|
Schweizerische Eidgenossenschaft Confédération suisse Confederazione Svizzera Confederaziun svizra Confoederatio Helvetica Konfederacja Szwajcarska |
|
Dewiza
: (
łac.
) Unus pro omnibus, omnes pro uno (Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego) |
Hymn
:
Schweizer Psalm
(Psalm Szwajcarów) |
| Położenie Szwajcarii |
|
Język urzędowy
|
niemiecki
[1],
francuski
,
włoski
,
romansz
¹ |
Język używany |
niemiecki
[1],
francuski
,
włoski
,
romansz
¹ |
Stolica
|
Berno
|
Ustrój polityczny
|
demokracja bezpośrednia
,
republika federalna
|
Głowa państwa
|
Szwajcarska Rada Związkowa
|
Szef rządu |
prezydent
Doris Leuthard
|
Powierzchnia
• całkowita • wody śródlądowe |
132. na świecie
41 290 km² 3,7% |
Liczba ludności
(
2008
) • całkowita •
gęstość zaludnienia
|
94. na świecie
7 725 200▲ 186 osób/km² |
PKB
(
2008
) • całkowite • na osobę | 492.6 mld
USD
▲ 67 384
USD
▲ |
Jednostka monetarna
|
frank szwajcarski
(CHF) |
Niepodległość
–proklamowana –uznana | od Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
1 sierpnia
1291
24 października
1648
|
Strefa czasowa
|
UTC
+1 – zima
UTC
+2 – lato |
Kod ISO 3166
| CH |
Domena internetowa
|
.ch
|
Kod samochodowy
| CH |
Kod telefoniczny
| +41 |
| Mapa Szwajcarii |
|
¹ wg konstytucji romansz jest językiem urzędowym w kontaktach z osobami, dla których stanowi język ojczysty
art. 70
|
Szwajcaria, Konfederacja Szwajcarska (Confoederatio Helvetica, Schweiz, Schweizerische Eidgenossenschaft) – państwo
federacyjne
w
Europie Zachodniej
. Jest jednym z niewielu państw, w których obowiązuje
demokracja bezpośrednia
. Szwajcaria od
kongresu wiedeńskiego
w
1815
roku jest
państwem neutralnym
. Do
Organizacji Narodów Zjednoczonych
przystąpiła dopiero
10 września
2002
po przegłosowaniu tej decyzji w
referendum
minimalną większością 52% głosów.
Geografia
Powierzchnia:
-
ląd
: 39 770
km²
-
woda
: 1 520 km²
- całkowita: 41 290 km²
Długość
granic
:
Brak dostępu do morza.
Jeziora
Poniższa lista zawiera ważniejsze
jeziora
Szwajcarii o powierzchni powyżej 20 km² (w nawiasach podano nazwy oryginalne):
Jezioro | Powierzchnia km² |
---|
Jezioro Genewskie
(Lac Léman, Lac de Genève) | 581,3 |
Jezioro Bodeńskie
(Bodensee) | 541,1 |
Neuchâtel
(Lac de Neuchâtel) | 218,3 |
Maggiore
(Lago Maggiore) | 212,3 |
Jezioro Czterech Kantonów
(Vierwaldstättersee) | 113,7 |
Jezioro Zuryskie
(Zürichsee) | 90,1 |
Lugano
(Lago di Lugano) | 48,7 |
Thun
(Thunersee) | 48,4 |
Bielersee (Lac de Bienne) | 39,6 |
Zugersee | 38,3 |
Brienz
(Brienzersee) | 29,8 |
Walensee | 24,1 |
Murtensee (Lac Morat) | 23,0 |
Mapa Szwajcarii z
1903
r.
