Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (TKRP), Polrewkom (
ros.
Польревком) – zaczątek władz komunistycznych na terenach
Polski
zajętych przez
Armię Czerwoną
w trakcie ofensywy letniej
1920
.
Utworzony przez polskich komunistów w czasie
wojny polsko-bolszewickiej
23 lipca
1920
r. w
Smoleńsku
, z inicjatywy
RKP(b)
w
Moskwie
(z przekształcenia Biura Polskiego przy Komitecie Centralnym
partii bolszewickiej
). Odezwę o przejęciu władzy w
Polsce
ogłoszono
30 lipca
w
Białymstoku
, pierwszym większym mieście na zachód od
Linii Curzona
, zajętym
28 lipca
1920
przez Armię Czerwoną. Sam TKRP zainstalował się w
Pałacu Branickich
. Tego samego dnia Polrewkom ogłosił Manifest do polskiego ludu roboczego miast i wsi, (autorstwa
Feliksa Dzierżyńskiego
) który m.in. zapowiadał utworzenie Polskiej Republiki Rad, nacjonalizację ziemi, oddzielenie Kościoła od państwa oraz wzywał masy robotnicze do przepędzenia kapitalistów i obszarników, zajmowania fabryk i ziemi oraz tworzenia komitetów rewolucyjnych jako organów nowej władzy. Komitet rozpoczął działalność od wydania uzgodnionego z Leninem programu oraz dwóch odezw - do żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego, którego żołnierzy zachęcano do buntu. Dzierżyński rozpoczął tępienie "wrogów ludu" za pomocą "swoich" czekistów. W kolejnych dniach TKRP ogłosił program rolny, deklarację o wolności sumienia oraz ustanowił trybunały rewolucyjne.
Obszar kontrolowany przez TKRP ograniczał się do
Podlasia
i części
Mazowsza
czasowo zajętych przez
Armię Czerwoną
. Rozpoczęto formowanie Polskiej Armii Czerwonej (do 2. Białostockiego Pułku Strzelców zgłosiło się zaledwie 70 osób, a liczebność całej Polskiej Armii Czerwonej wyniosła 176 ochotników). W terenie organizowano Komitety Rewolucyjne. Gdy Armia Czerwona szturmowała przedpola Warszawy, kierownictwo TKRP przyjechało do
Wyszkowa
, aby z sowieckimi wojskami wkroczyć do stolicy.
W wyniku zwycięskiej kontrofensywy wojsk polskich,
22 sierpnia
komitet zmuszony był w pośpiechu opuścić
Białystok
wraz z wycofującymi się wojskami
Armii Czerwonej
i udał do
Mińska
. Wkrótce został rozwiązany, a jego członkowie zostali przydzieleni do sztabów frontowych lub obozów jenieckich w celu bezskutecznego jak się okazało werbowania ochotników do Polskiej Armii Czerwonej.
Stefan Żeromski
poświęcił Polrewkomowi opowiadanie
Na probostwie w Wyszkowie
.
Członkowie
Zobacz też