Ujgurzy –
lud turecki
żyjący w północno-zachodnich
Chinach
, głównie w
Sinciang
, gdzie stanowi największą
grupę etniczną
. Obecni Ujgurzy pochodzą od pierwotngo ludu turkijskiego oraz dużej domieszki starożytnego narodu
Tocharów
,
Chińczyków (Han)
,
Uzbeków
,
Kazachów
,
Kirgizów
. Ujgurzy są jedną z 56 grup etnicznych oficjalnie uznawanych za
mniejszość narodową w Chinach
.
Pochodzenie
Historycznie termin "Ujghurzy" (oznaczający "zjednoczony" albo "sprzymierzony") został zastosowany do grupy tureckojęzycznych plemion, które mieszkały na terenie obecnej
Mongolii
. Wraz z tak zwanymi
Turkutami
, Ujgurzy byli jednym z największych i najtrwalszych ludów tureckich żyjących w
Azji Środkowej
. Egzystowali jako plemienna federacja rządzona przez
Rouran
(
460
-
545
), a następnie przez
Hefalitów
w latach
541
-
565
. Następnie zostali wchłonięci przez
kaganat turecki
.
Ich chińska nazwa "Huihu" z czasem zaczęła oznaczać chińskich muzułmanów i obecnie jest nazwą mniejszości narodowej, która choć używa
języka chińskiego
, to jednak wyznając
islam
zatraciła poczucie jedności z resztą Chińczyków (
Hui
).
Pierwszy kaganat turecki rozbity został przez cesarza
Taizonga
z
dynastii Tang
. W tym czasie Ujgurzy byli plemieniem od niego zależnym. W
744
Ujgurzy, razem z innymi plemionami zwyciężyli Drugi kaganat turecki i jego sojuszników i założyli Kaganat Ujgurski.
Kaganat
rozciągał się od
Morza Kaspijskiego
do
Mandżurii
, i istniał w latach
745
-
840
. Pod koniec tego okresu wśród Ujgurów rozpowszechnił się
manicheizm
. W
840
roku miał miejsce najazd
Kirgizów
, innego ludu tureckiego. W rezultacie większość Ujgurów wyemigrowała do współczesnego
Sinciangu
. Dołączyli tam do innych grup plemiennych żyjących w
Dżungarii
i
Kotlinie Turfańskiej
, założyli królestwo które istniało do
1209
roku, gdy dobrowolnie dołączyli do Imperium
Czyngis-Chana
. Takie położenie geograficzne spowodowało że byli ważnym ogniwem łączącym Chiny z resztą świata, wzdłuż
jedwabnego szlaku
, co pozwoliło im zostać pośrednikami w handlu między Orientem a Europą.
Po rozpadzie
Imperium Mongolskiego
Ujgurzy tworzyli niewielkie państewka, w
XVII
wieku ich ziemie zostały częściowo włączone do Chanatu Dżungarskiego. W
XVIII
wieku Ujgurzy podbici zostali przez chińską dynastię
Qing
a należącą do nich ziemię nazwano
Sinciang
. Wcześniej w powszechnym użyciu była nazwa Turkiestan Wschodni.
Pod koniec
IX
wieku niewielka liczba Ujgurów na wschód do obecnej prowincji
Gansu
porzuciła manicheizm i przyjęła
tybetański buddyzm
. W przeciwieństwie do reszty Ujgurów nigdy nie przyjęli oni islamu. Ich potomkowie żyją wciąż w prowincji Gansu, dzielą się na dwie społeczności z których jedna używa
języka mongolskiego
. Nazywa się ich
Yugurami
, czyli Żółtymi Ujgurami.
Większość Ujgurów przeszła na islam w
XV
wieku. Przedtem wyznawali
manicheizm
,
buddyzm
, a nawet
nestoriańskie chrześcijaństwo
. O ile prawdopodobne jest, że genetycznie i kulturowo, współcześni Ujgurzy wywodzą się z koczowniczych plemion Mongolii, o tyle ich migracja do Kotliny Turfańskiej spowodowała przemieszanie się z zamieszkującymi dolinę
indoeuropejskimi
Tocharami
. Ludność ta stała wyżej pod względem kulturowym, żyjąc w miastach-oazach. Dziś wciąż można spotkać Ujgurów z jasną skórą i włosami.
Nazwa Ujgurzy oznaczała pierwotnie rolników osiadłych w miastach-oazach. Jako nazwa narodu została przyjęta po raz pierwszy w
1921
, wraz z utworzeniem Organizacji Rewolucjonistów Ujgurskich, byli oni komunistyczną narodowościową grupą z intelektualnymi i organizacyjnymi powiązaniami ze
Związkiem Radzieckim
. Są pewne dowody, na to że ujgurscy studenci i kupcy żyjący w Rosji już wcześniej używali tej nazwy, wykorzystując rosyjską naukę, która domagała się powiązania pomiędzy historycznym chanatem i obecnymi mieszkańcami Xinjiangu.
Ujgurzy są licznym narodem. W całych Chinach żyje ich ponad 7,2 mln, na świecie 7,6 mln. Istnieją również pewne nieliczne społeczności odcinające się od ogółu Ujgurów.
Grupy peryferyjne
Lop Nur oficjalnie uznawani są za część narodu ujgurskiego, jednak sami Lop Nur mają poczucie swej odrębności. Używają dialektu
języka ujgurskiego
, a ich zwyczaje upodabniają ich do
Mongołów
. Lop Nur wierzą w swoje pochodzenie od starożytnego ludu
Loulan
. Ich społeczność liczy 34 tysiące.
Ujgurzy Taklamakan gdy we wczesnych latach 90. XX wieku, Chińczycy rozpoczęli poszukiwania
ropy
na pustyni
Takla Makan
natknęli się na oazę zamieszkaną przez ludzi których wiedza historyczna zakończyła się na czasach dynastii
Qing
. Nie wiadomo dlaczego schronili się tak głęboko w głębi pustyni. Jednak społeczność licząca zaledwie 300 osób i całkowicie odizolowana od świata zewnętrznego przez tak długi czas nie ma szans na przetrwanie.
Ujgurzy Jutian żyją w Ujgurii około 150 km na wschód od miasta
Hoten
. Liczą 55 tys. Prócz dialektu odróżniają ich wyjątkowe stroje i zwyczaje kobiet. Pochodzą z
Kaszgaru
.