Historia
Szwajcaria jest konfederacją państw ,wchodzących w jej skład jako
kantony
o bardzo dużej autonomii. Związek niektórych z nich trwa nieprzerwanie 700 lat, co stawia je wśród najstarszych republik na świecie (co nie jest jednak tak jednoznaczne). W
1291
kanton
Schwyz
(od którego wywodzi się nazwa państwa),
Uri
i
Unterwalden
sygnowały akt utworzenia związku wieczystego. Głównym celem była chęć uwolnienia się spod wpływu
Habsburgów
. Przełomem było zwycięstwo nad armią Habsburgów w
bitwie pod Morgarten
15 listopada
1315
. Zwycięstwo to przyczyniło się do późniejszych akcesji.
Do
1353
trzy założycielskie kantony zostały połączone z kantonami
Glarus
i
Zug
oraz miastami
Lucerna
,
Zurych
i
Berno
tworząc tzw. "Starą Konfederację", która rosła w siłę i bogactwo przez cały XV wiek (chociaż Zurych został wykluczony z federacji w latach 40. XV wieku na skutek zatargu terytorialnego). Dzięki pokonaniu
Karola Zuchwałego
w latach 70. XV wieku i najemnym wojskom szwajcarskim została utrzymana niezależność federacji. Pogrom armii Habsburgów oraz śmierć księcia Leopolda w
bitwie pod Sempach
9 lipca
1386
zapewnił Szwajcarii faktyczną niezależność. W bitwie tej miał ponoć miejsce legendarny czyn
Arnolda Winkelrieda
, który rzucając się na lance habsburskiej piechoty umożliwił przełamanie ich szyków i osiągnięcie zwycięstwa.
W
1506
roku
papież
Juliusz II
najął wojska szwajcarskie do osobistej ochrony tworząc
Gwardię Szwajcarską
, która po dziś dzień pełni tę funkcję (choć dzisiaj bardziej pełniąc funkcję reprezentacyjną).
W
XVI wieku
Szwajcaria stała się gł. ośrodkiem reformacji. Objęła ona gł. kantony miejskie. W
1531
, po wojnie kantonów protestanckich z katolickimi (wiejskimi), nastąpiło ustalenie podziału wyznaniowego kantonów.
Na mocy postanowień
pokoju westfalskiego
z
1648
r., kończącego
wojnę trzydziestoletnią
, cesarz rzymsko-niemiecki uznał oficjalnie niepodległość Szwajcarii i jej formalne wyodrębnienie z Rzeszy Niemieckiej. Od tego czasu Szwajcarię zaczęto nazywać Związkiem Szwajcarskim.
Przełęcze powyżej 1000 m n.p.m.
Przełęcze poniżej 1500 m n.p.m.
Inwazja francuska
W
1798
armie francuskie podbiły Szwajcarię narzucając nową ujednoliconą konstytucję, osłabiającą kantony a wzmacniającą rząd centralny. Okres ten (
1798
-
1803
) nazywany jest
Republiką Helwecką
. Jednakże system ten zniszczył wielowiekowe tradycje kulturowe i był bardzo niepopularny wśród Szwajcarów. Kiedy wybuchła wojna, Szwajcaria stała się areną walk pomiędzy
Francją
a
Austrią
i
Rosją
. Pojawiły się również dwie frakcje wśród Szwajcarów – "Republikanów" będących zwolennikami nowego porządku oraz "Federalistów" chcących powrotu do systemu federacyjnego opartego na szerokiej autonomii kantonów. Po spotkaniu zorganizowanym przez
Napoleona
w
1803
w
Paryżu
oba stronnictwa doszły do porozumienia co znalazło wyraz w podpisaniu tzw. Aktu Mediacyjnego przywracającego w znacznym stopniu system federacyjny.
Kongres wiedeński
potwierdził neutralność Szwajcarii, do której przyłączono ostatnie trzy kantony:
Valais
,
Neuchâtel
i
Genewa
.
