Charakterystyka minerału
Diament
Żółty diament Kryształ diamentu w kimberlicie Żółty diament
Dobrze wykształcony oktaedr diamentu Dobrze wykształcony oktaedr diamentu
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	brylant
Skład chemiczny	C
Twardość w skali Mohsa	10
Przełam	drobnoziarnisty, promienisty
Łupliwość	wyraźna według ścian ośmiościanu
Układ krystalograficzny	regularny
Gęstość minerału	3,47–3,57; najczęściej 3,52 g/cm³
Własności optyczne
Barwa	bezbarwny, żółty, niebieski, różowy, zielony
Rysa	biała
Połysk	diamentowy na ścianach, na przełamie matowy
Współczynnik załamania	2,4175–2,4178
Inne	dyspersja – 0,044

Struktura diamentu

Diament – minerał z gromady pierwiastków rodzimych . Nazwa pochodzi od gr . ἀδάμας adamas (dopełniacz ἀδάμαντος adamantos, łac. diamentum) = "niepokonany, niezniszczalny" i nawiązuje do wyjątkowej twardości tego minerału. Jest najtwardszą znaną substancją z występujących w przyrodzie.

Właściwości

• Dobra przewodność cieplna : 2000 W /( m * K ) wynikającą z efektywnego przewodnictwa fononowego
• Jest izolatorem, z wyjątkiem diamentu niebieskiego, który jest półprzewodnikiem
• Jest trudno topliwy i odporny na działanie kwasów i zasad
• Może zawierać wrostki innych minerałów

Tworzy zazwyczaj niewielkie kryształy przyjmujące postać ośmiościanu, rzadziej sześcianu. Duża część kryształów ma zaokrąglone kształty oraz wykazuje zbliźniaczenia . W przyrodzie stanowi jedną z pięciu, obok grafitu , fulerenów , nanopianki i nanorurek , odmian alotropowych węgla .
Jest kruchy (rozpryskuje się pod wpływem uderzenia), przezroczysty; zwykle zawiera śladowe ilości azotu , glinu , boru , manganu , krzemu , magnezu , chromu .
Są w nim spotykane różne wrostki mineralne reprezentowane przez: oliwin , granat , pirop , pirotyn , ilmenit , rutyl , grafit , diopsyd , spinel oraz wcześniej wykrystalizowane diamenty. Rodzaj tych inkluzji pozwala na precyzyjne określenie miejsca pochodzenia danego kamienia. Minerał bardzo rzadki.

Ze względu na cechy zewnętrzne wyróżnia się kilka typów diamentów:

• bort – występuje w postaci nieregularnych zrostów ziarnistych, drobnokrystalicznych skupień,
• ballas – promieniste skupienia kryształów diamentu,
• Lonsdaleit – polimorficzna odmiana diamentu o dużej gęstości atomowej,
• Karbonado – zwany też czarnym diamentem, występuje w postaci drobnoziarnistych, porowatych skupień zabarwionych na czarno, szaro lub ciemnozielono, o różnej wielkości (aż do wielkości jaja), przypominające z wyglądu koks – spotykane przede wszystkim w Brazylii.

Diamenty naturalne monokrystaliczne klasyfikuje się na cztery grupy:

• Typ Ia – Stanowi 98% całkowitego wydobycia. Zawiera znaczne ilości azotu (około 1%) stanowiącego zanieczyszczenie. Silnie absorbują ultrafiolet , są optycznie przezroczyste dla fal o długości ponad 320 nm, przewodnictwo cieplne 900 W/(m·K), rezystywność elektryczna >10¹⁶Ω cm
• Typ Ib – Stanowi 1% całkowitego wydobycia. Zawiera do 0,2% azotu równomiernie rozproszonego w objętości kryształu. Własności optyczne, cieplne i elektryczne jak typ Ia. Do tej grupy należą prawie wszystkie diamenty syntetyczne.
• Typ IIa – Prawie nie zawiera azotu. Rzadko występuje w przyrodzie. Przewodnictwo cieplne 2600 W/(m*K), rezystywność elektryczna >10¹⁶Ω cm
• Typ IIb – Zawiera domieszkę boru. Błękitna barwa, rezystywność elektryczna >10-1000 Ω cm, są półprzewodnikami typu p

Występowanie

Rozróżnia się dwa rodzaje występowania diamentów:

