Powstanie tybetańskie w 1959 |
|
Data |
1959
|
Miejsce |
Tybet
|
Wynik | Zwycięstwo ChALW, powstanie stłumione |
|
Powstanie tybetańskie 1959 rozpoczęło się
10 marca
1959
, kiedy w
Lhasie
, stolicy
Tybetu
(który od
1951
był pod kontrolą
Komunistycznej Partii Chin
) wybuchła antychińska i antykomunistyczna rewolta.
Rocznice powstania są traktowane przez niepodległościowe środowiska tybetańskie jako Dzień Powstania Tybetańskiego (lub Dzień Tybetańskiego Powstania Narodowego).
Historia[1]
W późnych latach pięćdziesiątych w Lhasie stopniowo narastała ilość przeciwników obecności
Chin
w Tybecie. W
1956
wybuchły zbrojne rewolty w prowincjach
Kham
i
Amdo
, które przyczyniły się do rozmieszczenia dodatkowych chińskich sił zbrojnych na wschodzie Tybetu. Wkrótce chiński rząd rozpoczął działania skierowane przeciw tybetańskim wioskom i klasztorom, mające na celu ukaranie buntowników. Chińscy dowódcy chcąc zastraszyć
partyzantów
i zmusić ich do poddania się, zagrozili nawet zbombardowaniem
Pałacu Potala
i
Dalajlamy
[].
1 marca
1959
Dalajlama otrzymał niespodziewane zaproszenie na "
spektakl
teatralny
i
herbatę
" do
sztabu
chińskiej armii znajdującego się poza Lhasą. Dalajlama, który był w trakcie odbywania specjalnych nauk, przełożył datę spektaklu na
10 marca
.
9 marca
główny dowódca osobistej ochrony Dalajlamy został odwiedzony przez chińskich oficerów. Nalegali oni, by Dalajlama udał się z swojej siedziby do sztabu wojskowego bez osobistej zbrojnej
eskorty
oraz bez tradycyjnej
ceremonii
i towarzyszącej mu
procesji
.
Wieść o zaproszeniu szybko rozeszła się wśród miejscowych Tybetańczyków budząc strach przed możliwością uprowadzenia ich przywódcy. 10 marca około 300 tys. Tybetańczyków otoczyło pałac Dalajlamy, by zapobiec jego pojmaniu. To wydarzenie jest uważane za początek powstania w Lhasie, mimo tego, że chińskie wojska walczyły z partyzantką już od grudnia poprzedniego roku.
12 marca
na ulicach Lhasy pojawiły się duże grupy protestujących, którzy deklarowali
niepodległość
Tybetu. Na ulicach wzniesione zostały
barykady
, a chińskie i tybetańskie siły zbrojne rozpoczęły fortyfikację pozycji wewnątrz i wokół Lhasy. Wystosowane zostały prośby o wspomaganie uzbrojonych rebelii poza miastem oraz podjęty został apel do
konsula
indyjskiego
z prośbą o wsparcie.
Chińskie i tybetańskie oddziały kontynuowały rozmieszczanie swoich wojsk przez następne kilka dni. Chińska artyleria objęła swym zasięgiem letni pałac Dalajlamy - Norbulingka.
15 marca
przygotowania do ewakuacji Dalajlamy z miasta nabrały tempa - tybetańskie oddziały zabezpieczały drogę ucieczki z Lhasy.
17
marca dwa pociski artyleryjskie spadły obok pałacu Dalajlamy, przesądzając jego decyzję o emigracji.
Otwarte walki rozpoczęły się
19 marca
, m.in. ostrzelane zostały Norbulingka i ważne
klasztory
Lhasy. Walki trwały tylko około dwóch dni, kończąc się dużymi stratami wśród Tybetańczyków.
Wsparcie Stanów Zjednoczonych
Stany Zjednoczone
finansowały trening i uzbrojenie dla tybetańskich partyzantów, wspomagając ich w roku powstania i przez następne kilka lat. W latach
1959
-
1964
tybetańscy partyzanci byli potajemnie szkoleni w Obozie Hale przez
CIA
.
Tybetański projekt nosił kryptonim ST Circus i był podobny do operacji CIA polegającej na trenowaniu kubańskich dysydentów, która później przerodziła się w
inwazję w Zatoce Świń
. W sumie w obozie Hale zostało wytrenowanych 259 Tybetańczyków. Część z nich została wysłana z powrotem do Tybetu, aby przyłączyć się do lokalnych grup oporu (większość z nich zginęła), inni zostali wysłani w różne części Tybetu w celu zbierania informacji, a jeszcze inni brali udział w przygotowywaniu ufundowanego przez CIA tybetańskiego ruchu oporu, który działał w okolicach
Mustangu
, w północnym
Nepalu
(
1959
-
1974
).
Po zakończeniu powstania
Według szacunków Tybetańskiego Rządu na Uchodźstwie, blisko 86 tys. Tybetańczyków zginęło w trakcie walk związanych z powstaniem w 1959. Chińska Republika Ludowa kwestionuje te doniesienia.[2] Narbulingka została zbombardowana przez blisko 800 pocisków, które zabiły nieznaną oficjalnie ilość Tybetańczyków przebywających w pałacu i w okolicach niego. Trzy główne klasztory Lhasy - Sera, Ganden i Drepung zostały poważnie uszkodzone podczas ostrzału. Uszkodzenia klasztorów Sera i Drepung były tak duże, że ich naprawa nie była możliwa. Członkowie prywatnej ochrony Dalajlamy, którzy pozostali w Lhasie zostali rozbrojeni i publicznie straceni. Podobny los spotkał tych Tybetańczyków, którzy posiadali w domach jakąkolwiek broń. Tysiące tybetańskich
mnichów
zostało straconych lub aresztowanych, a klasztory i świątynie wokół miasta zostały ograbione i zniszczone.
Linki zewnętrzne
Przypisy