Konstytucja 1848
W
1847
roku wybuchła wojna domowa pomiędzy kantonami katolickimi i protestanckimi. Katolicy starali się nie dopuścić do wzmocnienia władzy centralnej, do czego dążyli rządzący wówczas przedstawiciele Partii Radykalnej. W wyniku miesięcznych walk zginęło około 100 osób i był to ostatni poważniejszy konflikt zbrojny na terytorium Szwajcarii. W wyniku tego w
1848
stworzono federalną
konstytucję
oraz system oparty na
referendach
pozostawiając kwestie lokalne w gestii kantonów. W
1874
wniesiono poprawki uwzględniające wprowadzenie wspólnej waluty oraz zmiany wymuszone przez rozwój populacji oraz
rewolucję przemysłową
. W
1891
konstytucja
została ponownie poprawiona, utworzono unikalny system silnie oparty na
demokracji bezpośredniej
.
Wiek XX
W
1920
Szwajcaria została członkiem
Ligi Narodów
a w
1963
Rady Europy
. Podczas
I wojny światowej
proklamowała neutralność, podobnie zresztą w czasie
II wojny światowej
. Mimo tego
Niemcy
planowali zajęcie Szwajcarii, co wydawało się wówczas nieuniknione. Do dzisiaj trudno rozstrzygnąć czy do zachowania suwerenności bardziej przyczyniła się sprawnie przeprowadzona mobilizacja pod dowództwem gen.
Henriego Guisana
czy też może ścisłe związki banków szwajcarskich z gospodarką nazistowską.
Pomimo formalnej neutralności Szwajcarzy współpracowali z
Niemcami
: w szwajcarskich fabrykach, które były omijane przez
alianckie
bombardowania produkowano uzbrojenie, natomiast szwajcarskie
banki
przechowywały
złoto
zrabowane więźniom obozów koncentracyjnych. W wyniku badań prowadzonych po wojnie ustalono m.in., że w złotych
monetach
bitych w tym kraju znajduje się duże stężenie
rtęci
, normalnie nie występujące w tak dużych ilościach w związku z tym kruszcem, a mogące świadczyć o dentystycznym pochodzeniu tego złota (naziści wyrywali swoim ofiarom złote zęby). Ponadto przez Szwajcarię przejeżdżały transporty więźniów do
obozów koncentracyjnych
wysyłane na
Wschód
[2].
Od 12 grudnia
2008
Szwajcaria jest członkiem
Układu z Schengen
.
Podział administracyjny
- 1291 –
Uri
,
Schwyz
,
Obwalden
,
Nidwalden
- 1332 –
Lucerna
- 1351 –
Zurych
- 1352 –
Glarus
,
Zug
- 1353 –
Berno
- 1481 –
Fryburg
,
Solura
- 1501 –
Bazylea-Miasto
,
Bazylea-Okręg
,
Szafuza
- 1513 –
Appenzell Ausserrhoden
,
Appenzell Innerrhoden
- 1803 –
Sankt Gallen
,
Gryzonia
,
Argowia
,
Turgowia
,
Ticino
,
Vaud
- 1815 –
Valais
,
Neuchâtel
,
Genewa
- 1979 –
Jura
Ustrój polityczny
Szwajcaria jest
federacją
demokratyczną
oraz
parlamentarną
, gdzie na szeroką skalę wykorzystywana jest instytucja referendum (demokracja bezpośrednia). Szczególnie silna pozycja parlamentu i władz kantonalnych. Ustrój ten nazywa się parlamentarno-komitetowym, cechą najbardziej typową dla niego jest brak rozdziału pomiędzy władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.
Szwajcaria jest państwem federalnym, podzielonym na kantony, posiadające charakter organizmów państwowych.
Konstytucja
określa podział kompetencji między federacją a kantonami.
Zgromadzenie Federalne (parlament) to najwyższa władza ustawodawcza Federacji Helweckiej. Nie ma żadnych tzw. "hamulców" – nie można rozwiązać jej izb przed upływem kadencji, nie może być zwoływana na sesje przez żaden inny organ, nie ma instytucji sądownictwa konstytucyjnego (brak
Trybunału Konstytucyjnego
). Ponadto wszelkie konflikty kompetencyjne rozstrzygane są przez sam parlament. On sam wybiera też siedmiu członków wykonawczej Rady Federalnej (
rządu
) i Trybunału Federalnego.
