Nelson Rolihlahla Mandela
Nelson Mandela
Data i miejsce urodzenia	18 lipca 1918 Transkei
8. Prezydent Republiki Południowej Afryki
Okres urzędowania	od 10 maja 1994 do 16 czerwca 1999
Przynależność polityczna	Afrykański Kongres Narodowy (ANC)
Poprzednik	Frederik Willem de Klerk
Następca	Thabo Mbeki
Odznaczenia
Pokojowa Nagroda Nobla Międzynarodowa Leninowska Nagroda Pokoju, (ZSRR) Order Australii (Australia) Order Stara Planina (Bułgaria) Order Słonia (Dania) Wielka Wstęga Orderu Nilu (Egipt) Order Złotego Lwa Nassau (Holandia) Order Bharat Ratna (Indie) Order Kanady I klasy (Kanada) Order "Wielka Gwiazda Przyjaźni między Narodami" (NRD) Krzyż Wielki Orderu Świetego Olafa (Norwegia) Order Pakistanu Królewski Order Serafinów (Szwecja) Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (Ukraina) Prezydencki Medal Wolności (USA) Order Zasług (Wielka Brytania) Krzyż Wielki Orderu Zakonu Kawalerów Maltańskich Order Przyjaźni (Rosja) Order Uśmiechu

Nelson Mandela, ok. 1937

Nelson Mandela, 2008

Pomnik Nelsona Mandeli w Johannesburgu

Nelson Rolihlahla Mandela (ur. 18 lipca 1918 w Transkei , w RPA ) – były prezydent Republiki Południowej Afryki, jeden z przywódców ruchu przeciw apartheidowi , działacz na rzecz praw człowieka , laureat pokojowej nagrody Nobla , Honorowy Obywatel Kanady (2001), Honorowy Obywatel Rzymu (1983).

Życiorys

Mandela jest synem wodza plemienia Thembu. W wieku 7 lat, jako pierwszy w swojej rodzinie zaczął uczęszczać do szkoły. Tam nauczyciel- metodysta nadał mu angielskie imię Nelson. Ukończył studia prawnicze. Jako student uczestniczył w działaniach na rzecz praw politycznych, społecznych i ekonomicznych czarnoskórej większości w RPA. W 1942 roku wstąpił do Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), a w 1950 roku zaczął nim kierować.

Początkowo był zwolennikiem nieużywania przemocy. Wraz ze współpracownikami zmienił zdanie po masakrze w czasie protestu Sharpeville w marcu 1960 roku i delegalizacji ANC. Rok później został przywódcą zbrojnego skrzydła ANC Umkhonto we Sizwe ("Włócznia Narodu", MK). Zbrojne działania "Umkhonto we Sizwe" za czasów Mandeli miały mieć jednak charakter wyłącznie sabotażowy i wykluczały ataki na ludzi. Dokonywali zniszczeń instalacji o dużym znaczeniu dla gospodarki RPA^[1]. Został aresztowany 5 sierpnia 1962 i skazany za akty sabotażu i przygotowywanie inwazji obcych państw na RPA ( zdrada stanu )^[2][3]. Przestępstwo sabotażu było w RPA zagrożone karą główną, tj. śmierci lub dożywocia. Otrzymał 5-letni wyrok za działalność sabotażową, w czerwcu 1964 zmieniony na dożywocie. W 1985 roku odmówił skorzystania ze zwolnienia warunkowego. Z więzienia na wyspie Robben wyszedł po 27 latach – 11 lutego 1990 – pod wpływem kampanii ANC i nacisków międzynarodowych, zgodnie z decyzją prezydenta F.W. de Klerka , który umożliwił też legalizację ANC. Tego samego roku mieszkańcy RPA opowiedzieli się w referendum za likwidacją apartheidu.

Kierował ANC od czerwca 1991 do grudnia 1997 , z którym osiągnął w pierwszych wolnych wyborach 27 kwietnia 1994 najlepszy wynik i większość mandatów w parlamencie. Nowo wybrany parlament wybrał go w maju 1994 Prezydentem RPA – pierwszym czarnoskórym prezydentem w historii tego kraju. Pełnił ten urząd od 10 maja 1994 do 16 czerwca 1999 roku, w okresie pokojowego odejścia od apartheidu . Jako prezydent zdobył międzynarodowe uznanie – wspólnie z de Klerkiem otrzymał w 1993 roku pokojową Nagrodę Nobla . Utrzymywał bliskie stosunki z Fidelem Castro i płk. Muammarem al-Kadafim , których uznawał za "towarzyszy broni".

