Bangladesz, Ludowa Republika Bangladeszu (
beng.
গনপ্রজাতন্ত্রী বাংলােদশ) – państwo w
Azji Południowej
, położone nad
Zatoką Bengalską
i graniczące z
Indiami
i
Birmą
. Jedno z najgęściej zaludnionych i zarazem najbiedniejszych państw świata. Stolicą Bangladeszu jest
Dhaka
(dawna Dakka) z 10,5 mln mieszkańców.
Pochodzenie nazwy
Ustrój polityczny
Jatiyo Sangshad Bhaban,
siedziba Zgromadzenia Narodowego Bangladeszu.
Bangladesz jest republiką i członkiem
Wspólnoty Narodów
. Po referendum we wrześniu
1991
roku powrót do systemu demokracji parlamentarnej, ustanowionego na mocy konstytucji z
16 grudnia
1971
roku, która została zmieniona w styczniu
1975
roku aby wprowadzić system prezydencki. Głową państwa jest prezydent, pełniący funkcje głównie reprezentacyjne. Władzę ustawodawczą sprawuje 330-osobowe Zgromadzenie Narodowe (Dźatija Sangsad). 300 posłów wybieranych jest w sposób bezpośredni, a 30 miejsc zarezerwowanych jest dla kobiet, wybieranych w sposób pośredni. Władza wykonawcza należy do rządu odpowiedzialnego przed parlamentem. Władza sądownicza natomiast jest oddzielona i niezależna.
Od
1991
roku rządzi Nacjonalistyczna Partia Bangladeszu, która w wyborach
1 października
2001
roku uzyskała 195 mandatów. Za nimi plasuje się Liga Ludowa (58 mandatów) i Zgromadzenie Muzułmańskie (17 mandatów).
Główną partią opozycyjną jest Liga Ludowa, która współdziała z Komunistyczną Partią Bangladeszu, Ligą Robotników i Chłopów Bangladeszu, Narodową Ligą Ludową oraz Sojuszem Lewicy.
Spory i kwestie międzynarodowe
- Wciąż nieokreślony pozostaje przebieg granicy z
Indiami
.
Geografia
Ukształtowanie powierzchni
Bangladesz zajmuje wschodnią część
Niziny Hindustańskiej
, zwaną Niziną Bengalską. Prawie połowę kraju stanowią delty takich rzek jak
Brahmaputra
,
Ganges
, czy
Meghna
. Większa część powierzchni jest równinna z niewielkimi wzniesieniami nad poziom morza. Na południu średnie wysokości to 1–2 m n.p.m. (
Sundarban
). Natomiast w południowo-wschodniej części kraju ciągną się Góry Czatgańskie, z wysokościami do 1230 m
n.p.m.
Wybrzeże Bangladeszu pod wpływem
cyklonów tropikalnych
(
tajfunów
),
monsunów
i pływów morskich ulega ciągłym zmianom.
Klimat
Zwrotnikowy wilgotny, monsunowy. Średnia temperatura w styczniu to około 20 C, w maju 28-30 C. Średnia roczna suma opadów od 1800–2000 mm na południowym zachodzie do ponad 3000 mm na północnym wschodzie. Pora deszczowa trwa od kwietnia do maja, oraz od września do października.
Wody
Bardzo gęsta sieć rzek (głównie dopływy
Gangesu
i
Brahmaputry
), która łącznie z jeziorami i rozlewiskami zajmuje 8% powierzchni kraju. Występują duże wahania stanów wód.
Flora
Miejsce naturalnej roślinności (głównie lasów monsunowych) zajęły uprawy. W Górach Czatgańskich występują wilgotne lasy równikowe. Natomiast w południowej części delty
Gangesu
i
Brahmaputry
lasy namorzynowe i roślinność bagienna.
Katastrofy naturalne
Częste są tajfuny, zwłaszcza latem i jesienią. W roku
1970
rekordowy cyklon zabił około 500 tysięcy ludzi co było jedną z największych klęsk żywiołowych XX wieku. Cyklon tropikalny z
1991
roku zabił około 100 tysięcy osób i spowodował ogromne straty. W latach dziewięćdziesiątych wystąpiło 16 cyklonów. Ponadto duże wahania stanów wód powodują katastrofalne powodzie na większej części kraju. Ponadto w listopadzie
2007
roku przez południową część Bangladeszu przeszedł
cyklon Sidr
zabijając ponad ok. 2000 osób.
Problemy ekologiczne
- wielu ludzi zmuszonych jest żyć i uprawiać ziemię na terenach zalewanych przez powodzie
- ograniczony dostęp do wody pitnej
- występują częste choroby wynikłe ze spożycia zakażonej wody
- zanieczyszczenie wody pestycydami
- w południowej i wschodniej części kraju braki wody pitnej z powodu częstych awarii rurociągów
- degradacja gleby
- wycinanie szczątkowych lasów
Podział administracyjny
Kraj podzielony jest na 6 prowincji:
Nazwa każdej prowincji pochodzi odpowiednio od stolicy administracyjnej. Prowincje z kolei są podzielone na 64 dystrykty.
