Ambona w kościele przyklasztornym w Rudach Raciborskich
Ambona (
gr.
szczyt, podwyższenie), kazalnica – w budownictwie sakralnym miejsce służące
kapłanom
do czytania tekstów
liturgicznych
, głoszenia
kazań
. Przybierała różne formy architektoniczne: od trybuny wspartej na kolumnach (V-VI wiek) do zawieszonej na
ścianie
lub
filarze
. W kościołach chrześcijańskich umieszczana zazwyczaj po lewej stronie
nawy
głównej, w pobliżu
prezbiterium
. W
XX
wieku ze względu na rozwój nagłośnienia nie było już wymagane, żeby ambona była na podwyższeniu, co spowodowało masowe budowanie ambon w prezbiterium, w pobliżu ołtarza. Ambony takie przybierają postać mównicy: małego podwyższenia ze stołem, na którym kładzie się
lekcjonarz
. Ambona szczególnie w poprzedniej formie była często bogato zdobiona, a w czasach
baroku
przybiera wyszukane formy, np. łodzi. Wtedy też umieszczano nieraz w kościołach dwie ambony, służące do dysput.
W rozumieniu liturgii ambona jest stołem (
ołtarzem
)
Słowa Bożego
. Jest to miejsce, na którym odbywa się pierwsza część liturgii Mszy Świętej, czyli liturgia słowa. Na ambonie dokonuje się pierwszy akt liturgii - liturgia zstępująca, czyli przemawianie Boga do człowieka. Dlatego powinno się unikać traktowania jej jako miejsca do wygłaszania ogłoszeń (miejscem do tego właściwym jest wobec tego miejsce przewodniczenia - z reguły okolica
sedilii
celebransa).
Wskazania
Soboru Watykańskiego II
nakazują, aby ambona znajdowała się w okolicy ołtarza, tak by umożliwić najlepszy kontakt mówcy ze słuchaczami. Nie powinna również być zbytnio wysoka ani rozbudowana, aby nie odciągać uwagi wiernych. W przypadku gdy miejsce
celebransa
gwarantuje wystarczającą komunikatywność, kazanie można wygłaszać z tego miejsca, zamiast z ambony. Zalecenia te spowodowały odstąpienie od wygłaszania
homilii
z dotychczasowych ambon, a rozwój nagłośnienia, rezygnację z budowy nowych w pobliżu ołtarza.
W kościołach protestanckich ambona niejednokrotnie bywa połączona z
ołtarzem
głównym w jednolitą konstrukcję, będąc w nim z reguły umieszczona centralnie w miejscu, które w ołtarzu w kościele katolickim zajmuje obraz.
W
Kościele prawosławnym
- podwyższone miejsce na środku kościoła przed
królewską bramą
, z którego
diakon
wygłasza
ektenie
, czyta
Ewangelię
, a kapłan wygłasza kazanie. Oznacza górę, z której nauczał
Chrystus
(Kazanie na Górze), i kamień, z którego anioł głosił myroforom (niewiastom niosącym wonności) zmartwychwstanie Chrystusa. Z rzadka spotyka się jednak w cerkwiach prawosławnych ambony w formie znanej z kościołów katolickich; stosunkowo często w krajach bałkańskich (
Bułgaria
,
Grecja
,
Serbia
), dalej na północ tylko wyjątkowo (w Polsce np. w cerkwi w
Zabłociu
, woj. lubelskie).
Zobacz też