• złoża pierwotne, znajdujące się w miejscu gdzie powstały
  • złoża kimberlitowe – mają wielkie znaczenie przemysłowo-gospodarcze (np. płd. Afryka , niektóre złoża w Brazylii ).
  • złoża perydotytowe – rzadko spotykane, mają małe znaczenie gospodarcze (np. w Sajanach ).
• złoża wtórne – okruchowe, przeniesione w inne okolice
  • złoża eluwialne – tworzą się przy podchodzeniu ku powierzchni utworów diamentonośnych na skutek ich wietrzenia i odłączenia się części lekkich i i rozpuszczalnych (np. Indie , Brazylia).
  • złoża deluwialne – są produktem obsunięcia się materiału diamentonośnego posegregowanego dzięki różnicy ciężarów właściwych składników (spotykane w Indiach i Brazylii).
  • aluwialne złoża diamentonośne –występują w łożyskach i tarasach rzek współczesnych i dawnych (np. Borneo , płd. Afryka , Birma , Kongo , Brazylia ).
  • złoża okruchowe pochodzenia morskiego – spotykane na brzegach mórz i tarasach morskich w postaci wąskich pasów równoległych do wybrzeża (np. Afryka płd-zach).
  • złoża lodowcowe – znane ze zlepieńców lodowcowych Brazylii i dorzecza Oranje .
  • złoża pochodzenia eolicznego – znane jedynie z pustyni Namib
  • złoża mieszane – złoża Konga i Gujany Brytyjskiej (złoża odkryte w 1887 nad rzekami. Diamenty dorównują brazylijskim. Na 1 m³ przypada ok. 2 karaty diamentów).

Złoża wtórne były znane wcześniej i mają większe znaczenie pod względem wydobytych i wydobywanych dotąd diamentów.

Diamenty występują również w meteorytach w postaci wysokociśnieniowej odmiany heksagonalnej zwanej lonsdaleitem .

Miejsca występowania:

• Indie – złoża wtórne, znane na wiele wieków p.n.e. i będące jedynym źródłem diamentów do początku XVIII wieku. Obszar diamentonośny ciągnie się na Półwyspie Hindustańskim w dolinach rzek: Penner, Kistnach, Gadavary. Średnia wielkość diamentów wynosi 0,6 karata. Są w najwyższym gatunku pod względem czystości, połysku, przezroczystości. Wydobycie bardzo prymitywne. Złoża prawie wyczerpane.
• Rosja (w Jakucji ( Trubka Udacznaja ), Ural , Płw. Kola ),
• Australia – nad rzekami Gwadir i Darling. Diamenty małe o dużej odporności, mniejszej łupliwości i silnym połysku.
• Republika Południowej Afryki – dorzecze Oranje, Vaal – znane od 1867 r. W 1870 r. odkryto wielkie złoża pierwotne typu kimberlitowego około Kimberley. Tu w kopalniach znaleziono największe i najbardziej znane diamenty: Cullinan , Excelsior , Petz, Wiktoria, Juliusz Man. W 1927 r. wydobyto tam 4 708 038 karatów, a ze złóż pierwotnych 2 138 407 karatów diamentów.
• Demokratyczna Republika Konga – złoża przeważnie okruchowe, diamenty mają głównie znaczenie przemysłowe; wydajność wynosi 2-3 karatów na 1 m³ skały. Dostarczają ok. 65% produkcji światowej.
• Brazylia – Minas Gerais , Mato Grosso , Parana , – eksploatację złóż zaczęto w 1721 r. Złoża aluwialne (przy zboczach i tarasach rzek). Zawartość diamentów wynosi przeciętnie 0,5-1 karata na 1 m³ skały. Występuje duża ilość diamentów czarnych ( karbonado ). Diamentom brazylijskim towarzyszą różne minerały szlachetne i półszlachetne.
• Botswana – Orapa ,
• Namibia ,
• Senegal ,
• Kanada ,
• USA – złoża nie mają większego znaczenia przemysłowego,
• Angola .

