Państwo Longobardów w dniu śmierci
Alboina
, 572 r. (kolor błękitny)
Longobardowie, Langobardowie (
łac.
Langobardi, starsza nazwa Wannilowie) – lud zachodniogermański. Ich nazwa pochodzi od łac. longa barba czyli długa broda, gdyż w przeciwieństwie do romańskiej ludności
Italii
nosili właśnie długie, barbarzyńskie brody. Inna wersja pochodzenia nazwy Długobrodzi, przytoczona przez
Pawła Diakona
, mówi, że przed walką z
Wandalami
Wannilowie-Longobardowie użyli podstępu, który miał zwiększyć ich pozorną liczebną przewagę. Ich ówcześni wodzowie –
Ibor
i
Agio
– nakazali kobietom przebrać się za wojowników, rozpuścić włosy i spiąć je w taki sposób, by przypominały brody.
Początki Longobardów
Wywodzili się ze
Skandynawii
, skąd przeprawili się na kontynent do krainy nazwanej przez nich Scoringa. W czasach antycznych zasiedlali obszar nad dolną
Łabą
, graniczący z terytoriami
Cherusków
, Semnonów i
Chauków
. Longobardowie podporządkowali się w pewnym okresie
Marbodowi
, który stworzył duży związek plemion germańskich. W czasie konfrontacji
Arminiusza
, wodza
Cherusków
, z Marbodem opowiedzieli się za tym pierwszym. W
166
r. n.e. wraz z Objami napadli na rzymskie prowincje –
Panonnię
i
Noricum
. Potem dotarli na
Morawy
i do
Panonii
nad
Dunajem
. W V w. toczyli wojny z
Herulami
, zakończone zwycięstwem w
491
r. Nad Dunajem zorganizowali swoje pierwsze państwo. Po rozbiciu wspólnie z
Awarami
Gepidów
, Longobardowie pod wodzą króla
Alboina
w
568
r. wdarli się do Italii. W
569
r. zdobyli
Mediolan
, a w
572
r. –
Pawię
, która stała się stolicą ich nowego państwa –
Królestwa Longobardów
.
Obok królestwa na północy Italii Longobardowie utworzyli dwa praktycznie niezależne księstwa
Toskanii
,
Spoleto
i
Benewentu
. W rękach
Bizancjum
pozostawał
egzarchat Rawenny
, obejmujący
Istrię
,
Rzym
,
Neapol
,
Kalabrię
,
Kampanię
i
Sycylię
. Faktycznie Italia rozpadła się na dwie części: longobardzką i bizantyjską. Na podbitych terenach Longobardowie odebrali Rzymianom prawa polityczne i zlikwidowali rzymską administrację.
Przyczyny inwazji
Dalszy podbój Półwyspu był niemożliwy nie z powodu oporu sił bizantyjskich czy z niechęci ludności miejscowej do najeźdźców, lecz przyczyną było panujące przez 10 lat (
574
-
584
) bezkrólewie wśród Longobardów. Wynikało to z niechęci starszyzny plemiennej do centralizacji władzy w rękach jednej osoby, która byłaby w stanie zapanować nad znaczną ilością obszarów i wprowadzić dziedziczność władzy w plemieniu, uniezależniając się od
wiecu
. Dzięki temu resztka włości Bizancjum w Italii ocalała.
Można dopatrywać się kilku przyczyn podboju Italii przez Longobardów:
- Nałożenie olbrzymich podatków na ludność miejscową przez władze bizantyjskie po odzyskaniu tych terenów podczas wojny z
Ostrogotami
.
- Samowola i znaczne nadużycia cesarskich urzędników (urzędnicy często przekraczali swe kompetencje i nadużywali swej władzy, zmuszając miejscowych siłą do płacenia podatków).
- Ingerowanie Cesarstwa w sprawy kościoła italskiego (mieszkańcy Półwyspu przyzwyczajeni byli do dużej autonomii własnego kościoła i niechętnie podporządkowywali się decyzjom religijnym
Konstantynopola
).
- Ucieczka Longobardów przed
Awarami
(konieczność założenia gdzieś własnego państwa przez plemię germańskie).
- Słaba obrona garnizonowa w północnej Italii (Bizancjum wyczerpały tzw. "wojny gockie" oraz wojna z
Persją
i kraj ten nie był w stanie utrzymywać dostatecznej liczby żołnierzy daleko od centrum państwa, za jakie uważano stolicę).
Etap stabilizacji
Po dziesięcioletnim bezkrólewiu starszyzna plemienna dostrzegła nieskuteczność działania bez obranego wodza. Dlatego też w roku
584
syn ostatnio obranego władcy
Klefa
,
Autaris
, otrzymał koronę z rąk "rady starszych". W rzeczywistości władza króla longobardzkiego pozostawała ograniczona. Książęta panujący w
Spoleto
oraz w Benewencie nie uznawali zwierzchnictwa króla i w praktyce ich niezależność była niezagrożona. Co więcej, tereny te zabezpieczał od części głównej państwa pas ziemi należący do
Egzarchatu Raweńskiego
, którego słabość pozwalała ustabilizować się nowemu organizmowi państwowemu na Półwyspie.
Kolejny król longobardzki,
Autaris
, ożenił się z księżniczką bawarską Teudelindą. Po śmierci tego pierwszego Teudelinda wyszła za mąż za następcę Autarisa,
Agilulfa
. Pomimo sojuszu bawarsko-longobardzkiego
Frankowie
zmusili Longobardów do płacenia trybutu. Natomiast za sukces Cesarstwa można było uznać pokój zawarty z królem Agilulfem, który przyniósł wyczekiwane odprężenie na Półwyspie. Wtedy to też papież
Grzegorz I
zdobył sławę w pertraktacjach z najeźdźcami i chroniąc
Rzym
przed splądrowaniem i zniszczeniem zwiększył prestiż papiestwa wśród mieszkańców Wiecznego Miasta. W rzeczywistości rządy Autarisa oraz Agilulfa w niewielkim stopniu zmieniły sytuację na Półwyspie, gdyż południowi książęta nadal nie uznawali ich władzy.
Ich ostatni król,
Dezyderiusz
, w
774
r. został pokonany i zdetronizowany przez
Karola Wielkiego
, który sam przyjął tytuł króla Longobardów i koronował się longobardzką
żelazną koroną
. Niektórzy królowie wschodniofrankijscy, potomkowie Karola Wielkiego, używali tytułu "król Franków i Longobardów".
W późniejszych wiekach Longobardowie ulegli całkowitej asymilacji, rozpływając się w masie rdzennej ludności romańskiej. Język longobardzki miał istotny wpływ na powstanie dialektów północnowłoskich, od niego też zapewne pochodzą istniejące w języku włoskim germanizmy. Od Longobardów pochodzi nazwa
Lombardii
- krainy historycznej w Północnych Włoszech, której stolicą jest Mediolan.
Zobacz też
Źródła
-
Benedykt Zientara
Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985,