Szwajcarski konserwatyzm podkreśla fakt, że mimo tak solidnych demokratycznych tradycji kobiety uzyskały prawa wyborcze dopiero w lutym 1971 roku, a i to nie wszędzie. Najdłużej opierał się
kanton
Appenzell Innerrhoden
, który ustąpił przed wyrokiem sądu najwyższego w roku 1990.
Ludność
W Szwajcarii są cztery
języki urzędowe
: niemiecki, francuski, włoski i
romansz
(ten ostatni to jeden z
języków retoromańskich
).
Według spisu powszechnego ludności z
2000
roku struktura ludności ze względu na
język ojczysty
przedstawia się następująco:
-
Niemiecki
– 4 801 148 (72,8%)
-
Francuski
– 989 606 (13,0%)
-
Włoski
– 470 961 (6,5%)
-
Serbsko-chorwacki
– 103 350 (1,4%)
-
Albański
– 94 937 (1,3%)
-
Portugalski
– 89 527 (1,2%)
-
Hiszpański
– 76 750 (1,1%)
-
Angielski
– 73 422 (1,0%)
-
Romansz
– 35 072 (0,5%)
Inne – 58 431 (0,7%)
Szwajcarzy nie stanowią ani językowo, ani religijnie jedności, mają jednak wspólną historię i ideały.
Szwajcaria na zdjęciu satelitarnym
Miasta
Największe miasta Szwajcarii:
Gospodarka
Kraj jest bardzo wysoko rozwinięty, jeden z najbogatszych na świecie. Długotrwała neutralność (od
1815
) i zasada nienaruszalności
tajemnicy bankowej
ugruntowały zaufanie do Szwajcarii jako finansowego centrum
Europy
i
świata
. Napływ obcych zasobów pieniężnych umożliwił stopniowy rozwój rodzimego, wysoko wyspecjalizowanego
przemysłu
, intensywnego
rolnictwa
i
turystyki
. W latach 80. niewielkie tempo wzrostu gospodarczego (przeciętnie 2,1% rocznie), od początku lat 90. — recesje, spadek produktu krajowego brutto o 0,3% w
1992
i 0,9% w
1993
. Usługi wytwarzają 62% produktu krajowego brutto, w tym sektor bankowo-ubezpieczeniowy — ok. 16%,
przemysł
i
budownictwo
— powyżej 34%,
rolnictwo
— ok. 4%; produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca — 42 003
USD
.
Szwajcarskie rezerwy złota wynoszą 83 mln
uncji jubilerskich
, dewizowe są szacowane na ok. 6•1012 $. Działa tu ponad 630 banków, z których 5 należy do największych w świecie: Schweizerischer Bankverein (z siedzibą w
Bazylei
, wartość depozytów 124 mld dolarów), Schweizerische Bankgesellschaft (
Zurych
, 114 mld dolarów), Crédit Suisse (
Zurych
, 89 mld dolarów), Schweizerische Volksbank (
Berno
) i Bank Leu. Łączna wartość depozytów w szwajcarskich bankach wynosi ok. 6
bln
dolarów (2007 r.), w tym ok. 50% od klientów zagranicznych.