Historia Bangladeszu
Tereny obecnego Bangladeszu należały do
Indii
pod władaniem brytyjskim. W
1947
roku nastąpił podział na dwie części: Bengal Zachodni, który wszedł w skład Indii oraz
Pakistan Wschodni
- prowincję
Pakistanu
. W 1970 ówczesny Pakistan Wschodni spustoszył
cyklon Bhola
, powodując śmierć ponad 200 000 osób. Działania rządu pakistańskiego były niewystarczające, co spowodowało pogorszenie i tak już napiętych stosunków między nim a Bengalczykami. Czarę goryczy przelało niedopuszczenie do objęcia funkcji premiera przez
Mudżibura Rahmana
, mimo że jego partia, Liga Awami, zdecydowanie wygrała wybory. Prezydent Pakistanu, generał Yahya Khan, w porozumieniu z
Zulfikarem Alim Bhutto
, liderem Partii Ludowej, udaremnił zwołanie parlamentu i bezskutecznie usiłował stłumić ruch niepodległościowy, aresztując Mudżibura Rahmana
25 marca
1971
r. i ogłaszając stan wyjątkowy w Pakistanie Wschodnim. Zamach na demokrację przerodził się w falę krwawych represji: w ramach
Operacji "Szperacz"
armia pakistańska wymordowała w delcie Gangesu ok. 1-1,5 miliona cywilów i dopuściła się bezprecedensowo straszliwej liczby ok. 200 000 gwałtów. Mimo krwawej okupacji kraju
Bengalska Wojna Wyzwoleńcza
nie wygasła, prowadzona metodami partyzanckimi pod dowództwem pułkownika M.A.G. Osmaniego.
17 kwietnia
1971
sformowany został na wygnaniu pierwszy rząd Bangladeszu. Armia indyjska wspomogła partyzantkę Bangladeszu, wkraczając
22 listopada
1971 r. na teren
Bengalu Wschodniego
[1].
16 grudnia
armia pakistańska skapitulowała. Władzę przejęła Liga Ludowa, pod przewodnictwem Mudżibura Rahmana. Przyjęta w grudniu
1972
roku konstytucja uznała świeckość, demokrację, wolność i socjalizm za filary państwowości kraju. Założenia nowej polityki gospodarczej były wzorowane na
Indiach
. Tymczasem przeludnienie, korupcja i brak kapitału zagranicznego pogłębiły kryzys gospodarczy i anarchizowały społeczeństwo. Powszechne niezadowolenie obróciło się przeciw Lidze Ludowej i Mudżiburowi Rahmanowi, który został w
1975
roku zamordowany. Przez następne 15 lat wprowadzono rządy wojskowe, które utrzymywały cały czas stan wyjątkowy. W czasie ich rządów prowadzono roboty publiczne i dokonano reprywatyzacji sektora państwowego. Bangladesz rezygnując ze świeckości, zwrócił się w stronę państw arabskich. Jednak cały czas wybuchały antyrządowe demonstracje. Bezrobocie i niski poziom życia oraz zależność od pomocy z zagranicy stały się także podłożem do nastrojów antyindyjskich, szczególnie gdy w
Asamie
wybuchły zamieszki skierowane przeciwko uchodźcom z Bangladeszu. Odżył również konflikt o wody
Gangesu
. W grudniu
1990
roku prezydent Hossain Mohammad Ershad został zmuszony do rezygnacji. W lutym
1991
roku odbyły się wybory, w których zwyciężyła Narodowa Partia Bangladeszu, pod przewodnictwem
Khaledy Zia
.
Po wyborach w 1996 roku na czele rządu stanęła
Sheikh Hasina Wajed
, córka Mudżibura Rahmana, przywódczyni Ligi Ludowej.
W 2001 Narodowa Partia Bangladeszu pod przewodnictwem Khaledy Zia powróciła do władzy.
Na przełomie maja i czerwca 2006 Bangladeszem wstrząsały strajki i zamieszki. Do tego doszły blokady dróg wiodących do Dhaki. W styczniu 2007 po kolejnych zamieszkach władzę objął tymczasowy rząd pod kierownictwem
Fakhruddina Ahmeda
. Pełnił on swoje obowiązki do czasu wyborów parlamentarnych w grudniu
2008
, w których zwycięstwo odniosła Liga Awami. Jej przywódczyni,
Sheikh Hasina Wajed
,
6 stycznia
2009
zajęła stanowisko szefa rządu.
