Peter Parler (popiersie z katedry św. Wita)
P. Parler: sklepienie w Złotej Bramie
P. Parler: rzeźba św. Wacława
Peter Parler, znany też jako Petr Parléř lub Piotr Parler lub Peter de Gemudia (ur. 1330 lub 1333 w
Kolonii
lub
Gmünd
, zm. 13 lipca 1399 w
Pradze
) –
niemiecki
murator i rzeźbiarz epoki
gotyku
. Członek rodziny
Parlerów
, syn Heinricha (Henryka) Parlera.
Biografia
Kwestia edukacji Petera Parlera nie jest pewna – być może 5 lat spędził w Gemünd. Zapewne podróżował do
Nadrenii
, w tym do Kolonii. Jedna z hipotez mówi o jego ewentualnej podróży do Anglii, jednak jest to wątpliwe. Niewykluczone, iż ok. 1352 roku przebywał w Norymberdze, gdzie we Frauenkirche znajdują się przypisywane mu rzeźby, uważane za najwcześniejsze w jego dorobku.
W 1352
Karol IV
wezwał go do Pragi w charakterze architekta wznoszonej wówczas
katedry św. Wita
, po śmierci jej projektanta i pierwszego budowniczego –
Mateusza z Arras
. Parler zmienił nieco pierwotne plany, ukończył kaplicę św. Wacława, chór i zakrystię. Prezbiterium przykrył
sklepieniem sieciowym
. Rozpoczął budowę południowej wieży. Do katedry został wówczas wprowadzony obszerny program związany z władzą królewską. W kaplicach
prezbiterium
ustawiono symboliczne nagrobki władców czeskich poprzedzających Karola IV, wśród nich dwa przypisywane Piotrowi:
Przemysła Ottokara I
i
Przemysła Ottokara II
. Rzeźby nagrobne są masywne, monumentalne i zwarte;
tumby
bardzo proste. W kondygnacji
triforiów
umieszczone zostały popiersia jeszcze żyjących lub niedawno zmarłych osób związanych z dworem Karola IV i fundacją katedry praskiej: popiersie Karola IV, jego żon, biskupów, fundatorów oraz dwóch budowniczych –
Mateusza z Arras
i samego Piotra Parlera. Popiersia te mają pewne cechy portretowe i choć część ma dość stypizowane fizjonomie, to jednak niektóre wyróżniają się zindywidualizowanymi rysami twarzy (np. rzeźba
Anny świdnickiej
). Dla katedry Piotr Parler wykonał także prawdopodobnie rzeźbę św. Wacława.
Od 1373 roku dowodził pracami przy wieży Staromiejskiej na
Moście Karola w Pradze
oraz samego mostu. Wybudował kaplicę Wszystkich Świętych na
praskim zamku
.
Poza Pragą budował
kościół św. Bartłomieja
w
Kolinie
oraz
kościół świętej Barbary
w
Kutnej Horze
(budowę tego ostatniego kontynuował jego syn Johann Parler).
W Pradze zakupił dom przy obecnej Loretánské ulici.
Był żonaty z Gertrudą (zm. 70. XIV), z którą miał dwie córki i synów: Nikolausa, Wenzela i Johannesa (dwaj ostatni także zostali architektami). W latach 80. poślubił Agnes von Bur, z którą doczekał się synów: Paula i Janco.
Po Mateuszu z Arras przejął strzechę budowlaną, nazywaną cesarską lub parlerowską.
Najwybitniejsze dzieła strzechy parlerowskiej, to:
Bibliografia
- The Dictionary of Art. T. 24. London: 1996, ss. 189-192. (
ang.
)
-
Willibald Sauerländer
: Rzeźba średniowieczna. Warszawa: 1978.