Działają liczne, znane w świecie firmy ubezpieczeniowe (Zürich Insurance, Rentenaustalt, Reassurances), 6 giełd papierów wartościowych, w tym w Zurychu — największa w Europie. Same podatki stanowią 30% PKB Szwajcarii, dodatkowo 7% PKB stanowią obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, inwalidzkie, składki na służbę zdrowia), co łącznie daje 37% PKB (dla porównania: Szwecja 52%, Wielka Brytania 36%, Polska 34,5%, Stany Zjednoczone 27%; z uwzględnieniem ubezpieczeń społecznych). W przeciwieństwie na przykład do Niemiec czy Szwecji służby zdrowia w Szwajcarii nie finansuje się z podatków, tylko z obowiązkowych ubezpieczeń, które są parapodatkami. PKB per capita wynosi nominalnie 51 tys. 771 dolarów, poziom porównywalny do
Danii
, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 37 tys. 369 dolarów, również porównywalny do Danii.
Wskaźnik Giniego
dla Szwajcarii wynosi 33, co jest poziomem porównywalnym do
Holandii
, wyższym niż we Francji, Niemczech i krajach skandynawskich, ale niższym niż w wielu innych krajach.
Przemysł
Mapa Szwajcarii z kantonami i jeziorami
Szwajcaria posiada bardzo nieliczne złoża surowców mineralnych. Wydobywa się głównie surowce do produkcji materiałów budowniczych (
wapienie
, margle) i
sól kamienna
(Jura). Podstawą energetyki są elektrownie wodne na
rzekach
Alp. (58% produkowanej energii elektrycznej) i
elektrownie jądrowe
(40%). Produkcja energii elektrycznej na 1 mieszkańca Szwajcarii — 8568 kW·h (
1994
).
Przemysł
przetwórczy wytwarza z surowców importowanych produkty wysoko przetworzone (głównie na
eksport
), wymagające dużego nakładu pracy oraz myśli technicznej. Największe szwajcarskie koncerny przemysłowe to: Nestlé (branża spożywcza, obroty 36 mld
dolarów
,
1992
), ABB Asea Brown Boveri (maszynowa, 29 mld dolarów), Novartis i Roche (chemiczne), Sulzer Brothers (maszynowe).
Rozwinięty głównie przemysł elektromaszynowy, chemiczny i spożywczy. Przemysł elektromaszynowy dostarcza urządzenia sterownicze dla różnych gałęzi przemysłu, turbiny,
generatory
,
silniki
, między innymi okrętowe. Większość zakładów tego przemysłu jest skupiona w
Zurychu
,
Winterthur
, Baden. Tradycyjnie bardzo duże znaczenie ma wyrób
zegarków
znanych firm (SMH Holding, Montres Rolex, Montres Ebel, Patek-Philippe,
Tissot
) w La Chaux-de-Fonds, Neuchâtel,
Genewie
. Przemysł chemiczny wyspecjalizowany w produkcji leków (główny ośrodek to
Bazylea
), spożywcze —
serów
, przetworów
mięsnych
i
czekolady
. Ponadto przemysł
papierniczy
,
cementowy
, włókienniczy i jubilerski. W Szafuzie i Neuhausen, w pobliżu hydroelektrowni znajdują się huty aluminium (importowany tlenek glinu).
Rolnictwo
Rolnictwo
wysokotowarowe. Użytki rolne zajmują ok. 26% całej powierzchni kraju (
2003
), dominującą formą użytkowania ziemi są łąki i pastwiska (13,8%). Przeważają gospodarstwa o powierzchni 10–20 ha (średnio 16,2 ha). 1 ciągnik przypada na 14 ha użytków rolnych. Poziom nawożenia (349 kg nawozów sztucznych na 1 ha gruntów ornych) ma tendencję spadkową w związku z powszechną produkcją tzw. zdrowej
żywności
. Hodowla dostarcza ponad 80% wartości produkcji rolnej. Rozwinięta jest głównie hodowla
bydła
o kierunku
mlecznym
(przeciętny roczny udój od 1
krowy
— 5000 litrów,
1994
) i trzody chlewnej, w strefach podmiejskich — drobiu, w wyższych piętrach
Alp
i Jury —
owiec
. Na Wyżynie Szwajcarskiej przeważa uprawa
pszenicy
,
jęczmienia
,
ziemniaków
i
buraków cukrowych
, w dolinie Rodanu i nad Jeziorem Genewskim — warzyw i owoców (głównie jabłonie), na południowych stokach Jury —
winorośli
. Lasy zajmują ok. 31% powierzchni kraju ale ich znaczenie przemysłowe maleje w związku z rozwiniętą ochroną.
