Jakub Hanecki,
ros.
Якуб Станиславович Ганецкий, właśc. Jakub Fürstenberg, pseud. partyjne: Куба, Микола, Машинист (ur.
15 marca
1879
w
Warszawie
, zm.
26 listopada
1937
w
Moskwie
) – polski, rosyjski (a następnie radziecki) działacz komunistyczny, bliski współpracownik i skarbnik
Lenina
, wiceprzewodniczący
Polrewkomu 1920)
, uczestnik negocjacji pokojowych w
Rydze
.
Pochodził ze spolonizowanej niemieckiej rodziny, jego ojciec Stanisław von Fürstenberg był producentem piwa. Od
1896
roku zaangażowany w działalność
socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy
. Jeden z naczelnych działaczy SDKPiL (1902 rok). Wspólnie ze swoim towarzyszem partyjnym Feliksem Dzierżyńskim aktywnie brał udział w pracach II, IV i V Zjazdu
SDPRR
reprezentując polskich marksistów; w 1907 wybrany do komitetu centralnego. W latach 1903-1909 był jednym z przywódców SDKPiL. Uczestnik
rezolucji 1905
roku w Warszawie.
W młodości wyjechał by studiować w Europie Zachodniej (
Berlin
-
Heidelberg
-
Zurych
).
W latach
1912
-
14
przebywał w
Galicji
, gdzie pomógł w uwolnieniu
Włodzimierza Lenina
z więzienia w
Nowym Targu
, a w kwietniu
1917
roku uczestniczył wspólnie z
Parvusem
w operacji przewiezienia przyszłego wodza rewolucji ze
Szwajcarii
do
Rosji
, wspomagał finansowo
SDPRR(b)
prowadząc nielegalne interesy w
Skandynawii
i pośredniczył (również wspólnie z Parvusem) w transferze środków niemieckiego sztabu generalnego na działalność partii bolszewików w Rosji w roku
1917
.
W
1918
roku otrzymał tekę ludowego wicekomisarza finansów, zarządzał Bankiem Ludowym
RFSRR
. W
1920
roku wszedł w skład
Polrewkomu
, parę miesięcy później uczestniczył w rokowaniach pokojowych w
Mińsku
i
Rydze
. następnie do roku
1923
był naczelnikiem wydziału zachodniego Ludowego Komisariatu Spraw Zagranicznych (Narkomindieł)
RFSRR
. W latach dwudziestych skutecznie pertraktował w Polsce o przekazanie
ZSRR
tzw. archiwum Lenina, czyli dokumentów z okresu pobytu Lenina w Polsce (osobistych, skonfiskowanych przez Austriaków w 1914 i dotyczących działalności partii bolszewickiej).
Od
1932
do
1935
roku stał na czele Państwowego Zjednoczenia Muzyki, Estrady i Cyrku (Государственное объединение музыки, эстрады и цирка, Гoмэц), później szefował radzieckiemu Muzeum Rewolucji.
Oskarżony o szpiegostwo na rzecz
Polski
i
III Rzeszy
został jako niewygodny świadek
rozstrzelany
w
1937
roku. Dziewiętnaście lat później został rehabilitowany, przywrócono mu też członkostwo w
KPZR
.
Bibliografia
- Ганецкий Я. "Воспоминания о Ленине" — Мoskwa
1933
- Идашкин Ю. "Тайна шалаша в Разливе" — Екатеринбург: «Каменный пояс»,
1992
- Арутюнов А. «
Досье Ленина без ретуши
» — М.: «Вече»,
1999
. 656 с.
- Ленин, Владимир Ильич, "Биографическая хроника", T. IV, ss. 31, 35.