Po odejściu na emeryturę zaangażował się w sprawy społeczne, m.in. w kampanię walki z AIDS (w czasie prezydentury był krytykowany za brak działań w tej kwestii). W roku 1995 utworzył "Nelson Mandela Children's Fund" ("Fundacja Nelsona Mandeli na rzecz Dzieci"), której celem jest organizowanie projektów na edukację, pomoc dla dzieci niepełnosprawnych, chorych na AIDS, wspieranie dzieci szczególnie uzdolnionych, nie tylko w RPA ale także innych krajach afrykańskich. Fundusze pochodziły na początku z prywatnych zasobów samego Nelsona Mandeli, z czasem stworzył on ogromny ruch międzynarodowy na rzecz pozyskiwania środków na projekty dziecięce. Fundacja opiekuje się 9 tysiącami zakażonych. Był mediatorem przy rozwiązywaniu konfliktów regionalnych w Afryce. W czerwcu 2004 , w wieku 85 lat ogłosił swoją decyzję o wycofaniu się z życia publicznego: Jestem pewien, że nikt nie oskarży mnie o egoizm, jeśli, ciesząc się jeszcze dobrym zdrowiem, poświęcę się sprawom prywatnym – oświadczył.

Człowiek Roku 1993 według magazynu Time wspólnie z Jaserem Arafatem , Frederikiem de Klerkiem i Icchakiem Rabinem .

26 października 2007 na wniosek dzieci z RPA Międzynarodowa Kapituła Orderu Uśmiechu przyznała Nelsonowi Mandeli Order Uśmiechu .

28 czerwca 2008 w Londyńskim Hyde Park odbył się koncert z okazji 90. urodzin Mandeli.

2 lipca 2008 prezydent USA George Bush podpisał ustawę, zgodnie z którą Nelson Mandela oraz przywódcy ANC zostali skreśleni z oficjalnej listy terrorystów USA ^[4].

Przypadająca 18 lipca 2009 91. rocznica urodzin pierwszego czarnego prezydenta Republiki Południowej Afryki, Nelsona Mandeli, który za walkę z apartheidem spędził trzecią część życia w więzieniu, obchodzona była jako "Dzień Mandeli", poświęcony przede wszystkim promowaniu wolontariatu w społeczeństwie południowoafrykańskim^[5]. 10 czerwca 2010 13-letnia prawnuczka Mandeli zginęła w wypadku samochodowym. Tragedia wydarzyła się po ceremonii otwarcia mistrzostw świata w piłce nożnej organizowanych w RPA w 2010.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Order Mapungubwe – 2002 ( RPA )
• Order Australii – 1999 ( Australia )
• Order Stara Planina ( Bułgaria )
• Order Słonia – 1996 ( Dania )
• Wielka Wstęga Orderu Nilu – 1997 ( Egipt )
• Order Złotego Lwa Nassau – 1999 ( Holandia )
• Order Bharat Ratna – 1990 ( Indie )
• Order Kanady I klasy – 1998 ( Kanada )
• Order "Wielka Gwiazda Przyjaźni między Narodami" – 1984 ( NRD )
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa – 1998 ( Norwegia )
• Order Pakistanu – 1992 (Niszan-i-Pakistan, Pakistan )
• Order Przyjaźni – 1995 ( Rosja )
• Królewski Order Serafinów – 1997 ( Szwecja )
• Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy – 1999 ( Ukraina )
• Prezydencki Medal Wolności – 2002 ( USA )
• Order Zasług – 1995 (Order of Merit, Wielka Brytania )
• Krzyż Wielki Orderu Zakonu Kawalerów Maltańskich – 2004
• Order Uśmiechu ( Polska )
• Pokojowa Nagroda Nobla – 1993
• Międzynarodowa Leninowska Nagroda Pokoju – 1990 ( ZSRR )
• Złoty Medal Kongresu Stanów Zjednoczonych – 1997 (USA)
• I inne

Mandela w twórczości artystów

• Utwór "Mandela Day" szkockiej grupy rockowej Simple Minds nagrany w 1988 z okazji 70-tych urodzin Mandeli.
• Utwór "Mandela" z płyty Homo Twist ( 1996 ) polskiego zespołu Homo Twist .
• Utwór "Tree Of Freedom" (pol. Drzewo Wolności") niemieckiego zespołu Heaven Shall Burn , opublikowany na albumie AntiGone ( 2004 ), został poświęcony Nelsonowi Mandeli. We wkładce do tejże płyty umieszczono słowa Mandeli: "My blood is drunk by the roots of the tree from that one day the fruit of freedom will ripen" (pol. "Moją krew spijają korzenie drzewa, z którego pewnego dnia bądzie zebrany owoc wolności").
• Utwór ” If Everyone Cared ” grupy Nickelback z albumu All the Right Reasons (2005).
• Film biograficzny Goodbye Bafana (2007) w reżyserii Bille'a August , na podstawie książki Jamesa Gregory'ego i Boba Grahama.
• Film Invictus - Niepokonany (2009) w reżyserii Clinta Eastwooda
• Utwór Asimbonanga (We have not seen him) Johnnego Clegga, nawołujący do uwolnienia Nelsona Mandeli.

Przypisy

Bibliografia