Religia
Chrześcijaństwo jest dominującą religią w Szwajcarii, z podziałem pomiędzy
katolicyzm
(41,8% całej populacji w 2000 roku) a różne odmiany wyznań
protestanckich
(34,9%), z których najwięcej wyznawców liczy
kalwinizm
. Imigracja spowodowała powstanie pewnej liczby wyznawców islamu (4,3%) i prawosławia (1,8%). Szwajcaria jest także krajem o jednej z największych w
Europie
liczbie buddystów, chociaż procentowo stanowią oni mniej niż 0,5% populacji. W tamtejszych Alpach znajduje się nawet klasztor buddyjski. Ponadto w Szwajcarii żyje dość sporo wyznawców
judaizmu
,
hinduizmu
i innych niechrześcijańskich religii lub sekt, którzy łącznie stanowią 1,5% populacji kraju. 16,3% Szwajcarów nie należy do żadnej wspólnoty religijnej, z czego 4,3% to wolnomyśliciele. Sondaż przeprowadzony przez Eurobarometer w 2005 pokazał, że tylko 48% Szwajcarów deklaruje wiarę w Boga, dalsze 39% dopuszcza możliwość istnienia nieokreślonej siły wyższej, a 9% deklaruje
ateizm
. Pozostałe 4% nie potrafiło lub nie chciało się określić.
Historycznie kraj jest dość równo podzielony pomiędzy rzymskich katolików i wyznawców kalwinizmu, ze skomplikowaną mozaiką mniejszości w obszarze niemal całego kraju. Niektóre kantony, np. Appenzell, są nawet oficjalnie podzielone na katolickie i protestanckie sekcje. W większych miastach (Berno, Zurych, Bazylea) dominują protestanci. Centralna Szwajcaria jest tradycyjnie katolicka. Istnieje też
Kościół Chrześcijańskokatolicki w Szwajcarii
zaliczany do nurtu
starokatolickiego
i jest jednym z oficjalnych Kościołów w kraju, choć liczba jego członków bardzo szybko się zmniejsza i obecnie należy do niego jedynie 0,2% Szwajcarów. Konstytucja szwajcarska z roku 1848 - w dużym stopniu pod wpływem ówczesnych starć pomiędzy katolickimi a protestanckimi kantonami (Sonderbundskrieg) - świadomie wprowadziła zasady, które umożliwiają pokojową koegzystencję pomiędzy różnymi wyznaniami. W 1980 roku odbyło się referendum w sprawie całkowitego rozdziału państwa od Kościołów. Zostało to odrzucone (80% przeciw).
We wsi
Dornach
koło
Bazylei
swoją siedzibę ma chrześcijańskie
Towarzystwo Antropozoficzne
, znajduje się tam
antropozoficzne
Goetheanum
, w którym bardzo często wystawiany jest
Faust
Goethego
, budynek jest ogólnodostępny dla zwiedzających. Z kolei w
Bernie
powstała w latach pięćdziesiątych pierwsza świątynia
Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich
w Europie.
Szwajcarzy pod względem religijności nie odróżniają od większości narodów Europy. Udział w praktykach religijnych, głównie z okazji wielkich uroczystości i najważniejszych świąt, ogranicza się do mniejszości, jedynie do około 1/5 Szwajcarów. Papiestwo, watykański centralizm i dogmatyczność Kościoła są poddawane bardzo ostrej krytyce nie tylko przez wiernych Kościoła rzymskokatolickiego, ale także przez hierarchię katolicką, która żąda większej niezależności Kościoła Szwajcarii od
Watykanu
. Większość istniejących w Szwajcarii parafii katolickich jest bardzo liberalna i egalitarna: w wielu kościołach, podobnie jak w kościołach reformowanych, nie ma obrazów i figurek, najwyżej wiszące na ścianach krzyże; księża wbrew nauce Kościoła nierzadko przełamują
celibat
i zakładają rodziny, jak również dokonują wielu zmian w tradycyjnej liturgii; msze mogą odprawiać świeccy katecheci i pastorzy czy nawet pastorki z Kościoła reformowanego, gdy brakuje księży katolickich[3].
