pomnik Chrystiana IV w Kristiansand

Chrystian IV po Bitwie w Zatoce Kilońskiej

Chrystian IV (ur. 12 kwietnia 1577 , zm. 28 lutego 1648 ) – król Danii i Norwegii w latach 1588 – 1648 z dynastii oldenburskiej .

Był najstarszym synem króla Fryderyka II oraz Zofii, córki Ulryka III, księcia meklemburskiego. W momencie wstąpienia na tron Chrystian IV miał zaledwie 11 lat, więc rządy w imieniu małoletniego króla sprawowała Rada Państwa (z Nielsem Kaas na czele). Władzę w obu królestwach objął po koronacji w 1596 roku. W 1597 poślubił Annę Katarzynę (1575–1612), córkę Joachima Fryderyka , margrabiego-elektora Brandenburgii . Ich syn, jedyny, który przeżył Chrystiana IV, objął trony Danii i Norwegii w 1648 jako Fryderyk III .

Polityka ekonomiczna

Król prowadził politykę merkantylizmu . Zakładał liczne manufaktury (pierwszą i najważniejszą była manufaktura włókiennicza założona w 1605 w więzieniu). Tworzył monopole handlowe, założył islandzką, grenlandzką i wschodnioindyjską kampanię handlową . W 1616 uzyskał kolonię Tranguebar . Jednak wszystkie wysiłki mające na celu utworzenie z Kopenhagi ważnego bałtyckiego ośrodka gospodarczego spełzły na niczym (choć znacznie przyczyniły się do zwiększenia lokalnego znaczenia miasta, powiększenia liczby i zamożności ludności).

Polityka zbrojna

Ambicją Chrystiana IV było uczynienie z Królestwa Danii i Norwegii największego mocarstwa nie tylko ekonomicznego, ale również politycznego i militarnego w północnej Europie . Uniemożliwiały mu to jednak problemy z zachowaniem pozycji duńskiej w Norwegii, gdzie dawały się odczuć wpływy zdecydowanej szwedzkiej polityki ekspansjonistycznej. Wprawdzie flota duńska została mocno rozbudowana, ale Dania nie była w stanie wystawić armii mogącej zmierzyć się ze szwedzką. Wojna kalmarska w latach 1611 - 1613, którą Dania musiała toczyć za pomocą wynajętych za duże kwoty oddziałów najemnych, nie doprowadziła do zdecydowanego rozwiązania kwestii.

Król zaangażował się też w wojnę trzydziestoletnią (gdy działania wojenne zaczęły się zbliżać do północnych Niemiec ). Doprowadziło to do szeregu klęsk i wycieńczenia finansowego króla (ponieważ rada państwa nie udzieliła mu zgody na udział w tej wojnie, przystąpił do niej jako książę Szlezwiku i Holsztynu ).

Błędem Chrystiana było niezdecydowanie w stosunkach z Polską. Po wrogich działaniach (zatopienie okrętów królewskich Władysława IV zakotwiczonych w porcie gdańskim ), król zmienił zdanie i planował rozpoczęcie z Polską wspólnej z akcji przeciwko Szwedom. Jednak w ostatniej chwili wycofał się z planowanego sojuszu, co natychmiast wykorzystała Szwecja, i w styczniu 1644 zadała Danii szereg druzgoczących ciosów (przejęła Jutlandię i Skanię ). Król starał się odzyskać te ziemię za pomocą floty. W lipcu 1644 floty duńska i szwedzka stoczyły bitwę w Zatoce Kilońskiej . Bitwa nie zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Danii, sam król jednak wykazał się w niej wielkim męstwem, stracił oko - opowieść o tej bitwie zawarta jest w hymnie Danii Kong Kristian. Bitwa w Zatoce Kilońskiej jednak była początkiem szeregu klęsk zakończonego 13 sierpnia 1645 traktatem z Brömsebro, na mocy którego Dania straciła swoją dominującą pozycję w rejonie Bałtyku.

Architektura i miasta

Mottem Chrystiana IV było Bojaźń Boża wzmacnia królestwa ( duń. Gudsfrygt styrker rigerne, łac. Regna Firmat Pietas, skrót RFP). Król interesował się architekturą i ufundował wiele ważnych budynków (Budynek Giełdy w Kopenhadze , zamki Rosenborg i Frederiskborg, Kościół Świętej Trójcy, Kościół na Wyspie i inne); do dziś fronty tych budynków oznaczone są właśnie literami RFP. W latach 1596-1621 król wydał na budowle około 660 tysięcy talarów.

Rozumiejąc funkcję miast jako ośrodków nie tylko gospodarczych, ale i strategicznych, Chrystian IV założył miasta Kristiansand (dziś Norwegia ) i Kristianstad w Skanii , port Christianshavn w cieśninie Sund , Glückstadt w Holsztynie , oraz Kristianię .

Poprzednik Fryderyk II

król Danii 1588 — 1648

Następca Fryderyk III