Gospodarka
Profil gospodarczy
Pomimo wysiłków społeczności międzynarodowej i administracji państwowej, Bangladesz pozostaje jednym z najbiedniejszych, najgęściej zaludnionych i najmniej rozwiniętych krajów świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo, przede wszystkim uprawa ryżu. Najważniejszymi przeszkodami rozwoju są częste cyklony, niska wydajność sektora państwowego oraz szybki wzrost liczebności siły roboczej, której nie może wchłonąć rolnictwo. Przerwy w wydobyciu zasobów mineralnych (gaz ziemny), niedostateczne dostawy energii i wolne wdrażanie reform ekonomicznych. Rząd uczynił pewne kroki w kierunku poprawy klimatu dla zagranicznych inwestycji - wynegocjował z międzynarodowymi firmami korzystne kontrakty na wydobycie ropy i gazu, poprawił krajową sieć dystrybucji gazu, rozbudował rurociągi przesyłające gaz i ropę naftową oraz rozpoczął budowę szeregu elektrowni. Postęp w reformowaniu gospodarki jest powstrzymywany przez związki zawodowe, biurokrację i inne grupy nacisku. Potężne powodzie od czerwca do października 1998 roku pozbawiły dorobku całego życia ponad 20 milionów osób. Produkcja zbóż spadła o ponad 4 miliony ton, zmuszając rząd do potrojenia importu żywności, co zachwiało bilansem handlowym kraju. Powodzie zwiększyły uzależnienie kraju od pomocy międzynarodowej. Kryzys finansowy, który dotknął Azję pod koniec lat dziewięćdziesiątych, nie wywarł większego wpływu na gospodarkę.
Przemysł
Bangladesz posiada niewielkie złoża surowców mineralnych. Wydobywa się
ropę naftową
,
gaz ziemny
i
węgiel kamienny
. Przemysł energetyczny wytwarza 111 kWh energii elektrycznej na 1 mieszkańca rocznie. Rozwinięte są gałęzie przemysłu przetwarzające produkty roślinne, zwłaszcza jutowy i bawełniany oraz spożywczy. Ponadto nieliczne zakłady przemysłu chemicznego (głównie produkcja nawozów sztucznych), rafineryjnego (2 rafinerie ropy naftowej), cementowego i maszynowego. Główne ośrodki przemysłowe to
Dakka
,
Ćottogram
i
Khulna
. Duże znaczenie ma także rzemiosło (tkaniny i wyroby codziennego użytku)
Rolnictwo
Rolnictwo stanowi najbardziej zacofany dział gospodarki. Około 45% gospodarstw chłopskich ma poniżej 1 ha. Ponadto ponad połowę ludności rolniczej stanowią bezrolni, gdyż rozpowszechniony jest system dzierżawy ziemi. Obszary rolne stanowią ponad 60% powierzchni kraju, co stanowi jeden z najwyższych wskaźników na świecie. Dominuje uprawa roślin żywieniowych, zwłaszcza
ryżu
(4/5 powierzchni zasiewów),
pszenicy
,
prosa
,
batatów
,
roślin strączkowych
,
warzyw
i
bananów
. Podstawową rośliną przemysłową jest
juta
(2/3 zbiorów na eksport). Uprawia się także
herbatę
,
tytoń
,
trzcinę cukrową
,
bawełnę
,
palmę kokosową
i
przyprawy korzenne
(głównie
pieprz
). Hodowla bydła, bawołów (siła pociągowa), kóz i drobiu ma charakter ekstensywny. Ponadto także morskie i śródlądowe połowy ryb.
Transport
Sieć komunikacyjna jest bardzo słabo rozwinięta. W przewozach główną rolę odgrywa śródlądowy transport wodny (3/4 przewozów towarowych i pasażerskich). Linie kolejowe (2 706 km) i drogowe (207,5 tys. km) nie tworzą spójnej całości z powodu braku mostów na większych rzekach. Główne porty morskie to
Ćottogram
i Ćalna.
Łączność
System łączności krajowej: niskiej jakości; system łączności międzynarodowej: naziemne stacje satelitarne-2 Intelsat (Ocean Indyjski). Międzynarodowe połączenia radiotelefoniczne i lądowe łącza kablowe do sąsiednich krajów. Działa 740 tys. telefonów stacjonarnych, 1,4 mln komórkowych i 243 tys. użytkowników internetu.
Demografia
Bengalczycy
stanowią 98% ludności, pozostali to głównie Biharczycy. Reszta ludności to głównie
Hindusi
. Od roku
1950
liczba ludności kraju zwiększyła się o 97 mln, głównie w wyniku wysokiego przyrostu naturalnego osiągającego w
2004
roku 2,08%. Przeciętna długość życia 61,7 roku i należy do najniższych w świecie. 57% ludności to analfabeci. Bangladesz należy do najgęściej zaludnionych (1040 mieszkańca na km) i najsłabiej zurbanizowanych krajów świata. Główne miasta to
Dakka
,
Ćottogram
i
Khulna
.
Religie
[2]
Kultura
Narodowym zwierzęciem Bangladeszu jest
tygrys bengalski
, kwiatem
lilia wodna
, a owocem - owoc
drzewa bochenkowego
.
Przypisy
Linki zewnętrzne