Szkolnictwo
Szwajcaria była jednym z pierwszych na świecie państw, które wprowadziło powszechne nauczanie elementarne. Szkoły podstawowe i średnie w Szwajcarii są bezpłatne; w wielu kantonach bezpłatne są także obiady oraz podręczniki. Za państwowe szkoły wyższe płaci się około 560 franków szwajcarskich (ok. 1770 zł przy kursie 1 CHF = 3,16 PLN) za semestr. Dla studentów z ubogich rodzin występują jednak stypendia. Dyplomy prywatnych szkół szwajcarskich nie są uznawane przez państwo; mogą być jednak uznawane przez firmy prywatne.
Kultura i sztuka
Język
Istnieją cztery
języki urzędowe
:
niemiecki
,
francuski
,
włoski
oraz
romansz (retoromański)
. Nauczanie w
szkołach podstawowych
,
gimnazjach
i
liceach
odbywa się w jednym z tych języków w zależności od kantonu. Na
uniwersytecie
studiuje się po francusku bądź niemiecku (i włosku w
kantonie Ticino
). Absolwent wyższej uczelni powinien móc porozumiewać się przynajmniej w trzech językach.
Język angielski
, mimo że nie należy do języków urzędowych, staje się coraz bardziej popularny w środowisku
przemysłowym
i świecie
reklamy
. W Szwajcarii znajduje się wiele prywatnych szkół, które słyną z wysokiego standardu kształcenia.
Język codzienny Szwajcarów w kantonach niemieckojęzycznych to
dialekt alemański
(
Schwyzerdütsch
) poważnie różniący się od podręcznikowej niemczyzny – jeśli mimo znajomości niemieckiego nie rozumiemy naszego rozmówcy, to wyraźnie poprośmy, aby mówił w
Hochdeutsch
. W Szwajcarii języki francuski i włoski, mimo drobnych odmienności np. w niektórych
liczebnikach
oraz w wymowie, nie różnią się od standardowego języka. Język romansz jest używany tylko w niektórych gminach
kantonu Gryzonia
, gdzie dominuje Schwyzerdütsch.
Literatura
Literatura szwajcarska powstaje w języku niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim, lecz największe znaczenie mają dzieła literackie w pierwszych dwóch językach. Najbardziej znani pisarze szwajcarscy to
Max Frisch
i
Friedrich Dürrenmatt
. Bardzo ważną postacią był także filozof i psycholog
Carl Gustav Jung
. W Szwajcarii żył i tworzył, chociaż częściowo także we Francji, w Niemczech i we Włoszech, niemiecki filozof i
filolog klasyczny
Fryderyk Nietzsche
, przez kilka lat był profesorem
Uniwersytetu w Bazylei
i jednocześnie nauczycielem w miejscowym gimnazjum klasycznym.
Znani pisarze szwajcarscy:
Kuchnia
Tradycyjnym szwajcarskim specjałem jest
fondue
, które robione jest z roztopionego sera. Sery szwajcarskie takie jak gruyère czy emmentaler podgrzewa się w specjalnym kociołku z dodatkiem pieprzu, czosnku, białego wina i likieru wiśniowego. Do nabierania roztopionego sera używa się świeżego chleba. Szwajcaria oprócz serów może pochwalić się doskonałą
czekoladą
oraz
piwem
.
Galeria
| | | |
| | kaplica św. Meinrada w Etzel | |
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne