismach Attyla, przybywszy do Pannoni, w niej obrał sobie stałe miejsce pobytu. Ponieważ napłynęło do nich wiele ludów słowiańskich, porzycili nazwę Wkrzanie i przyjęli Wandalów. Część zaś owych Słowian, którzy od rzeki Wkry nazywali się Wkrzanami - jeszcze bardziej komplikuje sprawę kronikarz wielkopolski - potem od czasu zmieszania się z ludem Hunów (...) zarówno od Hunów, jak i od Wkrzan została nazwana Węgrami. (Kronika wielkopolska, prolog). Bez wątpienia powodem tej kontaminacji było podobieństwo nazw Ungari, Hungari - Hunni - Vcra, Ukra.
Attyla
to także tytuł opery
Giuseppe Verdiego
. Najnowszą powieść historyczną o najsłynniejszym wodzu Hunów pt. Attyla, Bicz Boży napisał William Dietrich (Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2005.)
Związki z ArpadamiAttyla w kronice norymberskiej Według legendy o
Hunorze i Magorze
i niektórych źródeł był
przodkiem
dynastii
Arpadów
. Nie wiadomo jednak, od którego syna. Niektórzy sądzą, że od
Csaby
, inni, że od
Ernaka
. Pokrewieństwo to jest jednak w zasadzie niemożliwe do udowodnienia. Znany humanista włoski
Filip Kallimach
napisał biografie Attyli dedykowaną królowi
Maciejowi Korwinowi
. W swej pracy opierał się na dziełach m.in. Ammianusa Marcellinusa,
Jordanesa
,
Pawła Diakona
,
Marcellinusa Komesa
, Hydacjusza,
Sokratesa Scholastyka
, Hermiasza Sozomena. (Niepewna) genealogia4. Kuridak | | | | | | 2. Mundzuk | 5. NN | | | | | | | | 1. Attyla | 6. NN | | | | | 3. NN | | | 7. NN | | | | |
Żony- Herricha
- Arykan
-
Ildico
(Hildiko)
- Gudrun
Potomstwo- Tuldila
-
Dengizek
(inaczej Dengizik, Dengizich, Dengezich, u Jordanesa Dintzic)
- Sengilak
- Tingiz
-
Csaba
- Bel-Kermek
-
Ellak
-
Ernak
(inaczej Ernach, Hernak, Hernach)
Zobacz też Bibliografia- K. Dąbrowski, T. Nagrodzka-Majchryk, E. Tryjarski – Hunowie europejscy, Protobułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie, z serii: "Kultura Europy wczesnośredniowiecznej" z. 4, Ossolineum 1975.
- Andrzej Dziadzio, Powszechna historia prawa, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2008.
- Ryszard Grzesik, Attyla a Słowianie. Przyczynek do wyobrażeń o kontaktach huńsko-słowiańskich w średniowiecznych źródłach narracyjnych, [w:] "Roczniki Historyczne" 59 (1993).
- György Györffy - Święty Stefan I.Król Węgier i jego dzieło., przekład Tomasz Kapturkiewicz, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2003.,
- Peter Heather, Upadek Cesarstwa Rzymskiego, przeł. Janusz Szczepański, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2007.,
- Jordanes - O pochodzeniu i czynach Gotów [w:] Edward Zwolski - Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli Scytyjska Europa, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1984.
- Philippi Callimachi [Filip Kallimach], Attila, edit atque in linquam Polonam traduxit Thaddaeu Kowalewski, PWN, Warszawa 1962.
- Józef Kuranc, Wyprawa poselstwa wschodniorzymskiego na dwór Attyli, [w:] „Meander” R. 12 (1957), s. 20-36.
- Dénes Lengyel, Korona i miecz. Opowieści z dziejów Węgier, przełożyli T. Kulisiewicz, A. Mazurkiewicz, M. Paczoska, M. Schweinitz-Kulisiewicz, I. Szyszkowska, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1990,
- John Man - Attyla. Barbarzyńca który rzucił wyzwanie Rzymowi, przekład Katarzyna Bażyńska-Chojnacka, Piotr Chojnacki, z serii: „Wielcy historii”, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2005.,
- Magdalena Mączyńska – Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V w., PWN, Warszawa-Kraków 1996.,
- Marcin Pawlak – Aecjusz i Barbarzyńcy, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków 2007.,
- Jerzy Strzelczyk – Mity, podania i wierzenia dawnych słowian, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998. (pod hasłem Attyla)
- Lech. A. Tyszkiewicz – Hunowie w Europie. Ich wpływ na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie oraz na ludy barbarzyńskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004.
- Lech. A. Tyszkiewicz – Barbarzyńcy w Europie, Wrocław 2006.
- Marek Wilczyński, Bipedes bestiae – obraz Hunów w oczach autorów rzymskich IV i V w. n.e., [w:] "Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica II" Folia 17, pod red. Jerzego Gołębiowskiego, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003., ISSN 1643-6547
- Otto J. Maenchen-Helfen, Die Welt der Hunnen. Eine Analyse ihrer historischen Dimension, deutschsprachige Ausgabe besorgt von Robert Göbl, Wien-Köln-Graz 1978.
- Retervölker aus dem Osten. Hunnen + Awaren, Burgenländische Landesausstelllung 1996 Schloß Halbturn, Begleitbuch und Katalog, Eisenstadt.
- Géza Gárdonyi, Byłem niewolnikiem Hunów, przeł. Andrzej Sieroszewski, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1984 (wyd. II),
- William Dietrich, Attyla. Bicz Boży, przeł. Michał Kompanowski, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2006,
- Romuald Wojna, Wielki świat nomadów. Między Chinami i Europą, "„Wiedza Powszechna", Warszawa 1983.
Przypisy- ↑ Andrzej Dziadzio, Powszechna historia prawa, str. 50, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2008
Inne hasła zawierające informacje o "Attyla":
Fiskalizm
...
Attyla
Attyla
Wódz Hunów
Wódz Hunów
Okres panowaniaod
445
do
453
Poprzednik
Ruas
-
stryj
Attyli i
Bledy
Następca
Ellak
Dane biograficzneDynastia
Hunowie
Urodzony
406
Zmarł
453
Ojciec
Mundzuk
MatkaNNŻonaHerricha, ...
Werona
...
Trewir
...
Wielka wędrówka ludów
...
Beowulf
...
Pieśń o Nibelungach
...
Burgundowie
Historia niespokojnej epoki IV i V w., Warszawa-Kraków 1996., John Man - Attyla. Barbarzyńca który rzucił wyzwanie Rzymowi, Wyd. AMBER, Warswzawa 2005., Jerzy Rajman ...
Seklerzy
...
Lublana
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Attyla":
010c. Rzym (plansza 18)
...
009 Ustrój i społeczeństwo Aten (plansza 7)
...
|