Paschalis II, (ur. 1050 (?) w Bieda (obecnie
Blera
) – zm. 21 stycznia 1118 w Rzymie) -
papież
w okresie od 13 sierpnia
1099
do 21 stycznia
1118
.
Wczesne życie
Rainiero urodził się w Bieda w Romanii około połowy XI stulecia. W młodości wstąpił do zakonu benedyktynów, jednak jego macierzysty klasztor nie jest znany. Przypuszczalnie był to dom zakonny należący do
kongregacji kluniackiej
. Następnie przybył do Rzymu, gdzie papież
Grzegorz VII
mianował go
kardynałem
-prezbiterem S. Clemente (ok.
1078
)[1]. W czasie schizmy
antypapieża Klemensa III
(1084-1100) stał po stronie prawowitych papieży Grzegorza VII,
Wiktora III
(1087) i
Urbana II
. Brał udział w
papieskiej elekcji 1088
jako reprezentant kardynałów prezbiterów. W latach 1089-1090 działał jako legat Urbana II w południowej Francji i Hiszpanii. Jego imię widnieje wśród sygnatariuszy bulli papieskiej z dnia
6 lutego
1094
. Był też opatem klasztoru S. Lorenzo fuori le mura.
Pontyfikat
Po śmierci Urbana II (29 lipca 1099) Rainiero zorganizował w swoim kościele tytularnym
papieską elekcję 1099
, w wyniku której 13 sierpnia 1099 został wybrany na papieża. Przyjął imię Paschalis II i następnego dnia został konsekrowany przez kardynała-biskupa Ostii
Odon de Chatillon
.
Sytuacja Paschalisa II na początku pontyfikatu była dość trudna, bowiem wciąż żył antypapież Klemens III, którego popierał cesarz
Henryk IV Salicki
. Z pomocą Normanów z południa Włoch zdołał jednak usunąć Klemensa III z Rzymu. Antypapież zmarł we wrześniu 1100 roku, a jego dwaj następcy
Teodoryk
(1100-1101) i
Albert
(1102) nie zyskali większego poparcia i zostali szybko schwytani i uwięzieni. Nadal jednak trwał konflikt z Henrykiem IV, gdyż Paschalis II ponowił zakaz inwestytury świeckiej, czemu cesarz nie chciał się podporządkować.
W 1105 Henryk IV został zmuszony do abdykacji na rzecz swego syna
Henryka V
. Mniej więcej w tym samym czasie przedstawiciele procesarskiej frakcji wśród arystokracji rzymskiej obwołali nowego antypapieża
Sylwestra IV
, jednakże bunt ten został szybko zdławiony i antypapież musiał uciekać z Rzymu. Z uwagi na problemy wewnętrzne Henryk V początkowo skłaniał się ku ugodzie z papieżem, jednak po uporaniu się z opozycją powrócił do polityki ojca. Paschalis II na kolejnych synodach w
Guastalla
(1106), Benewencie (1107) i na Lateranie (1110) odmawiał mu prawa do inwestytury świeckiej, wobec czego Henryk zdecydował się w końcu na zbrojną wyprawę na Rzym celem uzyskania korony cesarskiej i prawa do inwestytury.
W lutym 1111 papież i Henryk potajemnie doszli do porozumienia. Henryk V zrezygnował z prawa do inwestytury i zgodził się na wolny wybór biskupów. W zamian jednak biskupi i opaci niemieccy musieli zwrócić wszystkie
regalia
jakie otrzymali od monarchów od czasów
Karola Wielkiego
. Kiedy postanowienia ugody zostały odczytane w trakcie uroczystości koronacyjnych w Bazylice Watykańskiej, niemieccy możni duchowni i świeccy zaprotestowali, wskutek czego uroczystości przerwano a układu nie ratyfikowano. Doszło do rozruchów, w wyniku których wojska niemieckie opanowały miasto. Paschalis II i jego 16 kardynałów zostało uwięzionych i przewiezionych do Albano. Tam Henryk V zagroził papieżowi depozycją i uznaniem zapomnianego już wówczas antypapieża Sylwestra IV, który od wygnania z Rzymu w 1105 żył pod opieką hrabiego Wernera z Ankony i nigdy nie wyrzekł się roszczeń do papiestwa. W tym stanie rzeczy Paschalis II uznał roszczenia cesarza i w kwietniu 1111 roku doszło do zawarcia układu w Ponte Mammolo. W zamian za uznanie prawa cesarza do inwestytury Henryk uwolnił papieża i kardynałów z niewoli i zmusił do abdykacji Sylwestra IV. 13 kwietnia 1111 Paschalis II koronował Henryka na cesarza.
Układ z Ponte Mammolo został jednogłośnie potępiony przez zwolenników reformy gregoriańskiej jako zdrada interesów Kościoła i zaprzepaszczenie przez Paschalisa działań jego poprzedników. Sprzeciwiło mu się także wielu kardynałów. W tym stanie rzeczy Paschalis II na synodzie laterańskim w marcu 1112 roku potępił układ i uznał go za zawarty pod przymusem, a zatem nieważny. Jednak dwóch kardynałów najmocniej krytykujących papieża za ten układ (Robert de Paris i
Gregorio de Ceccano
) zostało pozbawionych swych godności, a kilku innych odsunięto od pracy w kurii papieskiej. Cztery lata później Paschalis ponownie potępił inwestyturę świecką.
Henryk V początkowo nie mógł zareagować na zerwanie układu z Ponte Mammolo, gdyż miał problemy z opozycją wewnątrz Niemiec, której przewodził książę saski
Lotar III
, jednak w 1116 podjął ponowną wyprawę do Rzymu. Cesarz chciał zapobiec także wykonaniu testamentu
Matyldy Toskańskiej
(zm.
1115
), która zapisała swoje ziemie Kościołowi. W 1117 Rzym ponownie znalazł się pod okupacją niemiecką, jednak Paschalis II zdążył go wcześniej opuścić i udał się do
Benewentu
. Do Rzymu powrócił dopiero kilka dni przed śmiercią.
Spór z cesarzem o inwestyturę odbijał się dużym echem także we Francji i Anglii. Początkowo władcy tych krajów próbowali podążać śladami cesarza, jednak dość szybko doszło tam do zawarcia kompromisu (Francja 1104, Anglia 1107).
Krótko po wyborze do Paschalisa II dotarła wiadomość o zdobyciu Jerozolimy przez wojska
I krucjaty
. Papież przez cały swój pontyfikat wspierał ruch krucjatowy. Zatwierdził regułę
Joannitów
bullą
z
15 lutego
1113
roku. Mianował co najmniej 67
nowych kardynałów
.
Papież Paschalis II powrócił z Benewentu do Rzymu 14 stycznia 1118 roku i zmarł tydzień później w zamku św. Anioła. Pochowano go Bazylice Laterańskiej.
Przypisy
- ↑ Poprzedni kardynał tego kościoła
Hugo Candidus
został ekskomunikowany przez papieża w 1078.
Bibliografia
- K. Dopierała, Księga papieży, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
- H.W. Klewitz, Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957
- I.S. Robinson, The Papacy 1073-1198. Continuity and Innovations, Cambridge University Press 1990
- R. Hüls, Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049-1130, Tybinga 1977