Mozaika z Aion przedstawiające Matkę Ziemię
Gaja (
gr.
Γαῖα Gaia, Gaiē, Gē,
łac.
Gaea, Terra, Tellus, "Ziemia") – w
mitologii greckiej
Ziemia-Matka. Wyłoniła się z
Chaosu
, tak więc była jednym z najstarszych bóstw, uosabiała płodność i macierzyństwo. Sama z siebie zrodziła
Uranosa
(Niebo) i Ourosi (Góry), z miłości jej i
Eteru
rodzi się
Pontos
(Morze). W każdym okresie mitologii jest ona obecna w przeróżnych postaciach, szczególnie u pradziejów, gdy u boku swego syna a jednocześnie męża,
Uranosa
, panuje nad światem i rodzi kolejnych bogów.
Najpierw jednak związała się z Pontosem, ze związku tego narodziły się pierwsze bóstwa morskie, są to Pontoidzi:
Nereus
,
Forkos
i
Taumas
oraz Pontoidki:
Eurybia
i
Keto
.
Później stała się małżonką innego swego syna, Uranosa. Z tego z kolei związku narodzili się: najpierw
hekatonchejrowie
czyli sturęcy, następnie
cyklopi
, a w końcu
tytani
. Uranos obawiając się siły i potęgi swego potomstwa strąca cyklopów i sturękich do
Tartaru
. Gaja nie chcąc, by ich los podzielili również tytani, namawia ich, by podnieśli bunt przeciw ojcu, jednak ci obawiają się jego gniewu, wybija się jedynie najmłodszy,
Kronos
, który staje się przywódcą buntu. Nie przystępuje do niego natomiast najstarszy,
Okeanos
. Gdy Uranos zsyła nocną porę, by zaznać miłości z Matką-Ziemią, wówczas wszyscy bracia i siostry rzucają się na ojca, a
Kronos
odcina mu genitalia i rzuca za siebie. Lecą one ponad lądami, a ze spadających kropel krwi Gaja rodzi boginie zemsty
erynie
oraz
nimfy
"Jesionowe" (były związane z drzewami - jesionami), a w dalszej przyszłości z kropli nasienia z urwanych genitaliów, Ziemia urodzi potężne plemię
gigantów
. Władzę obejmuje syn Gai, przywódca buntu, Kronos.
Kronos połyka każde ze swych nowo narodzonych dzieci, więc jego małżonka
Rea
prosi swych rodziców, Uranosa i Gaję, by ci pomogli jej ukryć najmłodsze dziecko, przyszłego króla bogów i bóstw,
Zeusa
. Pomagają jej, jednak Matka-Ziemia widząc jak później Zeus potraktował tytanów strącając ich do Tartaru, najpierw wraz z
Uranosem
wróży mu utratę tronu z rąk swego syna, zrodzonego z małżonki Metiskas, a następnie występuje przeciwko królowi bogów i rodzi gigantów, którzy mieli obalić bogów olimpijskich. Jej plan jednak się nie udaje, a giganci zostają wybici. W końcu Gaja łączy się w miłości z czarną otchłanią podziemia, Tartarem i rodzi najpotężniejszego potwora wszech czasów,
Tyfona
. Tylko Zeus był mu w stanie sprostać i po ciężkich walkach pokonał go.