Zastosowanie

• jest stosowany przy produkcji materiałów ściernych (diamenty syntetyczne) i narzędzi tnących i skrawających (m.in. noży do cięcia szkła)
• do wyrobu past termoprzewodzących (diamenty syntetyczne)
• jako elementy w aparaturze naukowej i medycznej
• detektory cząstek elementarnych, dozymetry
• do wyrobu filier (wkładek kalibracyjnych – narzynek), do ciągadeł drutów i włókien sztucznych
• do wyrobu twardościomierzy i igieł fonograficznych
• w jubilerstwie do wyrobu biżuterii – odpowiednio oszlifowane diamenty noszą nazwę brylantów ; cechy kamieni jubilerskich ma zaledwie 10–20% wszystkich wydobywanych diamentów

Znane diamenty

Do najsłynniejszych diamentów na świecie należą:

• Cullinan – 3106 karatów , jest to największy znany diament, podzielony na 105 części i oszlifowany;
• Excelsior – 995,2 karata, podzielony na 11 części i oszlifowany, znaleziony w 1905 niedaleko Pretorii;
• Prezydent – 726,6 karata, brazylijski, podzielony na 29 części i oszlifowany;
• Jonker – 726 karatów, podzielony na 15 części i oszlifowany;
• Jubilee – 650,8 karata, po oszlifowaniu 245 karatów;
• Imperial (Victoria, Great White, Nizam) – 457 karatów, oszlifowany;
• Darcy Vargas – 425 karatów, brazylijski;
• Regent – 410 karatów, po oszlifowaniu 140,5 karata, obecnie w Luwrze ;
• Szach – 3x1 cm, obecnie w skarbcu na Kremlu ;
• Orłow – ok. 400 karatów, po oszlifowaniu 189,6 karata;
• Gwiazda Jakucji – 234 karaty, syberyjski;
• Millennium Star – 203 karaty,
• Koh-i-noor – 181,1 karata, indyjski,po oszlifowaniu 108,93 karata i zdobi brytyjskie klejnoty koronne;
• Hope – 67,125 karata, po oszlifowaniu 44,4 karata, największy barwny diament – szafirowoniebieski.

Najcenniejsze diamenty w Polsce to:

• wielki czarny diament w złotej puszce św. Stanisława ( 1504 , skarbiec katedry na Wawelu );
• bezbarwny diament w koronie monstrancji Jana Kazimierza ( 1672 , skarbiec klasztoru Paulinów na Jasnej Górze ) – 10 karatów.

Ciekawostki

• Staroindyjska medycyna naturalna zalecała popiół z diamentów przy leczeniu trądu , suchot ( gruźlicy ), schizofrenii , nadmiernym chudnięciu, cukrzycy i anemii . Popiół stosowany profilaktycznie miał przedłużać życie, wzmacniać ciało, poprawiać cerę i dawać dobre samopoczucie. Nadmienić jednak należy, że w rzeczywistości czysty diament spala się do gazowego dwutlenku węgla nie zostawiając prawie żadnego popiołu. Po jego spaleniu popiołu zostaje 0,25% poprzedniej masy. A w tym popiele występuje 25 innych pierwiastków chemicznych.

• W litoterapii diament stosuje się przy nowotworach, zaburzeniach przysadki i szyszynki , przy schorzeniach móżdżku i rdzenia przedłużonego. Diament ma działać korzystnie również przy wylewach, zapaleniach i zaburzeniach prawej i lewej półkuli oraz opon mózgowych, a także przy autyzmie , dysleksji , epilepsji , problemach z koncentracją oraz zaburzeniach wzroku .

• Po raz pierwszy diament spalił pod szklanym kloszem używając promieni słonecznych skupionych soczewką Antoine Lavoisier . Udowodnił w ten sposób, że diament to czysty węgiel.

• Wiek najstarszych diamentów (odkrytych w Australii) szacuje się na 3 do 4,25 mld lat.^[1]

• 27 sierpnia 2007 podano informację^[2][3] o odkryciu największego diamentu na świecie, ważącego dwukrotnie więcej od dotychczasowego rekordzisty (ok. 7000 karatów), co okazało się oszustwem^[4].

• Wartość diamentu zależy ściśle od jego czystości, koniunktury na rynku i wielu innych czynników. Dla ogólnych szacunków można jednak przyjąć, że diament o wadze 100 karatów jest warty około 850 tysięcy złotych . Stąd też Cullinan , największy znany dotychczas diament (3106 karatów) warty był (przed podzieleniem) około dwudziestu pięciu milionów złotych.

Przypisy

Zobacz też

• diament marmaroski
• diamenty z Herkimer
• diament Matara
• cyrkon
• brylant
• kryształ górski
• zasada 4C
• lonsdaleit
• ADNR

Linki zewnętrzne

• Parę słów o... diamentach – Państwowy Instytut Geologiczny ( pol. )
• Ocena i klasyfikacja diamentów ( pol. )
• M3Style Diamonds – Serwis poświęcony diamentom ( pol. )
• American Museum of Natural History: Diamonds ( ang. )
• World of diamonds by Ned Hally ( ang. )
• Znane diamenty świata ( ang. )